YΓΕΙΑ – ΒΟΤΑΝΑ

Επιμέλεια:
ΣΑΚΗΣ ΚΟΥΒΑΤΣΟΣ
info@herb.gr

Βιότοπος – περιγραφή
Η λατινική του ονομασία είναι Brassica oleracea (βρασσική η λαχανώδης). Ανήκει στην οικογένεια των Σταυρανθών και το γένος των Κραμβοειδών που περιλαμβάνουν 80 περίπου είδη. Το συναντούμε με την ονομασία κράμβη ή λάχανο.
Είναι διετές φυτό με στέλεχος ύψους 30 έως 50 εκατοστά. Τα φύλλα του είναι μεγάλα και πλατιά, λεία ή κυματοειδή.
Τα γνωστά είδη που καλλιεργούνται είναι τα εξής:
1. Κράμβη η ήμερος -κοινώς λάχανο- πρόκειται για την Κηπαία του Διοσκουρίδη ή Ράφανος ή Λαχανώδης του Θεόφραστου.
2. Κράμβη η Κεφαλωτή -κοινώς Κραμπούνι, Κραμπί, Κραμπολάχανο, Λάχανο, Μάππα, Φυλλάδα- η κυρίως κράμβη των αρχαίων.
3. Ανθοκράμβη, κοινώς Κουνουπίδι, Καρναμπίκι – Καυλίον, Λευκοκράμβη ή Κραμβοσπάραγον των αρχαίων.
4. Κράμβη των Βρυξελλών.
5. Κράμβη του Μιλάνου
6. Κράμβη η ασπαραγοειδής, κοινώς Παραπούλια, Καρούκλες.
7. Κράμβη η Ιταλική, κοινώς μπρόκολο- κύμα ή Κυμάτιον του Γαληνού.
8. Κράμβη η Κρητική, κοινώς Σκορολάχανο, Αγριολάχανο, Κραμπουτσάνα, Μυρολάχανο, Λάχανο του Αγίου Παύλου, άγρια Κράμβη του Διοσκουρίδη, άγρια Ράφανος του Θεόφραστου.
9. Κράμβη η γογγυλοειδής, Γογγύλι,  Καυλορράπα,  Κολούμπρα, Ραπανολάχανο.
10. Κράμβη το νάπυ, κοινώς Λαχανόγουλο, Γουλί, Γουλιά, Φραγκολάχανο, Βουνιά του Διοσκουρίδη.

Ιστορικά στοιχεία
Είναι φυτό γνωστό από την αρχαιότητα.. Αναφέρεται από τους Αέτιο, Αθηναίο, Αριστοτέλη, Γαληνό, Διοσκουρίδη, Ιπποκράτη, Ορειβάσιο, Παύλο Αιγινίτη, Πυθαγόρα κ.ά. Οι Ίωνες επικαλούντο την κράμβη στους όρκους τους. Ο Αριστοτέλης τη θεωρούσε αντιμεθυστική. Ο Αθηναίος αναφέρει «Αιγύπτιοι προ των άλλων εδεσμάτων εφθάς κράμβας ήσθιον διά το μη μεθύσκεσθαι». Αντιμεθυστική τη θεωρούσε και ο Αγάπιος ο Κρης.
Ο Ιπποκράτης (460 – 375) το σύστηνε για κολικούς και δυσεντερία. Ο Κράτωνας ισχυριζόταν στη Ρώμη πως χάρη στο λάχανο ζούσανε τόσα χρόνια οι Λατίνοι χωρίς να χρειάζονται γιατρό. Του απέδιδε προληπτικές ιδιότητες εναντίον της πανώλης.
Ο Διοσκουρίδης το θεωρούσε γιατρικό του πεπτικού, τονωτικό των αρθρώσεων, για δερματικά προβλήματα και πυρετούς. Οι Ρωμαίοι γνωστοί για τα τις «γιορτές» τους έτρωγαν ωμά λάχανα για να μην μεθάνε.
Η λαχανίδα στη λαϊκή ιατρική ήταν το οικογενειακό εφεδρικό γιατρικό για κάθε νόσο.  Σε δηλητηριάσεις από μανιτάρια έπιναν 3 ποτήρια λαχανόζουμο τη μέρα για 2 – 3 μέρες. Το χρησιμοποιούσαν ακόμη κατά της ποδάγρας, της μεγαλοσπληνίας, της ψώρας και της λέπρας μετά στυπτηρίας και όξους, κατά των εγκαυμάτων επί των οποίων τοποθετούσαν κυρίως τη στάχτη των ριζών της κράμβης. Το χρησιμοποιούσαν εσωτερικά για όλα τα προβλήματα υγείας, συμπεριλαμβανομένων των πνευμονικών διαταραχών, ημικρανίας, κατακράτησης υγρών και διάφορων πόνων. Πρόσφατες κλινικές μελέτες έχουν αποδείξει την αποτελεσματικότητα του φυτού στη θεραπεία των στομαχικών ελκών.
Στη Κρήτη η ονομασία Σκαρολάχανο για την Κρητική Κράμβη βγήκε γιατί όπως έλεγαν οι παλιοί, ήταν τόσο δύσκολο το μάζεμα της από τα απόκρημνα μέρη στα οποία  φύτρωνε που «μόνο οι σκάρες (αρπακτικά όρνεα) μπορούν να το φτάξουν αυτό το λάχανο και να το φάνε, επειδή φυτρώνει στα φρούδα και στσι τσούνους (υψηλοί γκρεμοί)». Τα ακέφαλα λάχανα τα λέγανε φυλλάδες. Τα παρακλάδια που βγαίνουν από τη ρίζα του φυτού τα αποκαλούσαν τσιμούλια. Τα έτρωγαν βραστά ή σφουγγάτο. Το λαχανόφυλλο το χρησιμοποιούσαν ως επισπαστικό και το ζουμί του βρασμένου λάχανου το έπιναν για το ζάχαρο.

Συστατικά – χαρακτήρας
Το Λάχανο είναι ελαφρώς γλυκό, αλμυρό, ξηραντικό και δροσερό. Περιέχει στερόλες (οι οποίες συμβάλουν στη μείωση της χοληστερίνης στο αίμα, δρώντας έτσι ενάντια στην αρτηριοσκλήρυνση), θείο , αρσενικό, ασβέστιο , μαγγάνιο, φωσφόρο, κάλιο, νάτριο, βιταμίνες Α, Β1, Β2, C, αμινοξέα και λιπαρά οξέα. Ακόμη περιέχει βιταμίνες U με ενισχυμένες επουλωτικές και αντιελκωτικές ιδιότητες. Περιέχει ακόμη πρωτεΐνες οι οποίες διαφέρουν από αυτές του κρέατος, του ψαριού και του αυγού. Η αξία του μεγαλώνει από την παρουσία metionin και metilmetionin, colin και betain  οι οποίες θεωρούνται λιποδιαλυτικοί παράγοντες και βοηθητικοί της λειτουργίας των μορίων του συκωτιού, αυξάνουν τη ζωή τους και εμποδίζουν τη συσσώρευση λίπους στα υπατικά κύτταρα.  Όταν το λάχανο ψήνεται πολύ,  χάνονται οι θρεπτικές του ουσίες και οι βιταμίνες. Για τον λόγο αυτό το ψήνουμε λίγο.

Ανθιση – χρησιμοποιούμενα
μέρη – συλλογή
Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται η ανοιχτοπράσινη  υπόλευκη κεφαλή του, οι σπόροι και τα κοτσάνια του.

Θεραπευτικές ιδιότητες
και ενδείξεις
Οι ουσίες που περιέχονται στο λάχανο δρουν ως αντιοξειδωτικά και βοηθούν στην αποτοξίνωση του σώματος. Θεωρείται ότι έχει δράση αντικαρκινική. Είναι αντιφλεγμονώδες, αντιρρευματικό, αντιβακτηριδιακό, επουλώνει τους ιστούς προωθώντας τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων.
Εξωτερικά τα φύλλα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε πληγές, έλκη, φλεγμονές και για δερματικά προβλήματα, ιδιαίτερα για την ακμή. Τα νωπά φύλλα χρησιμοποιούνται απ’ ευθείας στις αρθρώσεις με αρθριτικά ή στραμπουλήγματα. Επίσης είναι ωφέλιμα σε προβλήματα μαστίτιδας ή για διογκωμένα στήθη τοποθετώντας τα μέσα από τον στηθόδεσμο.
Το ζουμί βρασμένου λάχανου είναι αποτελεσματικό κατά του βήχα, της βραχνάδας και της βρογχίτιδας. Χυμός κόκκινου λάχανου που έβρασε με διπλάσια ποσότητα ζάχαρης δίνει σιρόπι, τρεις κουταλιές από το οποίο βοηθά στο να ξεμεθύσει κάποιος. Κατάπλασμα των φύλλων του λάχανου στο μέτωπο ανακουφίζει από τον πονοκέφαλο. Το αφέψημα του βοηθά στην ανακούφιση της κολίτιδας. Ο χυμός του χορηγείται για γαστρικά ή δωδεκαδακτυλικά έλκη.
Παρασκευή
και δοσολογία
Παρασκευάζεται υπό μορφή αφεψήματος. Για την κολίτιδα βράζουμε 60 γραμμάρια φύλλα σε μισό λίτρο νερό για μία ώρα. Το πίνουμε σε δόσεις ενός ποτηριού του κρασιού τρεις φορές την ημέρα.
Τα νωπά φύλλα σε κατάπλασμα χρησιμοποιούνται ως ακολούθως. Βγάζουμε πρώτα το κεντρικό νεύρο και μετά κτυπούμε ελαφρά το φύλλο για να το μαλακώσουμε. Μετά το δένουμε στην πονεμένη περιοχή με επίδεσμο.
Ο χυμός του βοτάνου χορηγείται σε γαστρικά ή δωδεκαδακτυλικά έλκη.
Υπό μορφή σιροπιού (το οποίο παρασκευάζεται με αφέψημα) σε δόσεις των 10ml για τον βήχα από το στήθος, το άσθμα και τη βρογχίτιδα.

Προφυλάξεις
Δεν συνίσταται σε όσους έχουν έντονη έλλειψη ιωδίου ή πάσχουν από το συκώτι τους. Είναι λίγο δύσπεπτα. Τα κόκκινα λάχανα θεωρούνται ότι είναι ευκολότερα στην πέψη. Αντενδείκνυνται σε προβλήματα δυσπεψίας, αρθριτισμού και λιθιάσεων γιατί περιέχει εκτός των άλλων και οξαλικό ασβέστιο σε αναλογία 0,04-0,30%0 . Από τα Κραμβοειδή τη μεγαλύτερη ποσότητα οξαλικού ασβεστίου περιέχει η ερυθρά κράμβη (0,30%0).