Κύριε διευθυντά,
διαβάζοντας στα ´Χανιώτικα νέα´ τις πρόσφατες σφακιανές θέσεις για την καταστροφή του Πύργου του Αληδάκη στον Εμπρόσνερο Αποκορώνου την άνοιξη του 1774 αλλά και την επιστολή του κ. Γεωργίου Ξενάκη (29/9), διέκρινα μια ´κόντρα´ ανάμεσα στις δύο πλευρές για τη συμμετοχή ή όχι κατοίκων του Εμπρόσνερου στην επιχείρηση.
Ως καθαρόαιμος Σφακιανός από την πλευρά της μητέρας μου και μισός Μπροσνερίτης από την πλευρά του πατέρα θα προσπαθήσω με το χέρι στην καρδιά και το βλέμμα στα ιστορικά βιβλία αλλά και στην κοινή λογική, να βάλω με αντικειμενικότητα τα πράγματα στη θέση τους.
Την περίοδο εκείνη σε όλα τα χωριά του Αποκόρωνα (εκτός από τον Αλίκαμπο) κατοικούσαν Τουρκοκρήτες και όλοι οι Χριστιανοί βρισκόταν στο έλεος του φοβερού Αληδάκη.
Ήταν φυσικό την καταπίεση των Τούρκων να την αισθάνονται περισσότερο οι κάτοικοι του Εμπρόσνερου, αφού η σκιά του Πύργου τους πλάκωνε την ψυχή.
Οι περισσότεροι απ? αυτούς ήταν στη δούλεψη του αγά (βοσκοί, ζευγάδες, μαζώχτρες…) αρκούμενοι στα ψίχουλα που τους έδινε.
Ζούσαν δίπλα – δίπλα με τους Τούρκους με το βαρύ χέρι του αγά πάνω τους και πρόσεχαν ακόμα και την ανάσα τους.
Από την άλλη μεριά υπήρχαν οι Σφακιανοί που μετά την άτυχη επανάσταση του Δασκαλογιάννη στα 1770 και την ολική καταστροφή της επαρχίας τους περνούσαν δύσκολες μέρες. Πώς θα επιβίωναν;
Κατά έναν άγνωστο ριμαδόρο που το ποίημά του διέσωσε ο Γ. Πάτερος:
´… Μα αυτοί δεν ήσαν κουζουλοί να πάσι να ζαρώσου
στα ρημαγμένα τα Σφακιά, τση πείνας να καρώσου.
Αποκρεμούνταν χαμηλά, τσ? αγάδες ετρυγούσα,
βούγια και γιδοπρόβατα, απάνω κουβαλούσα.
Απ? όλους εκεντρώνασι, αυτό τον Αληδάκη
πούταν στον Αποκόρωνα, ακούνιστο χαράκι…´.
Ο αγάς όμως δεν ανεχόταν αυτά τα ´κεντρώματα´ και άρχισε να ετοιμάζεται για εισβολή στα Σφακιά. Οι Σφακιανοί ´… συνελθόντες πάντες εν Ασκύφω, απεφάσισαν να προλάβωσιν την σκοπουμένην επιδρομήν, αυτοί πρώτοι επιτιθέμενοι…´.
Στη συγκέντρωση ακούστηκαν διάφορες γνώμες. Όμως, κάποιος έπρεπε να δώσει τέλος στην πολυλογία και να επιβάλλει τη λύση που κατά τη γνώμη του ήταν η σωστή.
Σηκώνεται λοιπόν ο επιβλητικός Μανούσος Παττακός (έμεινε στην ιστορία σαν Μανούσακας, λόγω των σωματικών του διαστάσεων!…) και τους λέει.
´Mωρέ παιδιά γρικήσετε και μένα τη βουλή μου, απού σε τέτοια βάσανα, άσπρισ? η κεφαλή μου´. Εξηγεί λοιπόν ότι πρέπει να κινηθούν άμεσα γιατί αν ξαναμπούν στα Σφακιά οι Τούρκοι:
´Ούλη η φτωχειά μας θα χαθεί, αν έχομε και πράμμα,
κι όσοι γλιτώσουν ύστερα, θα μείνουν δίχως βράκα!!!´.
Έτσι κινήθηκαν οι Σφακιανοί, χωρίς να διαλαλήσουν το σχέδιό τους, χωρίς να ζητήσουν βοήθεια εκτός της επαρχίας τους.
Η επιχείρηση εκείνη ήταν κίνηση κομάντος, ενέργεια μυστική, αστραπιαία, ριψοκίνδυνη, στην οποία -προς τιμή τους- πήραν μέρος και γυναίκες.
Θα ήταν κουτό να ζητήσουν βοήθεια από τους Μπροσνερίτες -ακόμα κι αν ήταν ετοιμοπόλεμοι- αφού οι πιθανότητες διαρροής του μυστικού θα ήταν μεγάλες.
Ποιος όμως θα έδινε χείρα βοηθείας, αφού την επομένη θα βρισκόταν στο έλεος των Τούρκων γειτόνων τους!
Μα τελικά υπήρχαν ή όχι οι φοβεροί Τουρκομάχοι που ισχυρίζεται ο κ. Ξενάκης.
Ναι, υπήρχαν, αλλά λίγο αργότερα!..
Μετά το 1800 έρχονται στο προσκήνιο οι μεγάλες οικογένειες των Γιαννάρηδων και Ξενάκηδων, που αρχήγεψαν στο χωριό και έβγαλαν φοβερούς πολεμιστές, όχι μόνο στην επανάσταση του 1821, αλλά και σε όλες τις επαναστατικές κινητοποιήσεις, έως την ελευθέρωση της Κρήτης.
Φοβερός Τουρκομάχος ήταν ο Θοδωρής Ξενάκης ή Μαυροθοδωρής (λόγω χρώματος) που από το 1814 φυγοδικούσε στην περιοχή της Κράπης υποστηριζόμενος από τους Ασκυφιώτες και κυρίως από τον εξίσου γενναίο Μανούσο Πρωτοπαπαδάκη (Μανουσάκης λόγω του χαμηλού ύψους) με τον οποίο συνεργάστηκε όταν άρχισε ο κλεφτοπόλεμος μετά το 1825.
Η ομάδα του ήταν ολιγομελής για να κινείται εύκολα και πολλοί το θεωρούσαν τιμή τους να τον έχουν καπετάνιο τους.
Εκείνη την περίοδο κατέβηκε από τα Σφακιά ο Γεώργιος Kούτσουπας -αναγνωρισμένο παλικάρι- που ο Μαυροθοδωρής τον έβαλε αμέσως στην ομάδα του.
Ήταν όμως και όμορφος και κέρδισε την καρδιά της όμορφης αδελφής του καπετάνιου, της Σοφίας ή Σοφούλας. Ηταν όμως και εγωιστής (σαν όλους του Σφακιανούς!…) και θέλοντας να αποδείξει στους Μπροσνερίτες ότι άξιζε την τιμή που του έκανε ο Ξενοθοδωρής, δεν λογάριαζε τον κίνδυνο και σκοτώθηκε ενωρίς αφήνοντας τη γυναίκα του χήρα μ? ένα μωρό στην αγκαλιά.
Αυτά για να σταματήσει η χωρίς λόγο διαμάχη.
Ευχαριστώ για τη φιλοξενία
Μίνως Σοφούλης
