Ο Αρχων Μιχαήλ ο Ταξιάρχης

Επιμέλεια:
ΕυΑγγελος Εμμ. ΒεργανελΑκης, φιλόλογος

Εισαγωγή
Στις 8 Νοεμβρίου η Εκκλησία μας τιμά και εορτάζει τη Σύναξη των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ και όλων των Αγγελικών τάξεων.
Οι Άγγελοι είναι ασώματοι και άυλοι, υμνούν τον Θεό ακατάπαυστα, περικυκλώνουν τον Θρόνο του Θεού στον Ουρανό, αλλά στέκονται με δέος, φόβο και σεβασμό, μη δυνάμενοι να ατενίσουν τον Θεό κατά πρόσωπο. Γι’ αυτό και καλύπτουν με τις πτέρυγές τους το πρόσωπό τους.
Η εορτή αυτή έχει ιδιαίτερη θέση και σημασία για τους πιστούς:
Ο Θεός και Δημιουργός του σύμπαντος κόσμου, εκτός από τον ορατό και υλικό κόσμο, δημιούργησε και τον άυλο και αόρατο Αγγελικό κόσμο, ως Ποιητής «ορατών τε πάντων και αοράτων».
Συγκεκριμένα, δημιούργησε δέκα Τάγματα Αγγέλων, τα εννέα από τα οποία έχουν τις εξής ονομασίες: Άγγελοι, Αρχάγγελοι, Θρόνοι, Δυνάμεις, Αρχές, Κυριότητες, Εξουσίες, Χερουβείμ και Σεραφείμ. Ο επικεφαλής, όμως, του δεκάτου τάγματος, ο Εωσφόρος, επειδή υπερηφανεύθηκε κατά του Θεού και τόλμησε να πει ότι θα βάλει τον θρόνο του επάνω στις νεφέλες και ότι θα γίνει όμοιος με τον Ύψιστο Θεό, εξέπεσε από τον Ουρανό στα καταχθόνια -σαν αστραπή- από την πολλή αλαζονεία και την έπαρση και έγινε ο διάβολος, ο αντίπαλος και πολέμιος της σωτηρίας των ανθρώπων. Τότε ο Θεός έταξε τον Μιχαήλ να είναι ο πρώτος ανάμεσα στα Αγγελικά Τάγματα, για την πολλή κηδεμονία που επέδειξε προς το γένος των ανθρώπων και για την πολλή πιστότητα προς τις βουλές και τα προστάγματά Του, διότι εκείνος ήταν που συγκέντρωσε τους χορούς των Αγγέλων και φώναξε το «Πρόσχωμεν», που σημαίνει «ας προσέξουμε» να μην πέσουμε από το φως στο σκοτάδι, όπως έπεσε πριν λίγο ο σατανάς.
Έκτοτε όσοι δεν παρασύρθηκαν στην πτώση, αλλά «εν ομονοία, ενώσει και φόβω Θεού» έμειναν σταθεροί, παρέμειναν άτρεπτοι πλέον στο αγαθό και στην υπακοή προς τον Κτίστη και Δημιουργό τους.
Γι’ αυτήν τη μοναδική του συμβολή ο Μιχαήλ κατέχει την πρώτη και κυρίαρχη θέση ανάμεσα στους Αρχαγγέλους, που ξεχωρίζει και στην Παλαιά και στην Καινή Διαθήκη. Εδειξε πολλές ευεργεσίες και χάριτες στο γένος των ανθρώπων, όπως γνωρίζουμε και όπως διαπιστώνουμε καθημερινά στη ζωή της Εκκλησίας.

Περί της Εικόνας του Αρχαγγέλου Μιχαήλ
Ο Άρχων Μιχαήλ, πάμπολλες φορές, παρουσιάζεται να πολεμά τον διάβολο, υπερασπιζόμενος τη δική μας σωτηρία. Γι’ αυτό και σε πολλές αγιογραφίες απεικονίζεται με στρατιωτική πανοπλία κρατώντας στο χέρι του γυμνό ξίφος.
Η πιο συνηθισμένη θέση που εικονίζεται στους Ναούς είναι στο αριστερό παραπόρτι του Ιερού Βήματος, ενώ στο δεξιό εικονίζεται ο Αρχάγγελος Γαβριήλ. Είναι οι δύο ακοίμητοι φρουροί που φυλάττουν τον άβατο χώρο του Ιερού Βήματος, όπου τελείται το Μυστήριο της θείας Ιερουργίας.
Αλλά και όλο τον κόσμο φρουρούν από τη μανία του εχθρού διαβόλου. «Όπου επισκιάζει η χάρη σου Αρχάγγελε, από εκεί διώκεται η δύναμη του διαβόλου. Διότι δεν μπορεί να μείνει κοντά στο Φως σου ο Εωσφόρος που έπεσε στο σκοτάδι και παραμένει σ’ αυτό. Γι’ αυτό Μιχαήλ Αρχάγγελε, σε παρακαλούμε να σβήνεις τα βέλη του που είναι γεμάτα πυρ και κινούνται εναντίον μας», αναφέρει γνωστός υμνωδός.
Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ στην Ορθόδοξη εικονογραφία στέκεται επιβλητικός και αυστηρός και κοιτάζει προς τον θεατή, δηλαδή προς όλους εμάς που τον βλέπουμε. Οι πλατείς ώμοι και οι φτερούγες του δηλώνουν τη μεγάλη και φοβερή δύναμή του.
Φορεί κόκκινο χιτώνα και σκούρο ιμάτιο. Στον δεξιό του βραχίονα έχει τη συνηθισμένη ταινία και στο χέρι του αυτό κρατεί ράβδο, που είναι σύμβολο της εξουσίας του και του ρόλου του, ως αγγελιαφόρος προς τους ανθρώπους προσταγμάτων του Θεού. Η ίδια ράβδος χρησιμεύει και ως όπλο του προασπισμού μας από την κακία του εχθρού διαβόλου. Στο αριστερό του χέρι κρατεί τη σφαίρα του κόσμου που επάνω της είναι χαραγμένα τα γράμματα Χ(ριστός), Δ(ίκαιος), Κ(ριτής).
Τα πλούσια μαλλιά του συγκρατεί ταινία της οποίας τα άκρα ανεμίζουν. Αυτό φανερώνει την κίνηση, επειδήόόλοι οι Άγιοι Άγγελοι είναι «πνεύματα λειτουργικά εις διακονίαν αποστελλόμενα διά την σωτηρίαν των ανθρώπων». Η ταινία δηλώνει επίσης την καθαρότητα και αγνότητά τους, δηλαδή αποτελεί κατά κάποιο τρόπο το στεφάνι της δόξας τους. Και όπως χαρακτηριστικά ερμηνεύει ο Άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης: «Το δέσιμο αυτό των τριχών της κεφαλής των φανερώνει ότι δεν κινούνται προς τα περιττά και ποικίλα, αλλά ασχολούνται μόνο με τα θεία και τα επουράνια και έχουν συγκεντρωμένο τον νου τους άνω εις τον Θεό, τον Δεσπότη του Ουρανού και Ποιητή του παντός».
Από τους Αγίους Αγγέλους διδασκόμεθα και εμείς το «άνω σχώμεν τας καρδίας», δηλαδή να μη μένουμε προσκολλημένοι με εμπάθεια στα μάταια και γήινα και υλικά, αλλά να στρέφουμε τον νου και την καρδιά μας στον Θεό που μας έπλασε και μας κυβερνά με σοφία και αγάπη.

Ο Αρχων Μιχαήλ ο Πανορμίτης
Από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, όπως πληροφορούμαστε από τις πηγές αυτής της εποχής και ιδιαίτερα από την επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς τους Κολασσαείς, στη Φρυγία της Μικράς Ασίας (απέναντι ακριβώς από τη Σύμη) ακμάζει η αίρεση της Αγγελολατρίας (πρέσβευε τη λατρεία προς τους Αγγέλους, αφού οι άνθρωποι είναι ανάξιοι για να απονέμουν άμεσα λατρεία στον Θεό). Υπό την επίδραση αυτής δημιουργούνται και στη Σύμη κέντρα λατρείας και παρατηρείται μία ροπή της τοπικής ευσέβειας προς τους Αγγέλους. Οι πυρήνες αυτοί παραμένουν και όταν η αίρεση σβήνει αποδίδονται στην Ορθόδοξη λατρεία. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, ότι στη Σύμη σήμερα υπάρχουν εννέα συνολικά μοναστήρια επ’ ονόματι του Ταξιάρχου Μιχαήλ, πολιούχου του νησιού, προστάτη των ναυτικών και των σφουγγαράδων, τα οποία αντιστοιχούν στα ισάριθμα αγγελικά τάγματα. Το μεγαλύτερο από αυτά είναι του Πανορμίτη, που βρίσκεται στο νότιο άκρο του νησιού, χτισμένο στον μυχό ενός πανέμορφου όρμου, του «Πανόρμου». Η ονομασία του όρμου «Πάνορμος», στην οποία οφείλει το όνομά του το μοναστήρι, έχει αρχαία προέλευση. Για την ετυμολογία είναι πιθανές δύο εκδοχές: Η μία σχετική με τον όρμο (παν – όρμος) και η άλλη με την ερημική τοποθεσία (παν – έρμος) όπου κτίσθηκε η Μονή. Κατά την παράδοση η ανέγερση ναού στο σημείο εκείνο έγινε, όταν σκάβοντας «η Μαριώ του Πρωτενιού», μία ευλαβής Συμαία, βρήκε μία μικρή εικόνα του Ταξιάρχου Μιχαήλ στη ρίζα ενός σκίνου, της οποίας κατοικία υπήρξε ο πρώτος ναός. Τη μετέφερε στο σπίτι της και την τοποθέτησε ανάμεσα στα άλλα εικονίσματά της. Την επομένη, όμως, το εικονισματάκι εξαφανίστηκε. Πηγαίνοντας ξανά στον Πάνορμο το βρήκε πάλι στο ίδιο σημείο. Το ξαναπήγε στο σπίτι της και αυτή τη φορά εξαφανίστηκε. Λύπη μεγάλη την κατέλαβε. Στον ύπνο της εμφανίστηκε ο ίδιος ο Αρχάγγελος «λαμπροφορών και απαστράπτων» και της εξέφρασε την επιθυμία του να μείνει στον Πάνορμο. Η ευσεβής γυναίκα την άλλη μέρα πήγε στον πνευματικό της και εκείνος τη συμβούλευσε να κτίσει ένα εκκλησάκι στον τόπο όπου βρήκε το εικόνισμα.                                                                                                                            
Ο σημερινός ναός είναι κτίσμα του 18ου αιώνος, συγκεκριμένα του 1783, όπως μαρτυρά η εντοιχισμένη εξωτερικά μαρμάρινη επιγραφή. Πρόκειται για μία ευρύχωρη μονόκλιτη Βασιλική με δύο εσωτερικά σταυροθόλια, η οποία τυγχάνει εξ ολοκλήρου κατάγραφη. Η αγιογράφηση πραγματοποιήθηκε, σύμφωνα με τη σαφή μαρτυρία της κτιτορικής επιγραφής, το 1792 από τους αυτόχθονες αγιογράφους, ιερομόναχο Νεόφυτο και Κυριάκο Καρακωστή. Θαύμα υπομονής και επιδεξιότητας αποτελεί η περισπούδαστη και περίτεχνη κατασκευή του εξαιρετικού ξυλόγλυπτου τέμπλου, το οποίο είναι έργο του μεγάλου Κώου τεχνίτη Δράκου Ταλιαδούρου. Αυτό άρχισε να κατασκευάζεται το ίδιο έτος με τον ναό, ολοκληρώθηκε δε το 1787. Η χαλικόστρωτη αυλή γύρω από τον ναό είναι στρωμένη με θαλασσινά άσπρα και μαύρα βότσαλα σε σχήμα ψαροκόκαλου, ενώ η μπορντούρα της έχει παραστάσεις από μπλεγμένα φυτά: «Του Παερμιώτη η αυλή που είν’ όλο χαλίκι και περπατούν οι Συμιακοί με τέτοιο μεαλίκι (μεγαλείο)». Δέος, όμως, προκαλεί η εφέστια θαυματουργή Εικόνα του Ταξιάρχου Μιχαήλ, η οποία κατέχοντας φυσικές διαστάσεις, επισκοπεί στον χώρο του Καθολικού. Υψηλής τέχνης είναι και το εξ ολοκλήρου ασημένιο και ανάγλυφο επικάλυμμα, αναγεννησιακής τεχνοτροπίας, το οποίο προσδίδει επιπλέον λαμπρότητα και αίγλη στη φωτοφόρο μορφή του Μεγίστου Αρχαγγέλου. Τούτο φιλοτεχνήθηκε από τον αργυροχόο Ιωάννη Πελοποννήσιο το 1724 με δαπάνες όλης της κοινότητας της Σύμης, όπως μαρτυρά το ιαμβικό επίγραμμα που σώζεται στο ξίφος που βρίσκεται στο δεξί χέρι του Ταξιάρχη. Ο Αρχάγγελος εικονίζεται ολόσωμος, φτερωτός πολεμιστής με πανοπλία και με σπαθί στο δεξί χέρι, καλυμμένος όλος από ασήμι, με μόνο το πρόσωπό του να μένει ακάλυπτο, επιβλητικός και θριαμβευτής, έχοντας αποτυπωμένη στη θεϊκή μορφή του ουράνια γαλήνη και υπερκόσμια γλυκύτητα. Κάτω από τα πόδια του κείτεται ανθρώπινο πτώμα, την ψυχή του οποίου με μορφή βρέφους κρατά ο Αρχάγγελος με το αριστερό χέρι, υπενθυμίζοντας έτσι την ιδιότητά του ως ψυχοπομπού Αγγέλου. Πάνω από την κεντρική πύλη της Μονής βρίσκεται το περίφημο καμπαναριό του Πανορμίτη, κτίσμα του 1911, που συγγενεύει με ρωσικά καμπαναριά, όπως π.χ. της Λαύρας Ζαγκόρσκ. Ανακαινίσθηκε το 1996, ενώ η μεγάλη καμπάνα του έχει βάρος πάνω από τρεις τόνους. Διακεκριμένος αρχιτέκτων γράφει: «Το καμπαναριό πανύψηλο τινάζεται στην είσοδο του μοναστηριού… μπαρόκ και αναγέννηση ισοζυγιάζονται απάνω του… κέντρο και επίκεντρο μιας ειρήνης από θάλασσα και πεύκο και μιας ιαχής στον άνεμο». Η Χάρη του τιμάται στις 8 Νοεμβρίου με το πιο γνωστό και ξακουστό σ’ όλα τα Δωδεκάνησα πανηγύρι. Η αγάπη του Δωδεκανησιακού λαού αποδεικνύεται από το παλλαϊκό προσκύνημα καθώς συρρέουν πλήθη από όλη την Οικουμένη. «Επήα και στην Κρεμαστή, επήα και στην Πάτμο, καλό μ’ Παερμιωτάκι μου και πώς να σε ξεχάσω;». Μ’ αυτά τα λιτά στιχάκια δείχνουν την αγάπη τους οι νησιώτες, συγκρίνοντάς το με τα άλλα δύο μεγάλα προσκυνήματα των Δωδεκανήσων, την Παναγιά την Κρεμαστή (Κοίμηση) στη Ρόδο και τον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο στην Πάτμο.

Το θαύμα με τα αφιερώματα
Εκείνος που αδυνατεί την παρούσα στιγμή να επισκεφθεί την Ιερά Μονή μπορεί μέσα σε ένα μικρό μπουκαλάκι είτε από εμφιαλωμένο νερό είτε από αναψυκτικό (πλαστικό κατά προτίμηση, ως πιο ανθεκτικό) να τοποθετήσει θυμίαμα, ένα χαρτί με τα «Υπέρ Υγείας» και τα «Υπέρ Αναπαύσεως» ονόματα εκείνων που επιθυμεί, ένα χαρτάκι με το ονοματεπώνυμο, τη διεύθυνση ή και το τηλέφωνό του. Επίσης, μπορεί να συμπεριλάβει και ένα γράμμα προς το Μοναστήρι, για οποιοδήποτε θέμα τον απασχολεί και θα ήθελε να γίνει θέμα προσευχής στην Ιερά Μονή. Αφού τοποθετήσει μέσα όλα αυτά τα αφιερώματα για τον Ταξιάρχη και κλείσει το μπουκαλάκι, μπορεί είτε από ένα λιμάνι είτε από κάποιο πλοίο που βρίσκεται στα ανοιχτά να πετάξει το μπουκαλάκι στη θάλασσα, αφού πρώτα προσευχηθεί στον Αρχάγγελο Μιχαήλ τον Πανορμίτη και του ζητήσει να το οδηγήσει ο ίδιος στο Μοναστήρι του στη Σύμη. Ο Πανορμίτης θα το αναλάβει και το μπουκαλάκι με τα αφιερώματα θα φθάσει τελικά στη Σύμη, στον όρμο της Ιεράς Μονής ή διαφορετικά θα μπλεχτεί στα δίχτυα των ψαράδων στα ανοιχτά του νησιού. Σε κάθε περίπτωση, όμως, ο τελικός προορισμός του θα είναι να καταλήξει άθικτο στα χέρια των ανθρώπων του Μοναστηριού, οι οποίοι με τη σειρά τους (ως επιβεβαίωση του θαύματος «προς Δόξαν Θεού») θα αποστείλουν ευχαριστήρια επιστολή προς τον πιστό που το έστειλε, ευχαριστώντας τον για τα αφιερώματα. Στην Ιερά Μονή φυλάσσονται μέχρι σήμερα αφιερώματα που ταξίδεψαν μόνα για τον Πανορμίτη από διάφορα μέρη του κόσμου (όπως για παράδειγμα από την Αυστραλία) και από διάφορες εποχές. Τα παλιά τα χρόνια, οι πιστοί έστελναν με τον τρόπο αυτό τα αφιερώματά τους μέσα σε γυάλινα μπουκάλια, ακόμα και σε κιβώτια!

Ἀπολυτίκιον
«Τῶν Οὐρανίων στρατιῶν Ἀρχιστράτηγε, δυσωποῦμέν σε ἀεὶ ἡμεῖς οἱ ἀνάξιοι, ἳνα ταῖς σαῖς δεήσεσι τειχίσης ἡμᾶς, σκέπη τῶν πτερύγων τῆς ἀΰλου σου δόξης, φρουρῶν ἡμᾶς προσπίπτοντας, ἐκτενῶς καὶ βοῶντας. Ἐκ τῶν κινδύνων λύτρωσαι ἡμᾶς, ὡς Ταξιάρχης τῶν ἄνω Δυνάμεων».
– Διαδικτυακός Οίκος Εκκλησίας της Ελλάδος (Ιερά Σύνοδος).  
– Ιερά Μητρόπολη Σύμης.
– Ορθόδοξος Κόσμος.
– Ψήγματα Ορθοδοξίας. – Σημάδια του Αιγαίου.
ΠηγΕς – ΙστοσελΙδες: