Γράφει ο ΚΩΣΤΗΣ ΠΕΤΡΑΚΗΣ*
Το τελευταίο διάστημα, με την πρόθεση της κυβέρνησης για την εφαρμογή ´Καλλικράτη´ και στην εκπαίδευση με συγχωνεύσεις, υποβαθμίσεις και κλεισίματα σχολείων το Δημοτικό Σχολείο Ροδοβανίου, το μοναδικό εν λειτουργία στο Ανατολικό Σέλινο, ήλθε στο προσκήνιο ως ένα από αυτά.
Ελάχιστοι γνωρίζουν για την πλούσια ιστορία του σχολείου, που μέρος της καταγράφηκε σε χειρόγραφο έτους 1953 – 1954, του δασκάλου Γεωργίου Χατζηδάκη, που τότε δίδασκε στο Ροδοβάνι.
Ευχαριστούμε θερμά τους σημερινούς δασκάλους του σχολείου που μας εμπιστεύθηκαν τη σημαντική αυτή μαρτυρία για τη δημοσίευση.
Σύμφωνα με αυτή «Λειτουργία σχολείου εις Ροδοβάνι υφίστατο και προ του 1821. Κατά την προ της εθνεγέρσεως ταύτας εποχάς, εις την σχολικήν περιφέρειαν Ροδοβανίου ελειτούργησεν εκκλησιαστικόν σχολείον υπό του παπά Μιχελή Καρμπάν και του παπά Γιώργη Μάρκου Καρμπάν εις τους οποίους εξεπαιδεύθησαν πάντες οι μετά την εποχήν ταύτην ιεροθέντες ενταύθα, ως και εις Κακόπετρον και Πανέθυμον Κισσάμου μεταβαίντες ιερείς εκ της ιστορικής οικογενείας των Καρμπάδων». Από το 1821 ως το 1850 υπήρχε σχολείο του οποίου όμως οι παραδώσεις είναι ασαφείς. Από το 1850 μέχρι το 1878 δίδαξαν κυρίως ντόπιοι δάσκαλοι, οι σπουδαιότεροι των οποίων ήταν οι «Γεώργιος Κονταδάς, Ιωάννης Κονταδάς, παπά Γρηγόριος, παπά Κασσέλος και άλλοι. Εκλήθησαν δε την εποχήν αυτήν και έξωθι διδάσκαλοι ως οι Περιστεράκης, Μαραθάς… και Αγγελιδάκης. Εν τω μεταξύ προαχθείσας της φιλοτιμίας των κατοίκων και με την ενέργειαν των προκρίτων του Ανατολικού Σελίνου εκλήθη και επ? αρκετά έτη προ του 1866 εδίδαξε ως ελληνοδιδάσκαλος ο αείμνηστος Παρθένιος Περίδης του οποίου οι μαθηταί εγένοντο οι πρωτοπόροι πάσης πατριωτικής δράσεως και κατά την επανάσταση του 1866». Το παραπάνω διάστημα το σχολείο λειτουργούσε άλλοτε στο Ροδοβάνι, άλλοτε στον Αγριλέ και άλλοτε σε αμφότερα τα χωριά, με δασκάλους τους παπά Εμμαν. Κασσελάκη, Ανδρέα Τρακάκη, Στυλιανόν Γ. Παπαγρηγοράκη, Μ. Χατζιμιχελάκη. Το σχ. έτος 1897 – 1898 είχε 45 μαθητές και το επόμενο 66.
Το 1899, επί Κρητικής Πολιτείας ιδρύθηκε το διτάξιο «Δημοτικόν Σχολείον Ροδοβανίου» με 110 μαθητές και το «Παρθεναγωγείο Ροδοβανίου» με 32 μαθήτριες. Το 1901 ιδρύεται «αδιαίρετον αρρεναγωγείον και αδιαίρετον παρθεναγωγείον». Το 1909 συγχωνεύθηκε το παρθεναγωγείο στο διτάξιο αρρένων και ιδρύεται ανώτερο Δημοτικό που λειτουργεί με 5 τάξεις και οι μαθητές της Ε΄ τάξης προέρχονται από όλο τον Δήμο Καμπανού. Το 1911 – 1912 «τα κορίτσια τα οποία δεν εφοίτησαν από της καταργήσεως του παρθεναγωγείου, ηλικίας 11 – 13 ετών εγγράφονται εις την πρώτην τάξιν».
Ο αριθμός των μαθητών μέχρι το 1919 υπερβαίνει τους 100 με αρκετές αυξομειώσεις από χρονιά σε χρονιά. Από το 1919 – 1932 κειμένεται από 82 ως 115 ενώ μετά το 1933 σταθεροποιείται πάλι σε πάνω από τους 100 μαθητές με μεγαλύτερη αύξηση τα χρόνια της κατοχής λόγω του ότι «φοιτούν μαθηταί και εξ άλλων σχολείων και ιδίως εκ της πόλεως λόγω της πολεμικής περιόδου της κατοχής». Μετά το 1949 παρατηρείται σταθερή μείωση (κάτω από 100). Το 1953 φοίτησαν 69 μαθητές.
Οι πρώτες ενέργειες για την ανέγερση κοινοτικού διδακτηρίου άρχισαν το 1893 όταν ο δήμαρχος Καμπανού θεώρησε βιβλίο στον τότε δάσκαλο Μ. Χατζιμιχελάκη για να αρχίσει έρανο μεταξύ των κατοίκων. Η πρώτη σχολική εφορεία ονομάστηκε «Σχολική Εφορεία Ελυρίων» και εξελέγη με εκλογές από τα χωριά της σχολικής περιφέρειας που συνιστούσαν τα χωριά Ροδοβάνι, Καμάρια, Αγριλέ, Λειβάδα και Μονή.
Το 1899 «έρχεται ο Νομαρχιακός επιθεωρητής κ. Χελιουδάκης και ο Αρχιτέκτων της Γενικής Διοικήσεως Σαλίβερος, οπότε έγινε η εκλογή του οικοπέδου εις θέσιν κακά αλώνια ή ´κακάλωνα´ Κεφάλας». Το 1900 στάλθηκε από την ανωτέρα Δ/νση το πρώτο σχέδιο του σχολείου, το οποίο όμως «δεν εκρίθη κατάλληλον διά το πολυδάπανον του». Την λύση την έδωσε ο «τότε Δ/ντής (που) βρήκε ένα σχέδιο 2/ξιου σχολείου εις το περιοδικό ´Ιατρική Πρόοδος´ το οποίο ελάμβανε ο ιατρός Κοντεκάκης. Το σχέδιο ήτο του Έλληνος αρχιτέκτονος Καλλία, το οποίο είχε βραβευθεί εις τον διεθνή διαγωνισμό των Παρησσίων.» Αμέσως άρχισε η συγκέντρωση των απαραίτητων υλικών. Όμως «ελθόντων των κατοίκων εις φιλονικίαν λόγω του απομεμακρυσμένου του διαδακτηρίου εκ των διαφόρων χωρίων… εγκαταλήφθησαν αι εργασίαι».
Τα χρόνια αυτά, μέχρι την ανέγερση του σχολείου νοικιάζονται δωμάτια στο Ροδοβάνι που χρησιμοποιούνται ως διδακτήρια.
Έρανοι, λαχνοί, φόροι προϊόντων, εισφορές χωριών και προσωπική εργασία επιστρατεύθηκαν τα επόμενα χρόνια προκειμένου να εξασφαλισθούν οι απαραίτητοι οικονομικοί πόροι για το χτίσιμο του σχολείου.
Το 1907 ξεκινούν οι εργασίες που επαναλήφθηκαν το 1910 και το επόμενο έτος «επερωτώθη η Ανατολική αίθουσα χωρίς να υπάρχει ούτε κατάλληλον δάπεδον ούτε επιχρίσματα. Κατά τα αρχάς του σχολικού έτους 1911 – 1912 το σχολείο μεταφέρεται εις το νεόδμητο διδακτήριον. Ότε εις τας Ανατολικάς αίθουσα κάνουν μάθημα τρεις διδάσκαλοι».
Μην υπαρχόντων όμως των απαραίτητων πόρων το διδακτήριο εγκαταλείφθηκε, καταστράφηκε η σκεπή του και οι τα μαθήματα γίνονταν πάλι σε ενοικιαζόμενα δωμάτια στο Ροδοβάνι.
Το 1918 δεν βρέθηκε δωμάτιο και επέστρεψε το σχολείο στο κατερειπωμένο κτήριο που ενοικιάζεται στο δημόσιο.
Το 1926 η σχολική εφορία πάρα τις αντιρρήσεις των κατοίκων παραχωρεί το διδακτήριον εις το δημόσιο «ίνα λάβη τα χορηγηθήσας 35000 δρχ υπό του δημοσίου». Και αφού παραιτήθηκε από τα διακαιώματα της η ενοριακή επιτροπή ´Τριμάρτυρος Ελύρου´ στην οποία ανήκε το διδακτήριο «ελήφθησαν τα χρήματα και συνεπληρώθη και η στέγασις της Δυτικής αιθούσης».
Με νέες χορηγίες το 1929, το 1936 και το 1950 αποπερατώθηκε το σχολείο.
Σχολικός κήπος άξιος λόγου που απέδωσε πολλά στην περιφέρεια συνεστήθη στο Ροδοβάνι από το 1900, σε κτήμα του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου δίπλα στην πλατεία του χωριού. «Σύμφωνα με απόσπασμα της εκθέσεως του κ. Νομαρχιακού επιθεωρητού ´[…] Χαίρει τούτο μεγάλην φήμην εν τοις περιχώροις Εν αύτω καλλιεργούνται μωρέαι, κυπάρισσοι, αμυγδαλέαι, καπνός, εσπεριδοειδή και τα τοιαύτα υπό των μαθητών, τη οδηγίαι του διδασκάλου. Εκ του σχολικού τούτου κήπου προήλθον αι σημεριναί συστάδες των κυπαρίσσων των ναών, οι αμυγδαλεώνες κ.λπ. αίτινα μετέβαλλον την οικονομική ζωήν της περιφερείας.[…]
Ο σχολικός κήπος διατηρήθηκε μέχρι το 1937 που το κτήμα αγοράστηκε από τον ελαιουργικό συνεταιρισμό και κατασκευάστηκε στη θέση του το συνεταιριστικό ελαιουργείο».
Η Σχολική βιβλιοθήκη ιδρύθηκε το 1902 «διά της αγοράς διαφόρων βιβλίων κατ? έτος επλουτίζετο και με την αγορά νέων βιβλίων…. Το 1954 υπήρχαν 170 βιβλία διά τον διδάσκαλον και 150 διά τους μαθητάς [..]».
Σήμερα το Δημοτικό Σχολείο Ροδοβανίου, που λειτουργεί ως ολοήμερο, είναι το μοναδικό σχολείο που υπάρχει σε ολόκληρο τον ορεινό τέως Δήμο Ανατολικού Σελίνου και έχει προκύψει από συγχωνεύσεις.
Οι 24 μαθητές του ήδη διανύουν μεγάλες αποστάσεις, από την μια ως την άλλη άκρη του αν. Σελίνου, ώστε να μπορέσουν να παρακολουθήσουν τα μαθήματά τους.
Το ζήτημα που προκύπτει με την προτεινόμενη από το Υπουργείο υποβάθμισά του, από 4 σε 3 δασκάλους, είναι ότι θα σταματήσει η παροχή μαθημάτων ειδικότητας, που τυπικά προϋποθέτουν την ύπαρξη 4 δασκάλων. Αρα πρόκειται για μια ουσιαστική και όχι μόνον αριθμητική -κατά ένα- υποβάθμιση, που θα οδηγήσει με μαθηματική ακρίβεια σε μεταγραφές μαθητών σε άλλα πλήρη σχολεία, με πιθανές μεταναστεύσεις των οικογενειών τους, στην Παλαιόχωρα ή τα Χανιά. Φυσικό επακόλουθο της υποβάθμισης θα είναι μετά από λίγα χρόνια το οριστικό κλείσιμο του σχολείου και η μεταφορά των εναπομεινάντων -και λογικά οικονομικά ασθενέστερων μαθητών- στα πολύ μακρινότερα σχολεία της Παλαιόχωρας.
Η δικαιολογία του Υπουργείου ότι μοναδικό κριτήριο για τις όποιες υποβαθμίσεις – συγχωνεύσεις – κλεισίματα σχολείων θα είναι οι παιδαγωγικοί λόγοι, αποδεικνύεται τουλάχιστον στην περίπτωση του Δημοτικού Ροδοβανίου (αλλά και γενικότερα) παραπλανητική και υποκριτική. Διότι καμιά παιδαγωγική μέθοδος δεν προτάσσει τη δραστική μείωση των αντικειμένων διδασκαλίας ούτε βέβαια τη μακρινή, πολύωρη, πολυδάπανη και με κίνδυνο της ζωής των μικρών μαθητών μεταφορά τους δεκάδες χιλιόμετρα μακρυά για να λάβουν τη βασική εκπαίδευή τους.
Η Πολιτεία οφείλει να στηρίξει τους εναπομείναντες κατοίκους της ελληνικής υπαίθρου και να δώσει κίνητρα για επιστροφή περισσοτέρων ανθρώπων στα χωριά. Η περαιτέρω υποβάθμιση της ζωής στην ύπαιθρο, της αγροτικής και κτηνοτροφικής οικογένειας, με τις εξευτελιστικές τιμές των προϊόντων τους, με τα βαθιά χτυπήματα στην παιδεία και την υγεία θα ?χει σαν αποτέλεσμα την πλήρη εγκατάλειψη και ερημοποίηση της επαρχίας και των χωριών μας και θα αφήσει το πεδίο ελεύθερο για την οικειοποίηση των πλουτοπαραγωγικών μας πηγών, γης, αέρα, ήλιου και νερών στις πολυεθνικές που ήδη έχουν εισβάλλει με την ´πράσινη επιχειρηματικότητα´.
Το ιστορικό Δημοτικό Σχολείο του Ροδοβανίου αλλά και όλα τα άλλα σχολεία ιδιαιτέρως της επαρχίας, όχι μόνο δεν πρέπει να υποβαθμιστούν, να συγχωνευθούν ή να κλείσουν αλλά αντιθέτως πρέπει να ενισχυθούν, εάν επιθυμούμε να διατηρηθεί, τουλάχιστον σαν ´προζύμι´, η ζωή στα χωριά μας. Οι ψυχρές οικονομικές λογιστικές τύπου ΔΝΤ και Τρόικας δεν έχουν καμιά θέση σε θέματα παιδείας και υγείας.
*κοινωνιολόγος
