Νησί ´μεστό´ από μνημεία όλων των εποχών, με ιστορία που χάνεται στους αιώνες η ακριτική Γαύδος αποτελεί μουσείο της φύσης και του πολιτισμού -από τα σπάνια στον πλανήτη μας- και χρήζει κάθε δυνατής κεντρικής προστασίας, όπως τεκμηριώνεται έπειτα από σχεδόν 20ετή έρευνα του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Τα ανασκαφικά ευρήματα αποδεικνύουν ότι η ιστορία του νησιού ξεκινά από πολύ νωρίς. ´Ηδη στο πρώιμο παλαιολιθικό παρελθόν, δηλαδή τουλάχιστον 130.000 χρόνια πριν, φαίνεται ότι η Γαύδος πέρασε τόσο διαστήματα ευημερίας όσο και μεγάλης ύφεσης. Η κατακλείδα της έρευνας των πανεπιστημιακών στη Γαύδο είναι, πως «το νησί ετούτο εδώ, είναι ένα πραγματικό μουσείο της φύσης και του πολιτισμού. Έχει μια αρχαιολογική ιδιαιτερότητα όσον αφορά τα μνημεία που μελετήσαμε πολυεπιστημονικά στη διάρκεια της επιφανειακής καταγραφής μας», επισημαίνει στα ´Χ.Ν.´ η κα Κατερίνα Κόπακα, καθηγήτρια Προϊστορικής Αρχαιολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης και επιστημονική υπεύθυνη των συστηματικών ερευνών που υλοποιεί το Πανεπιστήμιο Κρήτης στη Γαύδο εδώ και είκοσι χρόνια.
«Στη Γαύδο το Πανεπιστήμιο Κρήτης συμπληρώνει σχεδόν 20 χρόνια έρευνας από το 1992, που περπατήσαμε συστηματικά στο νησί και κάναμε τον αρχαιολογικό του χάρτη στον οποίο αποτυπώνονται οι περίοδοι κατοίκησης του νησιού.
Στην θέση Καταλύματα ( όπου αποκαλύφθηκε η έπαυλη που χρονολογείται πως θεμελιώθηκε λίγο πριν από τα μέσα της 2ης χιλιετίας π.Χ.) βρισκόμαστε από το 2005», τόνισε.
«Το νησί είναι μεστό από μνημεία όλων των εποχών. Είναι πραγματικά ένας μοναδικός τόπος. Έχει μια πυκνή αλληλουχία πολιτισμικών περιόδων από τα ιστορικά χρόνια μέχρι σήμερα, με περιόδους ακμής και παρακμής. Είναι ένα νησί που κατοικήθηκε διαχρονικά, με μακρά διάρκεια. Έχει εξαιρετικά σημαντικά μνημεία, εγκαταστάσεις, ανασκαφές από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι τα ελληνιστικά, ρωμαϊκά, βυζαντινά μέχρι σήμερα, με περιόδους μεγάλης ακμής και μεγάλης παρακμής. Ο 20ός αιώνας ήταν ένας παρακμιακός αιώνας για τη Γαύδο. Ο 21ος αιώνας, θα δούμε…», ανέφερε χαρακτηριστικά η κα Κόπακα.
´Επαυλη´ απo την εποχh του Χαλκοy στη Γαyδο
Ενα σημαντικό αρχαιολογικό εύρημα, μια «έπαυλη» ή «αγρέπαυλη», ανάλογη με τα γνωστά αρχιτεκτονικά συμπλέγματα της μινωικής Κρήτης, συνολικής έκτασης 450 – 500 τ.μ. έφερε στο φως η εκπαιδευτική ανασκαφή του Τμήματος Ιστορίας -Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Το ανασκαφικό εύρημα προσδιορίζεται χρονολογικά στο πλαίσιο της Εποχής του Χαλκού. Ικανό τμήμα του διατηρήθηκε αδιατάρακτο στο κάτω ισόπεδο μιας διαβρωμένης πλαγιάς, ενώ το υπόλοιπο έχει καταπέσει στην υποκείμενη κλιτύ. Η έπαυλη βρέθηκε σε μια καλά επιλεγμένη θέση, με δροσερό αέρα και θέα στη θάλασσα.
Είναι καλοκατασκευασμένη, με συμμετρική κάτοψη. Στην τελική της μορφή θεμελιώθηκε λίγο πριν από τα μέσα της 2ης χιλιετίας π.Χ., πάνω σε έναν εκτεταμένο πρωιμότερο ορίζοντα. Εχει υποστεί μία τουλάχιστον καταστροφή από σεισμό και φέρει κατά τόπους έντονα σημάδια φωτιάς.
´Γαyδος: Το σπιτι´ Μια θεατρικη – αρχαιολογικη αφηγηση
Ιχνηλατώντας τη μακραίωνη ιστορία του τόπου και των ανθρώπων της ακριτικής Γαύδου, σε μια συνάντηση της Αρχαιολογίας με το σύγχρονο Θέατρο που επιχειρεί να διαμορφώσει μια νέα, βιωματική σχέση με το παρελθόν και την αναζήτησή του, παρουσιάζεται σήμερα Πέμπτη στο αρχαίο κτηριακό συγκρότημα στη θέση Καταλύματα, η παράσταση ´Γαύδος: Το σπίτι´, η οποία απευθύνεται κατ’ αρχήν στην τοπική κοινωνία και στους επισκέπτες του ακριτικού νησιού.
Η παράσταση θα πραγματοποιηθεί σήμερα στις 6.30 το απόγευμα στον ανασκαφικό χώρο, που θα είναι ανοιχτός από το πρωί σε όσους επιθυμούν να παρακολουθήσουν τη διαδικασία της ανασκαφής και να ενημερωθούν σχετικά από την ομάδα των συνεργατών της. Πρόκειται για μια οργανωμένη αφήγηση βασισμένη στα ευρήματα και στις εμπειρίες από την εκπαιδευτική ανασκαφή του Πανεπιστημίου Κρήτης στην ενδοχώρα της Γαύδου, που φέρνει από το 2005 στο φως ένα αρκετά μεγάλο, κτηριακό συγκρότημα στη θέση Καταλύματα.
Περί τα μέσα της 2ης χιλιετίας π.Χ., το κτήριο αυτό φιλοξένησε ποικίλες δράσεις σχετικές με τη διαμονή, την αποθήκευση, την τροφοπαρασκευή, την οικοβιοτεχνική εργασία των ενοίκων του. Γίνεται, έτσι, καλό έναυσμα για έναν αναστοχαστικό διάλογο γύρω από τις έννοιες και τις μορφές της κατοικίας και της εν γένει κατοίκησης στη μακρά πολιτισμική διάρκεια.
Η παράσταση δημιουργήθηκε και παρουσιάζεται από τους Ηλέκτρα Αγγελοπούλου αρχαιολόγο, ηθοποιό και σκηνοθέτη, Ανθή Ευστρατιάδου, ηθοποιό και τον αρχαιολόγο και ηθοποιό Ευθύμη Θέου.
Αντανακλά την εξοικείωση με τον τόπο και την ανασκαφή στα Καταλύματα των δύο από τους τρεις ηθοποιούς, που είναι και απόφοιτοι του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Η εκδήλωση έχει επετειακό χαρακτήρα και συνδέεται με τα 20 χρόνια συστηματικής ερευνητικής παρουσίας του Πανεπιστημίου στη Γαύδο, με επιστημονική υπεύθυνη την Κατερίνα Κόπακα.
Όπως ανέφερε ο Ευθύμης Θέου, εμψυχωτής του όλου εγχειρήματος, ο οποίος σπούδασε Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, μέλος της ερευνητικής ομάδας του Πανεπιστημίου στη Γαύδο από το 2008 ενώ εδώ και 4 χρόνια εργάζεται ως ηθοποιός, «η παράσταση ουσιαστικά είναι μια κινητή αφήγηση που προσπαθεί να ανοίξει μια συζήτηση για το πώς κατοικεί κανείς σε αυτό το νησί μέσα από τα αρχαιολογικά δεδομένα. Παράλληλα είναι ένας τρόπος να συστήσουμε την ανασκαφή στην τοπική κοινότητα αλλά και παρά έξω στον κόσμο».
«Βασικός άξονας της παράστασης είναι η κατοίκηση. Βλέπουμε τη Γαύδο σαν χώρο, σαν σπίτι που κάποτε έζησαν μέσα σε αυτό και μελετάμε τα ίχνη που άφησαν αυτοί οι άνθρωποι κατοικώντας το. Κάθε χρόνο επισκεπτόμαστε ως αρχαιολόγοι αυτόν τον χώρο και έπειτα ξαναφεύγουμε. Για μας είναι ένας χώρος που μπαίνουμε μέσα, τον βιώνουμε μέσα από μια παράδοξη κατοίκηση για ένα μικρό διάστημα. Και θέλοντας να συστήσουμε αυτή την ανασκαφή στον κόσμο βρήκαμε αυτόν τον αφηγηματικό άξονα», επεσήμανε.
