Μια εικονογραφημένη Πατριδογραφία της Κρήτης (1884)

Γράφει ο: Γ.Π. ΕΚΚΕΚΑΚΗΣ
Πρόκειται για ένα πολυσέλιδο χειρόγραφο βιβλίο του Ρεθεμνιώτη δασκάλου Εμμανουήλ Σ. Λαμπρινάκη (π. 1855-1913), ανέκδοτο και άγνωστο μέχρι τώρα. Εκτός από το ενδιαφέρον που παρουσιάζει ως περιεχόμενο, είναι αξιοπρόσεκτο και ως αντικείμενο. Προπάντων όμως, είναι αξιομνημόνευτο το ιστορικό της διάσωσης και της μεταβίβασης του ντοκουμέντου στον γράφοντα, όπως θα δούμε.
Ας πάρομε τα πράγματα από την αρχή: Ο Εμμανουήλ Λαμπρινάκης είναι γνωστός στους απανταχού κρητολόγους από το βιβλίο του Γεωγραφία της Κρήτης (Ρέθυμνο 1890). Το σχολικό αυτό βοήθημα, παρότι προοριζόταν για μαθητές, εξυπηρέτησε περισσότερο επιστήμονες.
Πρέπει να είναι ελάχιστοι οι ερευνητές της τοπικής μας ιστορίας που δεν ανέτρεξαν στις σελίδες του, κατά τα τελευταία 100 χρόνια.
Η χειρόγραφη ανέκδοτη Πατριδογραφία αποτέλεσε τη βασική πηγή απ’ όπου αντλήθηκαν οι πληροφορίες για την τόσο χρήσιμη έντυπη Γεωγραφία. Με τη διαφορά ότι στο χειρόγραφο οι λεπτομέρειες και οι πληροφορίες είναι ασυγκρίτως περισσότερες. Ολόκληρη η Πατριδογραφία σε χειρόγραφη μορφή πρέπει να κατείχε πάνω από 2000 πυκνογραμμένες χειρόγραφες σελίδες, έναντι των 214 σελίδων του εντύπου.
Η ύλη ήταν χωρισμένη σε τρεις τόμους, από τους οποίους, ατυχώς, φαίνεται πως έχει διασωθεί μόνο ο τρίτος. Φυλασσόταν μέχρι πρόσφατα στο αρχείο του κ. Μάνου Χαριτάτου, δημιουργού και πρωτεργάτη του γνωστού Ε.Λ.Ι.Α. (Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου). Hδη, ο τόμος έχει περιέλθει στον γράφοντα. Εκχωρήθηκε χωρίς κανένα αντάλλαγμα, με την προοπτική ότι θα αξιοποιηθεί για την έρευνα  με τον καλύτερο τρόπο. Hταν μια από τις πιο πολύτιμες προσφορές που δέχτηκα ποτέ.
Ας δούμε μια σύντομη περιγραφή του ντοκουμέντου: Ο τόμος, διαστάσεων 20×15 εκ., είναι βιβλιοδετημένος στην εποχή του και έχει 736 πυκνογραμμένες σελίδες. Στη ράχη του, παρά τη φθαρμένη από τον χρόνο χρυσοτυπία διαβάζει κανείς τον τίτλο Πατριδογραφία, τον αριθμό 3  (= Τρίτος Τόμος) και τα αρχικά του συγγραφέα Ε. Λ. (= Εμμανουήλ Λαμπρινάκης).
Υπάρχει και ενδιαφέρουσα εικονογράφηση, διά χειρός του συγγραφέα. Εκτός από τους έγχρωμους χάρτες και τα σχέδια των πόλεων, υπάρχει και μια επικολλημένη εικόνα του Κ. Κριάρη. Ηταν ο συνήθης τρόπος εικονογράφησης των βιβλίων της εποχής. Εκτός από τον πλουτισμό του τόμου με εποπτικό υλικό, δίνουν πρόσθετη αξία στο ντοκουμέντο η παράθεση σχετικών με τη διδακτική του μαθήματος σημειώσεων, κάτι πολύ χρήσιμο στους επίδοξους μελετητές των διδακτικών μεθόδων που επικρατούσαν τότε στα σχολεία της Κρήτης. Ας μην ξεχνούμε ότι η Πατριδογραφία άρχισε να γράφεται λίγο μετά τη Σύμβαση της Χαλέπας (1878), σε μια εποχή που δημιούργησε αισιόδοξες προοπτικές, πριν ο επάρατος κομματισμός οδηγήσει στην ´άκαιρη´ επανάσταση του 1889.
Το σημείωμα δεν είχε, εξαρχής, σκοπό να επεκταθεί σε λεπτομέρειες για το περιεχόμενο του τόμου. Μοναδικός σκοπός του ήταν η γνωστοποίηση της ύπαρξης ενός άγνωστου έργου, γραμμένου από ένα γνωστό συγγραφέα.
Θεωρώ το ντοκουμέντο πολύτιμο. Από τη μεριά μου θα υπάρξει προσπάθεια για την ανάδειξη και αξιοποίησή του. Παράλληλα, οφείλω να επισημάνω ότι είναι στη διάθεση του ερευνητή που θα θελήσει να το μελετήσει.
Περιττό να περιγράψω την υποχρέωση που αισθάνθηκα ως αποδέκτης της προσφοράς. Μιας προσφοράς που δεν είναι η μόνη, οφείλω να πω. Μεταξύ των άλλων, μου έχει εκχωρηθεί από τον κ. Χαριτάτο και το Ε.Λ.Ι.Α. η δυνατότητα πρόσβασης σε 11.700 ψηφιοποιημένα σπάνια βιβλία του 19ου αιώνα!
Αυτό σημαίνει ότι μπορώ, ανά πάσα στιγμή, να φυλλομετρήσω τα σπάνια αυτά βιβλία ή και να ανατυπώσω σελίδες τους.
Να σημειωθεί ότι όλα αυτά τα βιβλία βρίσκονται διάσπαρτα σε διάφορες Βιβλιοθήκες, εντός και εκτός Ελλάδος.