Γράφει ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΤΡΟΥΛΗΣ*
To A? Διεθνές Κρητολογικό Συνέδριο πραγματοποιήθηκε στην Κρήτη από τις 22 έως τις 28 Σεπτεμβρίου 1961, με αφορμή τη συμπλήρωση χιλίων χρόνων (961 – 1961), από τότε που ο Νικηφόρος Φωκάς απελευθέρωσε το νησί μέχρι σήμερα.
Η διοργάνωση προτάθηκε από τον Χανιώτη καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Νικόλαο Τωμαδάκη και έκτοτε καθιερώθηκε να συνέρχεται ανά πενταετία σε μια πόλη της Κρήτης.
Η ευθύνη για το Α? Συνέδριο ανατέθηκε στην Εταιρεία Κρητικών Ιστορικών Μελετών (ΕΚΙΜ) στο Ηράκλειο και στον Φιλολογικό Σύλλογο «ο Χρυσόστομος» στα Χανιά. Ψυχή της όλης οργάνωσης υπήρξε ο Ανδρέας Καλοκαιρινός από την ΕΚΙΜ. Γενικός γραμματέας της Οργανωτικής Επιτροπής και πρόεδρος ο εμπνευστής του Νικόλαος Τωμαδάκης. Κοσμήτορες των Τμημάτων οι Στ. Καψωμένος και Ν. Πλάτων του Α?, οι Ε Κριαράς και Μ. Μανούσακας του Β? και οι Γ. Κουρμούλης και Γ. Σπυριδάκης του Γ?, όλοι Πανεπιστημιακοί. Εκτός των διακεκριμένων Ελλήνων στο Συνέδριο συμμετείχαν και σπουδαίοι επιστήμονες από όλο τον κόσμο, την Αμερική, την Αυστραλία, την Ευρώπη κ.α.
Το Συνέδριο αυτό άρχισε στις 22 Σεπτεμβρίου στο Ηράκλειο και έληξε στις 28 του ίδιου μήνα στα Χανιά, που πραγματοποιήθηκαν και τα εγκαίνια του κτηρίου που στεγάζει μέχρι σήμερα το Ιστορικό Αρχείο Κρήτης (ΙΑΚ). Στην έναρξη, ύστερα από τα αποκαλυπτήρια αναμνηστικής πλάκας, ο καθηγητής Μ. Μανούσακας εκφώνησε τον πανηγυρικό της επετείου της απελευθέρωσης της Κρήτης.
Ακολούθησαν οι ανακοινώσεις, ταυτόχρονα και στα τρία τμήματα, για την Προϊστορική και Αρχαία Ελληνική Περίοδο, τη Βυζαντινή και Μεσαιωνική Περίοδο και τη Νεότερη Περίοδο, στις αίθουσες του Εμποροβιομηχανικού Επιμελητηρίου, της Βασιλικής του Αγίου Μάρκου και της Λέσχης του Ηρακλείου αντίστοιχα.
Συμμετείχαν και παρακολούθησαν τις εργασίες του συνεδρίου αντιπροσωπίες από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και την κοινότητα του Αγίου Όρους, την Ακαδημία Αθηνών, τα Ελληνικά Πανεπιστήμια, τα διάφορα επιστημονικά Ιδρύματα κ.ά. Στο σύνολό τους οι σύνεδροι, οι ομιλητές και οι συνοδοί τους, φιλοξενήθηκαν εξ ολοκλήρου από τους Κρητικούς, κυρίως τους Χανιώτες, που τους άνοιξαν τα σπίτια τους.
Εκτός των ανακοινώσεων, που έφθασαν τις 90, οι σύνεδροι παρακολούθησαν και ενδιαφέρουσες διαλέξεις των καθηγητών Σπ. Μαρινάτου, Ν. Τωμαδάκη κ.ά. Τα θέματα των ανακοινώσεων και των διαλέξεων αναφέρονταν στην Αρχαιολογία, στην Ιστορία, στη Λαογραφία, στην Τέχνη κ.λπ.
Παράλληλα οι σύνεδροι επισκέφτηκαν την Κνωσό, τη Φαιστό και τις Μονές του Αρκαδίου, της Αγίας Τριάδας των Τζαγκαρόλων και της Γωνιάς.
Οι διαλέξεις και οι ανακοινώσεις εκδόθηκαν σ? έναν τόμο που δόθηκε στους Συνέδρους και σε όσους έδειξαν ερευνητικό ενδιαφέρον.
Εκτίμηση όλων που συμμετείχαν στο Συνέδριο ήταν ότι, εκτός της συμβολής του στην προαγωγή της επιστήμης, την έρευνα και τη μελέτη, συνέβαλε πολύ και στην τουριστική προβολή του τόπου μας. (βλ. Ν. Αγγελής, «Το Α? Κρητολογικόν Συνέδριον», εφημ. Ελευθερία των Αθηνών, 21.9.1961, 2 και Μιχάλης Τρούλης, «Το έβδομο Διεθνές Κρητολογικό Συνέδριο, Ρέθυμνο 25-31 Αυγούστου 1991» Κρητολογικά Γράμματα 5/6 (1992), 111-1112).
Όντας τελειόφοιτος της Ιερατικής Σχολής της Αγίας Τριάδας, το 1961, θυμάμαι την επίσκεψη των Συνέδρων στην ιστορική Μονή, κυρίως όμως την εντύπωση και τον θαυμασμό που μου προκάλεσε το πλήθος και το βάθος των γνώσεών τους!
Στα Συνέδρια που ακολούθησαν ο αριθμός των εισηγητών αυξανόταν συνεχώς, με αποτέλεσμα το Ι? (1-8 Οκτωβρίου 2006) στα Χανιά να υπερβεί τους 700 και στο ΙΑ? (21-27 Οκτωβρίου 2011) στο Ρέθυμνο, παρά τη δεινή οικονομική κρίση, να φθάσει τους 600!
Σε διαφορετικές οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες θα γιορτάζαμε και τα 50 χρόνια του θεσμού, με πανηγυρικότερο τρόπο. Όμως, τα πραγματικά γεγονότα μας επιβάλλουν να περιοριστούμε στα απολύτως απαραίτητα, τηρώντας απαρέγκλιτα και την επιστημονική δεοντολογία.
Στο πλαίσιο αυτό, η Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Ρεθύμνου (ΙΛΕΡ), αμέσως μετά την ανάληψη της διοργάνωσης του ΙΑ? Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου, που της ανατέθηκε από την Επιστημονική Κοινότητα, προχώρησε στη συγκρότηση της Οργανωτικής Επιτροπής και όρισε τις Επιστημονικές Επιτροπές των τριών Τμημάτων (Α?, Β? και Γ?).
Τα μέλη των Επιτροπών αυτών δέχθηκαν περίπου 600 εισηγητές και στα τρία τμήματα, 400 Ελληνες και 200 ξένους επιστήμονες ερευνητές και μελετητές του πολιτισμού της Κρήτης, από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι το 1974.
Έπειτα, σε συνεργασία με τους συντονιστές της Οργάνωσης, προχώρησαν στην κατάρτιση του προγράμματος και στην επιλογή των παράλληλων εκδηλώσεων. Το αποτέλεσμα όλων αυτών των διαδικασιών συγκεντρώθηκε και εκδόθηκε σε έναν τόμο, ο οποίος θα δοθεί κατά προτεραιότητα στους εισηγητές και σε όσες και όσους παρακολουθήσουν τις ανακοινώσεις τους.
Ο τόμος αυτός περιλαμβάνει το Ιστορικό της ΙΛΕΡ, το Καταστατικό, τις Δραστηριότητες και το Εκδοτικό Έργο της, την ανάληψη της Οργάνωσης του ΙΑ? Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου, τα ονόματα της Οργανωτικής Επιτροπής, των Επιστημονικών Επιτροπών, της Τιμητικής Επιτροπής, των Τιμώμενων Φορέων, τις Εγκυκλίους, τον κατάλογο των Εισηγητών, τις Περιλήψεις των Εισηγήσεων και τις Περιλήψεις των Αναρτημένων Ανακοινώσεων ανά Τμήμα, το Πρόγραμμα της Ολομέλειας και των Τμημάτων (Α1: Προϊστορικοί Χρόνοι, Α2: Κλασικοί – Ρωμαϊκοί Χρόνοι, Β: Μεσαιωνικοί Χρόνοι και Γ: Νεότεροι Χρόνοι – Σύγχρονη Εποχής) και, τέλος, τις παράλληλες εκδηλώσεις. Στο σύνολό του ο τόμος φέρει τον τίτλο: Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία, 11ο Διεθνές Κρητολογικό Συνέδριο, Ρέθυμνο, 21-27 Οκτωβρίου 2011 και αποτελείται από 532 σελίδες συν τα Παροράματα που τον συνοδεύουν και το έγχρωμο οκτασέλιδο για τις παράλληλες εκδηλώσεις, με αναλυτικότερες πληροφορίες.
Στις παράλληλες εκδηλώσεις συμπεριλαμβάνονται: Η υποδοχή των Συνέδρων. Ο Αγιασμός. Η τιμητική εκδήλωση για τον Στυλιανό Αλεξίου, ομότιμο καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης, με εισηγήτρια την Κατερίνα Κόπακα, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Κρήτης και Κοσμήτορα της Φιλοσοφικής Σχολής του Παν. Κρήτης. Η διαχρονική πορεία του Ρεθύμνου, με εισηγητές: τη Μαρία Ανδρεαδάκη – Βλαζάκη, γενική διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς ΥΠ.ΠΟ.Τ., τον Νίκο Σταμπολίδη, καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης και διευθυντή του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, τον Μιχάλη Ανδριανάκη, προϊστάμενο 28ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και τον Κώστα Γιαπιτσόγλου, αρχαιολόγο της 28ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Η εκδήλωση τιμής στη Μνήμη του Γιάννη Σακελλαράκη: προβολή ντοκιμαντέρ Ιδαίου Μύθοι, σε σκηνοθεσία του Λευτέρη Χαρωνίτη. Δύο θεατρικές παραστάσεις: Μάρκου Αντώνιου Φόσκολου, Φορτουνάτος, από τη θεατρική Ομάδα Καθηγητών της ΕΛΜΕ Ν. Ηρακλείου (Θ.Ο.Κ.Ν.Η.), σε σκηνοθεσία Αντώνη Περαντωνάκη και Μπεργαδή, Απόκοπος, από τη θεατρική Ομάδα «Χώρος», σε σκηνοθεσία του Σίμου Κακάλα. Δύο πολύ σημαντικές εκδηλώσεις: Ρεθεμνιώτικα μουσικά ακούσματα και χοροί και Φωνές του Νότου. Παρουσίαση φορέων με εκδοτική δραστηριότητα που αφορά στον πολιτισμό της Κρήτης. Εκδοτικό έργο και έκθεση βιβλίου. Φωτογραφική έκθεση: Το Ρέθυμνο της Οθωμανικής περιόδου μέσα από τα μνημεία του, στο Τζαμί Καρά Μουσά, από την 28η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και τον Σύλλογο της Παλιάς Πόλης και μουσικά από τον Γιάννη Παπατζανή. Προβολή Φιλμ: Τουρκοκρήτες, σε σκηνοθεσία Κώστα Νταντινάκη. Εκδρομή στην Ελεύθερνα, με ξενάγηση του καθηγητή Νίκου Σταμπολίδη ή του συνεργάτου Ν. Μαραγκουδάκη και στο Αρκάδι, με ξενάγηση του Μιχάλη Ανδριανάκη. Λήξη Συνεδρίου στο Αρκάδι και ανάθεση της διοργάνωσης του ΙΒ? Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου στην Εταιρεία Ιστορικών Κρητικών Μελετών (ΕΚΙΜ), στο Ηράκλειο Κρήτης.
Εκτός του παραπάνω τόμου, που αποτελεί τη συνολική έντυπη εικόνα του ΙΑ? Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου, (η ηλεκτρονική μπορεί να αναζητηθεί στη διεύθυνση: www.ILER.GR) θα δοθούν στους εισηγητές και τα βιβλία: Μαριάννας Β. Βαρδινογιάννη, Μελετώντας τις προκλήσεις της γυναικείας ταυτότητας. Αναζητήσεις στη Μινωική Κοινωνία, προσφορά της ίδιας και Γιάννη Μ. Γρυντάκη, Τζώρτζης Πάντιμος; Ένας διαφορετικός Νοτάριος, πρωτόκολλο 1613 – 1642, προσφορά της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Ρεθύμνου (ΙΛΕΡ). Όλες και όλοι που θα παρευρεθούν στο Συνέδριο μπορούν να παραλάβουν και τον τόμο 22 (2011) της περιοδικής έκδοσης της ΙΛΕΡ Κρητολογικά Γράμματα, καθώς και τον τόμο των Πρακτικών του Συνεδρίου: Η Ρωσική παρουσία στο Ρέθυμνο 1897 – 1909, Ρέθυμνο 2011. Τα ανάτυπα και των δύο εκδόσεων θα διατίθενται από τη Δημόσια Βιβλιοθήκη Ρεθύμνου.
Για την επιτυχία του Συνεδρίου, που είναι από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα πολιτισμικά και πολιτιστικά γεγονότα της Ευρώπης, έχουμε την άψογη συνεργασία και στήριξη της Μητρόπολης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου και του Μητροπολίτη μας κ. Ευγενίου, της Μονής Αρκαδίου, του Δήμου Ρεθύμνου, της Περιφέρειας Κρήτης, του Πανεπιστημίου Κρήτης, της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, του Επιμελητηρίου Ρεθύμνου, του Συλλόγου της Παλιάς Πόλης, της ΚΕ? Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, της 28ης Εφορείας Βυζαντιών Αρχαιοτήτων, της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Ρεθύμνου κ.ά.
Οι εργασίες του Συνεδρίου θα πραγματοποιηθούν στις αίθουσες: Άγιος Φραγκίσκος, Περιηγητική, Σπίτι του Πολιτισμού (3), Ωδείο και Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείου, του Ιστορικού Κέντρου του Ρεθύμνου.
Ευχαριστούμε όλες και όλους που μας βοήθησαν με όποιο τρόπο. Η επιτυχία του Συνεδρίου θα είναι και δική τους επιτυχία, κυρίως όμως ανάδειξη και προβολή του τόπου μας, όπως του αξίζει και του πρέπει.
Αρχείο Βαρβάρας Σκαρβέλη: Δεξίωση στον κήπο του Ρεθύμνου, στο Β? Διεθνές Κρητολογικό Συνέδριο το 1966.
*πρόεδρος της ΙΛΕΡ
