Άγνωστες πτυχές της 40χρονης ιστορίας του Πολυτεχνείου Κρήτης

Τη συμπλήρωση 40 ετών από την ίδρυσή του γιορτάζει απόψε το Πολυτεχνείο Κρήτης με την εκδήλωση στο Πνευματικό Κέντρο.
Mια μακρά ιστορία για ένα εκπαιδευτικό Ίδρυμα που τιμά τον τόπο μας με το ερευνητικό – και όχι μόνον – έργο του, συνεισφέρει στην τοπική οικονομία αλλά ταυτόχρονα έχει κερδίσει πολλά από τους Χανιώτες, οι οποίοι στη μεγάλη τους πλειοψηφία το “αγκάλιασαν”.
Στη μακρά αυτή πορεία του, το Ίδρυμα δεν είχε μονάχα επιτυχίες. Βίωσε και στιγμές δύσκολες μα και ντροπιαστικές. Δίκες, επεισόδια, σκάνδαλα και έντονες αντιπαραθέσεις. “Ξεστράτιζε” κατά καιρούς από τον εκπαιδευτικό του ρόλο, θύμα – κυρίως – προσωπικών σκοπιμοτήτων από ανθρώπους που συμμετείχαν στη διοίκησή του.
Σήμερα, το Πολυτεχνείο με μια νέα Πρυτανική Αρχή, αποτελεί ένα διεθνές αναγνωρισμένο εκπαιδευτικό Ίδρυμα, οι επιτυχίες του οποίου έχουν ξεπεράσει κατά πολύ τα όρια της τοπικής κοινωνίας των Χανίων. Καλείται όμως ταυτόχρονα, να επαναπροσδιορίσει τη σχέση του με την κοινωνία αυτή, να αντιληφθεί λάθη και υπερβολές και ν’ αποβάλλει τον όποιο σνομπισμό και αμετροέπεια.
Το χρωστά στην ιστορία του και στους Χανιώτες που έδωσαν “μάχη” για να ιδρυθεί και να εξελιχθεί σε αυτό που είναι σήμερα.
Βασικότερος όλων σε αυτή τη μεγάλη προσπάθεια που έγινε στα τέλη της δεκαετίας του ‘70, η τότε φωνή της Χανιώτικης κοινωνίας στη Βουλή. Ο αείμνηστος Πολυχρόνης Πολυχρονίδης, Ως βουλευτής και υπουργός υπηρέτησε επί 45 χρόνια το ελληνικό Κοινοβούλιο.
Άγνωστες ή λιγότερες πτυχές αυτής της ιστορίας, παρουσιάζουμε σήμερα μέσα από το πολύτιμο αρχείο των “Χ.ν.”. Διδάγματα από το παρελθόν που μπορούν να αξιοποιηθούν για ένα καλύτερο μέλλον.

Το ενδιαφέρον του Πολυχρονίδη για την Παιδεία

Μετά τη γερμανική κατοχή ο Πολυχρονίδης ιδρύει στα Χανιά την Επαγγελματική Σχολή “Ο Δαίδαλος” στην οδό Μυλωνογιάννη. Ακολουθεί η Ανώτατη Σχολή Οικιακής Οικονομίας Χανίων “Αριάδνη” (ΑΣΟΟΧΑ) και η Ανώτατη Δημόσια Σχολή Εμπορικού Ναυτικού Χανίων, την οποία μάλιστα ίδρυσε ως υπουργός της «κυβέρνησης των 50 ημερών» των Γ. Παπανδρέου και Σ. Βενιζέλου το 1963!
Μετά την κατάρρευση της δικτατορίας, κυρίως με δικές του ενέργειες μπήκαν οι βάσεις για την ίδρυση του Πολυτεχνείου στα Χανιά. Αρωγός πάντοτε σε κάθε επαφή του Πολυχρονίδη με την τότε κυβέρνηση, ο βουλευτής της Ν.Δ. Σταύρος Παπαδόπετρος, με τον οποίο μοιράζονταν κοινές επιδιώξεις και στην περίπτωση του Πολυτεχνείου υπήρχε απόλυτη ταύτιση απόψεων μεταξύ των δύο ανδρών.
Οι αντιπαλότητες μεταξύ των πόλεων της Κρήτης για την έδρα του Πανεπιστημίου (θέμα που επίσης συζητείτο) οδήγησαν τον Παναγιώτη Ζέπο (υπουργό Παιδείας την περίοδο 1974-1976 να πει το περίφημο: «ας τα βρουν πρώτα οι βουλευτές μεταξύ τους».
Αυτό οδήγησε στην κοινή προσπάθεια των βουλευτών, που ανέθεσαν την εκπροσώπησή τους στον Πολυχρονίδη, στα διάφορα στάδια της προσπάθειας ίδρυσης του Πολυτεχνείου και μέχρι την αποφαση του Ραλλη να ορισει την πρώτη επιτροπή μελέτης του θέματος “Πολυτεχνειο Χανίων” τον Απρίλη του 1976.

Το πάγιο αίτημα των Χανίων και η κατάρτιση του ιδρυτικού νόμου για το Πολυτεχνείο
Η ίδρυση του Πολυτεχνείου Κρήτης στα Χανιά ήταν μια ιδέα την οποία πέραν του Πολυχρονίδη στήριζε η τοπική κοινωνία και οι φορείς της εποχής. Μετά τη χούντα κρίθηκε ότι ήρθε επιτέλους η στιγμή το όραμα να γίνει πράξη και η πίεση προς την τότε κυβέρνηση Καραμανλή εντάθηκε.
Τον Σεπτέμβριο του 1976 η τοπική κοινωνία αρχίζει να αυξάνει τις “οχλήσεις” της προς την κυβέρνηση. Στα Χανιώτικα νέα της 5ης Σεπτεμβρίου 1976, δημοσιεύεται παρέμβαση της Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων του νομού Χανίων, μέσω της οποία καταγγέλλονται καθυστερήσεις στη σύνταξη του νόμου.
Στα τέλη του μήνα, πραγματοποιείται σύσκεψη στη Νομαρχία, παρουσία της υφυπουργού κ. Κουτηφάρη, στην οποία πολλάκις ο Πολυχρονίδης είχε επισημάνει την ανάγκη ίδρυσης του Ιδρύματος στα Χανιά αλλά και ταυτόχρονα την εξασφάλιση της αυτοτέλειάς του. Αντίστοιχες πιέσεις ασκούνταν σε τοπικό επίπεδο τόσο από το ΕΒΕΧ όσο και από το ΤΕΕ μέσω της σχετικής ομάδας εργασίας που είχε συσταθεί με τη συμμετοχή των Γ. Κατσανεβάκη, Μ. Μανουσάκη, Κ. Βαρδάκη και Χαρ. Σοφιανού.
Τον Δεκέμβρη του 1976 αρχίζουν να εκφράζονται εντονότατες επιφυλάξεις για την εισηγητική έκθεση της κυβέρνησης επί του νομοσχεδίου. Το ΤΕΕ και το ΕΒΕΧ δημοσιοποιούν τις παρατηρήσεις τους, ανησυχούν για τον κίνδυνο απαξίωσης και ο Πολυχρονίδης (βουλευτής της ΕΔΗΚ) πιέζει για αλλαγές.
Το νομοσχέδιο περνά στην ολομέλεια της Βουλής και τα “Χ.ν.” σε σχόλιό τους στις 26/11976 εκφράζουν την ανησυχία τους αν η κυβέρνηση θέλει όντως ένα σύγχρονο ανώτατο ίδρυμα ή απλά να αποσυμφορήσει τα υφιστάμενα ακαδημαϊκά ιδρύματα.

Η υπόθεση του κτηρίου της Μεραρχίας

Ο πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του ‘82 , καθηγητής Θ. Αργυρόπουλος ήταν υπέρμαχος της ύπαρξης ενός παραδοσιακού πυρήνα του Πολυτεχνείου Κρήτης, σε ένα κτηριακό συγκρότημα που περιλάμβανε το περιβόητο κτήριο της Παλαιάς Μεραρχίας, το οποίο η πρυτανεία Διγαλάκη προώθησε το 2017 για εμπορική αξιοποίηση.
Η πρόταση Αργυρόπουλου περιελάμβανε αναλυτικά:
• Το κτήριο της Μεραρχίας (ζητούσε παραχώρηση το Π.Κ.)
• Το κτήριο Παλιών Φυλακών (είχε παραχωρηθεί στο Π.Κ.)
• Το Παλιό Δημαρχείο (Ιδιοκτησία Π.Κ.)
• Παραδοσιακό κτήριο Ρακόπουλου (αγορά υπό διαπραγμάτευση)
Στα τέλη της δεκαετίας του ‘80, λαμβάνεται η απόφαση για οριστική “μετακόμιση” του Πολυτεχνείου στο Ακρωτήρι.

“Βενιζέλειον” Πολυτεχνείο και κόντρα με Ράλλη
Η ίδρυση του Πολυτεχνείου στα Χανιά συζητείται στη Βουλή των Ελλήνων στις 3 και στις 7 Φεβρουαρίου 1977. Το νομοσχέδιο εισηγούνται ο Αθανάσιος Ταλιαδούρος (βουλευτής της πλειοψηφίας) και ο Πολυχρόνης Πολυχρονίδης (βουλευτής της μειοψηφίας), σε μια από τις σπάνιες περιπτώσεις όπου κυβέρνηση και αντιπολίτευση στηρίζουν ένα σχέδιο νόμου σε γενικές γραμμές, αλλά με σημαντικές διαφοροποιήσεις.
Στην ομιλία του στις 3 Φεβρουαρίου ο Πολυχρονίδης καταγγέλλει τις τακτικές παρελθόντων κυβερνήσεων αλλά και της δικτατορίας, οι οποίες καλλιέργησαν κλίμα τοπικισμού και αντιπαλότητας στην Κρήτη για την ίδρυση Ανώτατου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος στο νησί.
Στη συνεδρίαση της 7ης Φεβρουαρίου 1977, ο Πολυχρονίδης δίνει “μάχη” στη βουλή για να υπερασπιστεί την αυτοτέλεια του Ιδρύματος αλλά και για την ονομασία του σε «Βενιζέλειο» , πρόταση που παρουσίασε ο Ρίζος, αλλά βρήκε σθεναρή αντίδραση από τον Γεώργιο Ράλλη.
Από τους τότε Κρήτες βουλευτές, ο Πολυχρονίδης (ΕΔΗΚ) επέμενε για τη συμμετοχή τοπικών αρχών στην διοικούσα επιτροπή, ο Χάρης Καρατζάς (Ν.Δ.) ήταν επιφυλακτικός, ενώ ο Β. Πεντάρης (ΕΔΗΚ) επέμενε επίσης για την κατοχύρωση της αυτοτέλειας του Ιδρύματος. Στην ίδια κατεύθυνση o Μ. Γαλενιανός (Ν.Δ.) ενώ παράπονα για την απουσία σχολής από τη Σητεία εξέφρασαν ο Σ. Κούνδουρος (Ν.Δ.) και Ι. Σεργάκης (ΕΔΗΚ).
«Νομίζω ότι το θέμα αυτό (σ.σ. η ονομασία “Βενιζέλειον”) είναι εξ εκείνων τα οποία δεν επιδέχονται συζητήσεως και τα οποία αποδίδουν οφειλόμενη τιμήν εις τον δημιουργόν της συγχρόνου Ελλάδος» , ανάφερε ο Πολυχρονίδης στην ομιλία του.
Κάθετα αντίθετος στην πρόταση Πολυχρονίδη ο τότε υπουργός Παιδείας Γεώργιος Ράλλης, ο οποίος απάντησε – μεταξύ άλλων- στον Χανιώτη βουλευτή: «Δεν βλέπω το λόγο γιατί θα πρέπει αυτό το Πολυτεχνείο να συνδεθεί με το όνομα του Βενιζέλου που δεν έχει καμιά σχέση με το Πολυτεχνείο Χανίων».
Τις προτάσεις Πολυχρονίδη στήριξε το ΠΑΣΟΚ μέσω τοποθέτησης του Ιωάννη Αλευρά αλλά και ο κυβερνητικός βουλευτής Στ. Παπασταύρου ο οποίος στάθηκε ιδιαίτερα στην αποσύνδεση του Ιδρύματος από το Ηράκλειο.

Η “ΑΦΟΠΛΙΣΤΙΚΗ” ΔΗΛΩΣΗ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗ
Υπέρμαχος της ονομασίας “Βενιζέλειον” και ο βουλευτής της ΕΔΗΚ Μιχαήλ Στεφανίδης, ο οποίος μιλώντας σε εκείνη της συνεδρίαση της 7ης Φεβρουαρίου 1977, απάντησε – και καταχειροκροτήθηκε- στον Ράλλη με αφοπλιστικό τρόπο: «Ο αξιότιμος κ. Υπουργός της Παιδείας και προεδρίας της Κυβερνήσεως επωνύμως ωμίλησε και ειδικώς περί του Ελευθερίου Βενιζέλου. Αλλά έκαμεν ένα υπαινιγμόν, ο οποίος τιτρώσκει την φιλοτιμίαν του Έθνους και του Ελληνικού Λαού. Έκαμε τον χαρακτηρισμόν ότι ο Ελευθέριος Βενιζέλος ήτο αναμφισβητήτως ένας εκ των σημαινόντων πολιτικών ανδρών της Ελλάδος. Απαντώ ως απλούν μέλος του Κοινοβουλίου και μάλιστα με μίαν παρένθεσιν, ότι η οικογένειά μου πολύ παλαιότερον είς την Ευβοιαν ανήκεν εις τον αντιβενιζελισμόν και δηλώ ότι ο Ελευθέριος Βενιζέλος δεν ήτο ένας εκ των σημαινόντων απλώς πολιτικών ανδρών της νεωτέρας Ελλάδος, ήτο ο μέγιστος των πολιτικών ηγετών της, ήτο ο εθνικός πυρσός, που κατήυγαση την πολιτική ζωνή της Χώρας, είναι εκείνος που αποτελεί και θα είναι εις το διηνεκές πέραν των ορίων της Κρήτης, όπου εγεννήθη και ετάφη εις τα Χανιά και δι’ αυτό εζητήθη να τιμηθή η ιερά μνήμη του πέραν των ορίων της Χώρας η μεγάλη δόξα της Ελλάδος.
Στα αξιοσημείωτα από τα πρακτικά της βουλής εκείνων των συνεδριάσεων, το γεγονός ότι από τότε υπήρχε η πρόταση για Σχολή Καλών Τεχνών στο Πολυτεχνείο Κρήτης, θέμα που είχε θέσει ο βουλευτής Ιωάννης Κουτσοχέρας.

ΟΥΔΕΝ ΝΕΟΤΕΡΟΝ ΜΕΤΑ ΤΟ 2004
Το ζήτημα της μετονομασίας τίθεται ξανά στις αρχές του 21ου αιώνα. Το 2004 βγαίνει ομόφωνη απόφαση από την τότε Σύγκλητο του Ιδρύματος (πρυτανεία Φίλη), με το αίτημα μετονομασίας. Στη συγκεκριμένη πάντως συνεδρίαση μπορεί το αποτέλεσμα να ήταν ομόφωνο αλλά διαφάνηκε ότι κάποιοι δεν στήριζαν ουσιαστικά την ιδέα. Για γραφειοκρατικούς λόγους το ζήτημα “κολλάει” . «Είμαι εξοργισμένος με τον τρόπο που η γραφειοκρατίας της χώρας μας χειρίστηκε ένα τόσο προφανές θέμα» δήλωσε στα “Χ.ν.” της 19 Ιουλίου 2005 ο τότε πρύτανης Γιάννης Φίλης σχολιάζοντας καυστικά: «Θα τόνιζε κανείς ότι πρότεινα τη μετονομασία του Πολυτεχνείου σε Κεμάλ Ατατούρκ ή Ιβάν ο Τρομερός».
Έκτοτε δεν ασχολήθηκε καμία πρυτανική Αρχή με αυτό το θέμα.

Η Διοικούσα Επιτροπή και οι πρώτες αποφάσεις
Η βουλή εγκρίνει το νομοσχέδιο και το Πολυτεχνείο Κρήτης ιδρύεται με το νόμο 545 του 1977 σαν Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο υπό την επωνυμία “Πολυτεχνείο Κρήτης” με έδρα τα Χανιά. Παρ’όλο που η κυβέρνηση είχε αποδεχθεί τις προτάσεις Πολυχρονίδη, δεν τήρησε τον λόγο της και το νεοσυσταθέν ίδρυμα πορεύτηκε στα πρώτα χρόνια του υπό… κηδεμονία.
Η διοίκησή του ανατέθηκε το 1977 από το Υπουργείου σε Διοικούσα Επιτροπή υπό την προεδρία του καθηγητή του Μετσόβειο, Περικλή Θεοχάρη.
Η διοικούσα επιτροπή, την περίοδο 1977-1981 συνεδρίασε 184 φροές και ασχολήθηκε με το θεσμικό πλαίσιο της λειτουργίας του Ιδρύματος, αποτέλεσμα του οποίου είναι τα 8 προεδρικά διατάγματα που δημοσιεύτηκαν μέχρι το 1981.

ΟΙ ΣΧΟΛΕΣ
Στο προεδρικό διάταγμα 1140 του 1980 και στο άρθρο 1, αναφέρονται οι Σχολές και τα τμήματα που ιδρύονται στο Πολυτεχνείο Κρήτης.
Πρόκειται για τις Σχολές Τεχνικών Επιστημών, Εφηρμοσμένων Επιστημών και Αρχιτεκτονικής και Χωροταξίας.
Για τη Σχολή Τεχνικών Επιστημών προβλέπονται τα εξής τμήματα: Ηλεκτρολόγων Μηχανικών, Μηχανολόγων Μηχανικών, Χημικών Μηχανικών, Πολιτικών μηχανικών.
Για τη Σχολή Εφηρμοσμένων Επιστημών προβλέπονται επίσης τέσσερα τμήματα: Γενικών Μηχανικών, Μηχανικών Τεχνικής Εκπαιδεύσεως, Μηχανικών Διοικήσεων, Γεωτεχνικών και Βιολογικών Επιστημών. Τέλος στη Σχολή Αρχιτεκτονικής και Χωροταξίας προβλέπονται τα εξής τμήματα: Πολεοδομίας, Αρχιτεκτονικής, Χωροταξίας και Περιφερειακής Αναπτύξεως, Τεχνών.

O XΩΡΟΣ
Η Διοικούσα Επιτροπή του ’77 μερίμνησε και για τον χώρο στον οποίο θα γινόταν η ανέγερση του Ιδρύματος, σε περίπου 3.500 στρέμματα στο Ακρωτήρι και σε απόσταση 5 χιλιμέτρων από την πόλη των Χανίων. Η Δ.Ε. αγόρασε από την τότε Κοινότητα Κουνουπιδιανών Ενορία Κουνουπιδιανών και την Ιερά Μονή Κορακιών συνολική έκταση 1.518 στρεμμάτων έναντι 130.545.900 δραχμών και κατέθεσε 166.823.165 δραχμές για την απαλλοτρίωση έκτασης 1305 στρεμμάτων. Απέκτησε επίσης τρία παλαιά κτήρια στην πόλη των Χανίων.

ΤΟ ΚΤΗΡΙΑΚΟ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΤΜΗΜΑΤΑ
Το 1982 ορίζεται νέα διοικούσα επιτροπής υπό την προεδρία του Καθηγητή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θ. Αργυρόπουλου και εν μέσω συζητήσεων για την πλήρη αναδιάρθρωση του νομοθετικού πλαισίου για την ανώτατη εκπαίδευση. Μέλος της επιτροπής και ο τότε δήμαρχος Χανίων Ιωάννης Κλωνιζάκης.
Στα αξιοσημείωτα των αποφάσεών της, η άποψη περί της στέγασης του Πολυτεχνείου και εντός της πόλης των Χανίων.
«Ένα Πανεπιστήμιο δεν πρέπει να αποκόπτεται εντελώς από τη ζωή της πόλης γιατί έτσι το αποξενώνει απ’ αυτή και την πόλη απ’ το Πανεπιστήμιο», διαβάζουμε χαρακτηριστικά σε απόφαση της εποχής..
Παράλληλα η Δ.Ε. της εποχής, αναθεώρησε αποφάσεις του ‘77 και μείωσε την οικοπεδική ιδιοκτησία στο Ακρωτήρι.
Τη Δ.Ε. απασχολεί έντονα αν το Πολυτεχνείο θα ξεκινήσει με προπτυχιακές ή μεταπτυχιακές σπουδές και κατέληξε ότι ασφαλέστερη επιλογή ήταν η έναρξη με τις προπτυχιακές. Τελκκά η Δ.Ε. κατέληξε στη διαμόρφωση 6 τμημάτων από τα οποία το Τμήμα υποστήριξης των Γενικών Επιστημών δεν παρέχει δίπλωμα.
Το Τμήμα Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης προτάθηκε για την πρώτη φάση ανάπτυξης του Πολυτεχνείου Κρήτης. Προτάθηκε επίσης το Τμήμα Μηχανικών Ορυκτών Πόρων, το Τμήμα Ηλεκτρονικών Μηχανικών, το Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών και το Τμήμα Χημικών Μηχανικών.
Το Γενικό Τμήμα υποστηρίζει τα υπόλοιπα πέντε με τομείς που αποτελούν το Γενικό Γνωστικό υπόβαθρο κάθε Μηχανικού.

Η Πρώτη Σύγκλητος και οι μέχρι σήμερα Πρυτάνεις
Μέχρι τον Νοέμβρη του 1993 το Πολυτεχνείο διοικείται από Διοικούσα Επιτροπή και με την απόκτηση της αυτοδυναμίας του εξέλεξε δική του Σύγκλητο με πρώτο Πρύτανη τον καθηγητή του Γιάννη Φίλη.
Το 1997 και για δύο χρόνια, αναλαμβάνει η Πρυτανεία Σωτηρόπουλου, σε μια από τις πιο… περιπετειώδεις εποχές για το Ίδρυμα. Από το 1999 μέχρι το 2005 πρύτανης είναι ο Γιάννης Φίλης, για να ακολουθήσει ο Ιωακείμ Γρυσπολλάκης το διάστημα 2005 -2010, περίοδος που χαρακτηρίστηκε από πολλές εντάσεις.
Το 2010 επανεκλέγεται ο Γιάννης Φίλης ο οποίος παραδίδει τη σκυτάλη στον Βασίλη Διγαλάκη, στα τέλη της θητείας του οποίου προέκυψαν και τα ζητήματα που πυροδότησαν αντιδράσεις στην τοπική κοινωνία, αναφορικά με τα κτήρια στον λόφο Καστέλι και το Πάρκο Χλωρίδας.
Από την 1η Δεκεμβρίου 2017, Πρύτανης του Ιδρύματος είναι ο Ευάγγελος Διαμαντόπουλος.