Γράφει η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Κ. ΚΑΤΣΙΦΑΡΑΚΗ
Η Αποκριά της τρέλας με το κέφι και τους χορούς ακολουθείται από την Καθαρά Δευτέρα. Τα εδέσματα αλλάζουν και μας προετοιμάζουν για τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή.
Ημέρα γιορτής η Δευτέρα αυτή, χαρακτηρίστηκε ως ´καθαρά´ από τη συνήθεια των νοικοκυρών να ξεπλένουν τα κατσαρολικά τους από τα λίπη που~ άφησαν τα φαγοπότια του καρναβαλιού.
Αυτή τη μέρα αρχίζει η προσπάθεια αποκοπής από τις ´αρτυμένες´ τροφές και εγκαινιάζεται η μεγάλη περίοδος της νηστείας για τον καθαρισμό ψυχής και σώματος ενόψει της Ανάστασης. Το τραπέζι με το πετιμέζι, την καρυδόπιτα, το πληγούρι, τη φασολάδα, την ταραμοσαλάτα, τις ελιές και τα λαχανικά τουρσί είναι η εισαγωγή για τις μέρες που έρχονται και που ´περνάνε´ δύσκολα.
Στη χώρα μας η Σαρακοστή έχει πολλά έθιμα και τα δικά της φαγητά και γλυκά.
Στον Τύρναβο της Θεσσαλίας το πρωί της Καθαράς Δευτέρας ανάβουν φωτιά στη μέση της πλατείας και βράζουν το λεγόμενο ´μπουράνι´, μια χορτόσουπα με λίγο ρύζι, λίγο ξύδι και χωρίς λάδι. Ενώ το μπουρανί βράζει, οι συντροφιές διασκεδάζουν πίνοντας και πειράζοντας τους διαβάτες.
Μόλις ολοκληρωθεί το μαγείρεμα πηγαίνουν σε κάποια εξοχή να το φάνε και εκεί επικρατεί το ίδιο κλίμα με πειράγματα και φωνές και πολλά άσεμνα λόγια.
Στη Ρούμελη και την Ηπειρο οι νοικοκυρές φτιάχνουν τις νηστίσιμες χορτόπιτες ή σαραντόπιτες όπως τις λέγανε παλιά, αφού αποτελούνται από 40(!) είδη λαχανικών. Η Καθαρά Δευτέρα θεωρείται μέρα κατάλληλη για μαντείες και μάγια. Οι ανύπαντρες κοπέλες στην Κρήτη προσκαλούν τη μοίρα και τη στέλνουν να βρει ´τον άντρα που θα πάρουν´. Ζυμώνουν με τα χέρια πίσω από την πλάτη τους τρείς κουλούρες με αλεύρι κλεμμένο από 3 σπίτια, που λέγονται αρμυροκουλούρες γιατί έχουν μπόλικο αλάτι. Κατόπιν τις ψήνουν και παίρνουν από την κάθε κουλούρα μια μπουκιά! Την πρώτη την τρώνε, την δεύτερη τη ρίχνουν πάνω στα κεραμίδια του σπιτιού και την τρίτη τη βάζουν στο μαξιλάρι τους για να ονειρευτούν το παλικάρι που θα παντρευτούν.
Κι όταν είναι να πάρουν λεύτερο παιδί θα τον δούν στον ύπνο τους με χρυσό ποτήρι, κι αν χηρευάμενο, μ’ ένα λαγήνι καπνισμένο από τη φωτιά. Επίσης ζυμώνουν τη ´σαρακοστοκουλούρα´ με προζύμι από τα μακαρόνια της Αποκριάς. Το πρωί της Καθαράς Δευτέρας μόλις ξυπνήσουν, κυλάνε την κουλούρα.
Αν πάει δεξιά, το σπίτι θα ευτυχήσει, αν πάει αριστερά θα δυστυχήσει.
Και βέβαια το παραδοσιακό φαγητό της ημέρας αυτής είναι η πατροπαράδοτη φασολάδα, με πολύ σέλινο, καρότα, κρεμμύδια αλλά χωρίς λάδι.
Στην Αγόριανη της Φωκίδας υπάρχει το έθιμο της φασολάδας την πρώτη ημέρα της Σαρακοστής.
Οι άντρες γυρίζουν και μαζεύουν φασόλια απ’ όλα τα σπίτια. Επίσης ζητάνε να τους δώσουν το λάδι, τα κρεμμύδια και ό,τι άλλο χρειάζονται για το φαγητό. Υστερα μαζεύονται στην πλατεία, όπου μαγειρεύουν οι ίδιοι τη φασολάδα σε μεγάλα καζάνια και τη γεύονται όλοι μαζί με χορό, τραγούδια και κρασί.
Η ιδιαίτερη γεύση αυτού του φαγητού οφείλεται στα διαφορετικά είδη φασολιών που περιέχονται σ’ αυτή και χρειάζεται αρκετό βραστό νερό για να γίνει σούπα.
…Μα, οι βασίλισσες της Καθαράς Δευτέρας είναι οι σαλάτες! Εκτός από τις πολύ γνωστές μας, η ρεβυθοσαλάτα που περιέχει ταχίνι, υλικό απαραίτητο στο σαρακοστιανό μας τραπέζι είναι πολύ νόστιμη και για του λόγου το αληθές σας προτρέπουμε να τη φτάξετε ακολουθώντας τη συνταγή που παραθέτουμε στο σημερινό μας σημείωμα!
Επιπλέον, σύμβολο της χαράς και της επιθυμίας του ανθρώπου να βρεθεί για λίγο ψηλά στον ουρανό, είναι ο χαρταετός που πετάμε την Καθαρά Δευτέρα!.
Επινόηση των Ανατολικών λαών που τον χρησιμοποιούσαν στις θρησκευτικές τους εκδηλώσεις και σε εξορκιστικές ενέργειες:
Εδεναν πάνω σ’ αυτούς τις συμφορές και τις κακοδαιμονίες τους και τις έστελναν μακρυά. Σήμερα ο χαρταετός είναι η μεγάλη διασκέδαση για μικρούς και μεγάλους.Ο χάρτινος εκπρόσωπος που στέλνουμε στον ουρανό, η αντίσταση του σπάγκου στη δύναμη του αέρα, ο αγώνας να τον προφυλάξουμε από τις κακοτοπιές είναι μία από τις πιο όμορφες αναμνήσεις των παιδικών μας χρόνων, που την ξαναβιώνουμε βλέποντας τη συγκίνηση και την έξαψη που χαρίζει στα παιδιά και στα εγγόνια μας, και που κοντά σε αυτά, ξαναγινόμαστε και εμείς παιδιά.
Καλή Σαρακοστή
Συνταγή για ρεβυθοσαλάτα
Για να φτιάξετε μία πεντανόστιμη ρεβυθοσαλάτα χρειάζονται:
500 γραμμ. ρεβύθια, λίγη σόδα, 1/2 φλιτζάνι ταχίνι, 4 σκελίδες σκόρδου, 3 λεμόνια, μαϊντανός ψιλοκομμένος, αλάτι – πιπέρι. Από το προηγούμενο βράδυ μουσκεύετε τα ρεβύθια μαζί με τη σόδα.
Την επόμενη ημέρα τα στραγγίζετε και τα βράζετε μέχρι να μαλακώσουν. Τα στραγγίζετε και τα πολτοποιείτε στον μύλο με λίγο νερό όπου έβρασαν. Λιώνετε το σκόρδο σε μικρό γουδί και προσθέτετε το ταχίνι. Δουλεύετε το μείγμα πολύ καλά, προσθέτοντας σιγά σιγά τον χυμό των λεμονιών και αλάτι – πιπέρι. Αναμειγνύετε το μείγμα με ταχίνι με τον πουρέ των ρεβυθιών και ανακατεύετε πολύ καλά.
