Νοτιοδυτικά του Νομού μας σε απόσταση 70 χιλιόμετρων είναι κτισμένη από παλιά η Ιερά Μονή Παναγίας της Χρυσοσκαλίτισσας. Ενας τόπος έρημος για εκείνη την περίοδο, ο οποίος, από χρόνια έχει μετατραπεί σε οικισμό, ενώ λίγα χιλιόμετρα πιο νότια βρίσκεται η θαυμάσια αμμώδη παραλία με την λιμνοθάλασσα και το μικρό, αλλά ιστορικό νησάκι του Ελαφονησίου.
ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΣΤΗΝ ΠΑΝΑΓΙΑ
Τον ρόλο του ξεναγού έκανε ο συνταξιούχος δάσκαλος, συγγραφέας και παλιός πρόεδρος της Ενωσης Εννιαχωριανών κ. Εμμανουήλ Κογχυλάκης γεννηθείς στη Βάθη ή Κούνενι των Εννιά Χωριών, που μας είπε: «Το μοναστήρι της Παναγίας της Χρυσοσκαλίτισσας, που σε λίγες ημέρες (σήμερα 15 Αυγούστου) εορτάζει βρίσκεται σε αυτό το ακρόγιαλο της Δυτικής Κρήτης και είναι κάστρο ορθοδοξίας, ομορφιάς και ιστορίας. Πιθανότατα να έχει κτιστεί όταν έφυγαν οι Ενετοί και ήρθαν οι Τούρκοι. Η μορφή που έχει σήμερα είναι η 3η με την πρώτη να είναι σε σπηλαιώδη. Εδώ η ζωή συνεχίζεται πάνω από ενάμιση αιώνα. Το μοναστήρι προσφέρει φιλοξενία, προσφέρει ζεστασιά και πάνω απ? όλα προσκύνημα. Οι επισκέπτες και οι προσκυνητές μπορούν ακόμα να θαυμάσουν τον χώρο των παλιών αποθηκών του μοναστηριού που έχει μετατραπεί σε λαογραφικό Μουσείο με πολλά αντικείμενα παλιάς περιόδου. Πριν από 50 χρόνια, υπήρχε ερημιά. Τα κτήρια που υπήρχαν, εκτός της Ιεράς Μονής, ήταν τα κελιά που έμεναν καλόγριες επειδή η Μονή, τότε, ήταν γυναικεία και στην γύρω περιοχή υπήρχαν ελάχιστα διασκορπισμένα αγροτόσπιτα κτισμένα με ντόπια υλικά, χώμα και πέτρα. Σήμερα η Χρυσοσκαλίτισσα αποτελεί έναν θαυμάσιο οικισμό με αξιόλογη τουριστική υποδομή για διανυκτέρευση και καλό σπιτικό φαγητό. Από την παραμονή όλος ο οικισμός κατακλύζεται από προσκυνητές που έρχονται στη χάρη Της Παναγίας να ανάψουν έναν κερί και να προσευχηθούν.
ΕΛΑΦΟΝΗΣΙ
Ενα μικρό νησί με μεγάλη ιστορία είναι το Ελαφονήσι ή Λαφονήσι, όπως λέγεται τοπικά και βρίσκεται στα όρια των πρώην επαρχιών Κισάμου και Σελίνου. Για την ιστορία του έχουν γραφεί πολλά βιβλία ενώ έχουν δημοσιευθεί αμέτρητα άρθρα και ρεπορτάζ στα ´Χ.Ν.´. Ολα εδώ πέρα, πέτρες, κέδροι και άμμος μυρίζουν ιστορία και δόξα, αίμα, ιδρώτα και δάκρυα. Το 1824 έγινε η σφαγή του Ελαφονησίου με θύματα 600 γυναικόπαιδα, 150 γέροντες στα σκλαβοπάζαρα της Αιγύπτου και της Ανατολής και 42 πολεμιστών που ´έπεσαν´ όλοι, αφού από το στενό αβαθή πέρασμα της λιμνοθάλασσας από την παραλία μέχρι το νησί, πέρασε το πολυάριθμο ιππικό των Τούρκων κάνοντας την γενοκτονία με τη σφαγή. Πάνω στο νησάκι υπήρχε η μικρή εκκλησία της Αγίας Ειρήνης την οποία όπως και άλλες εννέα εκκλησίες στα Εννιά Χωριά ισοπέδωσαν οι Τουρκοαιγύπτιοι. Γι? αυτό γίνονται και τα ´Ελαφονήσια´. Τα τελευταία χρόνια η οικογένεια Φαλδαμή έστησε άγαλμα στην αμμουδιά του Ελαφονησίου, έναν άοπλο κρητικό, σύμβολο ειρήνης και ανδρείας γιατί ο Κρητικός ποτέ δεν είναι πολεμοχαρής. Στην Κρήτη όποιος έρχεται σαν εχθρός, ποτέ δεν φεύγει σαν φίλος και όποιος έρθει σαν φίλος, δεν φεύγει σαν εχθρός. Σε ανάμνηση αυτής της σφαγής, της ιστορίας και της λατρείας αλλά και της ομορφιάς του τόπου εγκαταστάθηκε μια μνημειακή πλάκα με την ακροστιχίδα του Λαφονησιού».
