Έλλειμμα επικοινωνίας

Γράφει ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ Γ. ΓΡΗΓΟΡΟΠΟΥΛΟΣ
Το κυριότερο χαρακτηριστικό της εποχής μας είναι το έλλειμμα επικοινωνίας, τόσο μεταξύ των ανθρώπων, όσο και μεταξύ του ανθρώπου και της φύσης που τον περιβάλλει.
Οι άνθρωποι ομιλούν και φαινομενικά συνομιλούν, εκμεταλλεύονται τη φύση, αλλά δεν επικοινωνούν, δεν κατανοεί ο ένας τον άλλο και δεν σέβονται το περιβάλλον, γιατί έμαθαν να το χρησιμοποιούν για εφήμερα οφέλη χωρίς κατανόηση των συνεπειών.
Οι άνθρωποι στον πύργο της Βαβέλ (ύψιστο σύμβολο της εγωιστικής αυτοθέωσης) δεν ήσαν άλαλοι, αλλά “μιλούσαν”. Αλλά παρότι μιλούσαν, ή “ομιλία” τους ήταν ακριβώς η μη – επικοινωνία, ήταν η ανύπαρκτη επικοινωνία της εσωτερικής συνομιλίας της πνευματικότητας.
Για τους αρχαίους Ελληνες το κοινωνείν ήταν συνώνυμο του αληθεύειν. Η φράση “πας μη Ελλην βάρβαρος”, που μας ξενίζει, φαίνεται πως είχε το νόημα ότι βάρβαρος ήταν ένας λαός, που όχι μόνο δεν είχε ελληνική παιδεία, αλλά ένας λαός που δεν είχε βίο πολιτικό. Δεν γνώριζε τον θεσμό της πόλης. Οι άνθρωποι δεν είχαν την τιμή να είναι πολίτες. Η πόλη είναι το κατεξοχήν γέννημα των Ελλήνων και σημαίνει ένα τρόπο συλλογικής συνύπαρξης. Δεν σημαίνει απλώς ένα μεγεθυμένο οικισμό. Μεγάλοι τέτοιοι οικισμοί και ακόμη μεγαλύτεροι, υπήρχαν στην Αίγυπτο και στη Βαβυλώνα. Πόλη είναι άλλος τρόπος βίου. Αυτός ο τρόπος εντοπίζεται από τον Αριστοτέλη με την κλασική διατύπωση, ότι είναι ο τρόπος που σκοπεύει όχι στη χρεία, αλλά στο αληθές. Δηλαδή η πολιτική εμφανίζεται όταν μια συλλογικότητα ανθρώπων, μια ομάδα ανθρώπων ξεπερνά το ενδιαφέρον για το τι είναι χρήσιμο, τι είναι αναγκαίο. Η κοινωνία, όπως λέει ο Αριστοτέλης, συγκροτείται για να εξυπηρετήσει τη χρεία, την ανάγκη.
Το πολιτικό γεγονός εμφανίζεται όταν κάποια συλλογικότητα ξεπερνά την προτεραιότητα της ανάγκης και βάζει στόχο την προτεραιότητα της αλήθειας. Αλλά ποιας αλήθειας;
Στις ημέρες μας μπερδεύουμε την αλήθεια με διάφορες ιδεολογίες και ιδεολογήματα, που ξεφυτρώνουν σαν μανιτάρια. Κάθε ιδεολογία ισχυρίζεται ότι κομίζει την αλήθεια και, μάλιστα, ότι την εξαντλεί στη διατύπωσή της. Για τους αρχαίους Ελληνες και ειδικότερα για τον Αριστοτέλη, η αλήθεια είναι μια σύνθετη λέξη από το στερητικό α και λήθη – λανθάνω, που σημαίνει κρύβομαι.
Λήθη είναι η απόκρυψη. Αλήθεια είναι η έξοδος από τη λήθη, η φανέρωση, η εμφάνεια. Δεν είναι τυχαίο ότι όλες οι λέξεις στ’ Αρχαία Ελληνικά, που συνδέονται με τη λειτουργία της γνώσης συνδέονται και με τη λειτουργία της όρασης. Μιλάμε για θεωρία- θεωρώ. Μιλάμε για φαινόμενο, για ιδέες από το ιδείν. Ακόμη και το ρήμα φημί – λέγω βγαίνει από το πιφάσκω= φωτίζω. Η αλήθεια λοιπόν είναι αυτό που φαίνεται, που είναι σε όλους ορατό. Είναι αυτό που προσφέρεται στην εμπειρία όλων. Ετσι, σιγά – σιγά, η αλήθεια για τους Ελληνες σημαίνει το αιώνιο, το άφθαρτο στοιχείο, το όντως υπαρκτό. Είναι ο λόγος που διέπει τις σχέσεις των υπαρκτών μεταξύ τους και συγκροτεί το σύμπαν σε κόσμο, δηλαδή σε κόσμημα (στολίδι) σε αρμονία και ομορφιά, που εμείς καθημερινά καταστρέφουμε, προκειμένου να ικανοποιήσουμε την απληστία μας – ούτε καν τις ανάγκες μας.
Δυστυχώς, από καιρό τώρα, έχουμε γίνει από πολίτες εξηλιθιωμένες ατομικότητες, φίλαυτα άτομα χωρίς κριτική σκέψη μ’ ένα τρόπο ζωής που δεν αποσκοπεί στο αληθεύειν, στο όντως υπαρκτό, σε μια όντως ζωή, αλλά στη σύγχυση και την αλλοτρίωση της ανθρώπινης προσωπικότητας, καθώς και στην καταστροφή του περιβάλλοντος με τη “δικαιολογία” της ανάπτυξης μέσα από μια αχαλίνωτη κατανάλωση για την ικανοποίηση αμφισβητούμενων αναγκών.
Πολιτικοί, πολιτική, κράτος, κοινωνία, μέσα ενημέρωσης συνθέτουν ένα φαύλο κύκλο. Και τούτο, γιατί προσπαθούμε να υψώσουμε ένα νέο πύργο της Βαβέλ, χρησιμοποιώντας πλίνθους αντί για πέτρες και άσφαλτο αντί για πηλό. Χρησιμοποιούμε, δηλαδή, αλήθειες που φτιάχνουμε σύμφωνα με τις ατομικές μας ανάγκες και τα προσωπικά μας γούστα, άσχετα με την αλήθεια (πέτρα) του κοινωνείν, του αληθεύειν.
Τ’ αποτελέσματα, οι συνέπειες του τρόπου ζωής μας, ακόμη κι αν δεν ταράσσουν τον πνευματικό μας λήθαργο, μαρτυρούν την αποτυχία μας. Ο πύργος της Βαβέλ δεν θα φτάσει ποτέ ως τον ουρανό. Τα υλικά του δαιμονοτόκου εγώ μας θα μετατρέπονται σε ερείπια αντί σε πληρότητα ζωής, δηλαδή αιωνιότητας.
Οσο η χρήση και η αναγκαιότητα θα δεσπόζουν και θα καθορίζουν το νόημα της ζωής μας, θα υπάρχει έλλειμμα επικοινωνίας, που σημαίνει ότι θα σκεπτόμαστε και θα μιλούμε χωρίς να καταλαβαίνουμε ο ένας τον άλλο, περιπλανώμενοι σαν σκιές ανάμεσα στα ερείπια του πύργου της Βαβέλ, που νομίζουμε ότι υψώνουμε.
Η έλλειψη πνευματικής επικοινωνίας θα μας κρατά δέσμιους στην “αλήθεια του θανάτου” πολλές φορές ανεπίγνωστα ή σκοτισμένους από ψευδαισθήσεις.
Ο τρόπος που επικοινωνούμε σήμερα είναι αδιέξοδος. Τα λόγια του αγίου Μακαρίου του Αιγυπτίου σκιαγραφούν με τον καλύτερο τρόπο τη βαβελική εποχή μας: “Ωσπερ γαρ βάρβαρον τοις ανθρώποις ή των χελιδόνων και των λοιπών πετεινών φωνή, ούτω και τοις σαρκικοίς οι των πνευματικών λόγοι βάρβαροι εισίν” (Ομιλ. ΙΣΤ).
Οπως, δηλαδή, είναι ακαταλαβίστικη για τους ανθρώπους η λαλιά των πουλιών, έτσι ακαταλαβίστικα είναι για τους κοσμικούς ανθρώπους τα λόγια των ανθρώπων του πνεύματος.
Αναμφισβήτητα και στην εποχή μας υπάρχουν υλικά και υλικά, φωνές και φωνές για το πώς να τα χρησιμοποιούμε, ώστε να οικοδομήσουμε τον κόσμο που επιθυμούμε. Διαλέγουμε και παίρνουμε. Κλείνουμε ή ανοίγουμε τ’ αυτιά μας. Η προσωπική ευθύνη προηγείται της συλλογικής. Ολα τ’ άλλα είναι προφάσεις για τις αποτυχίες μας.