YΓΕΙΑ – ΒΟΤΑΝΑ

Επιμέλεια:
ΣΑΚΗΣ ΚΟΥΒΑΤΣΟΣ
info@herb.gr

Βιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Hamamelis virginiana (Αμαμελίς η παρθενική). Ανήκει στην οικογένεια των Αμαμελιδωδών. Είναι φυτό της βόρειας Αμερικής αλλά ευδοκιμεί στην Ελλάδα.
Είναι δενδρύλλιο που φτάνει συνήθως σε ύψος το 1,5 έως 2 μέτρα. Υπάρχουν όμως περιοχές όπου μπορεί να φτάσει και τα 6 μέτρα. Φυτεύεται ευρύτατα ως καλλωπιστικό. Eχει φύλλα αντίθετα με φτεροειδή νεύρωση και περιφέρεια οδοντωτή.
Τα άνθη του είναι κίτρινα και μοιάζουν σαν κουβάρι κίτρινων πετάλων με γλυκό άρωμα, τα οποία εμφανίζονται λίγο πριν το φυτό χάσει τα φύλλα του. Ο καρπός της σχηματίζει σπόρο που περιβάλλεται από λεύκωμα.
Στην Ελλάδα υπάρχουν τα είδη Hamamelis japonica, Hamamelis virginiana και Hamamelis arborea.
Είναι φημισμένο φυτό γιατί είναι η πηγή του αποστάγματος αμαμελίδας, το οποίο αποτελεί ένα από τα λίγα παραδοσιακά βοτανικά σκευάσματα που πωλούνται ακόμη στα φαρμακεία.

Ιστορικά στοιχεία
Είναι γνωστό για τις θεραπευτικές του ιδιότητες εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Οι ινδιάνοι της Βόρειας Αμερικής το χρησιμοποιούσαν για τις στυπτικές του ιδιότητες. Μούσκευαν στο νερό τον φλοιό από νεαρά κλαδιά και έφτιαχναν θεραπευτικό οφθαλμόλουτρο.
Οι Τσερόκι το άλειφαν σε πληγές και αμυχές ενώ οι Ιροκέζοι το χρησιμοποιούσαν για την πρόληψη της αιμορραγίας μετά τον τοκετό. Οι Μόχεγκαν χρησιμοποιούσαν τα κλαδιά του φυτού στη ραβδοσκοπία σε αναζήτηση νερού ή θαμμένων θησαυρών. Παλαιότερα η αμαμελίδα χορηγούνταν εσωτερικά για την αντιμετώπιση πολλών διαταραχών, αλλά σήμερα χρησιμοποιείται κυρίως εξωτερικά για διάφορα δερματικά προβλήματα. Επίσης χρησιμοποιείται ολοένα και περισσότερο σε καλλυντικές κρέμες επειδή δρα προληπτικά για τη γήρανση του δέρματος και την εμφάνιση των ρυτίδων.
Στη βόρειο Αμερική ονομάζεται και λεπτοκαρύα των μαγισσών. Λεπτοκαρύα ονομάζεται και η φουντουκιά με την οποία τα φύλλα τους έχουν κάποιες ομοιότητες, αλλά τα είδη δεν είναι συγγενικά.

Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Το βότανο δρα ως αντιαιμορραγικό, αντιφλεγμονώδες, στυπτικό, αγγειοσυσταλτικό. Διατίθεται συχνά με την μορφή αποστάγματος Αμαμηλίδας, ή χρησιμοποιούμε το έγχυμα των φύλλων ή το αφέψημα του φλοιού. Oπως συμβαίνει με όλα τα στυπτικά, μπορεί να χρησιμοποιηθεί όπου υπάρχει αιμορραγία, εσωτερική ή εξωτερική.
Είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για τις αιμορροΐδες. Επειδή ασκεί αποσυμφορητική δράση μπορεί να εφαρμοσθεί σε περιπτώσεις κακώσεων (μώλωπες) ή σε περιπτώσεις φλεγμονωδών οιδημάτων.
Επίσης η δράση του ως φλεβοσυσπαστικό, το κάνει ωφέλιμο σε προβλήματα από τις κιρσώδεις φλέβες. Η τοποθέτηση φρέσκου φύλλου του φυτού πάνω σε κιρσούς ανακουφίζει τα πόδια.
Το αραιό κρύο αφέψημα του φλοιού χρησιμοποιείται για οφθαλμική πλύση σε περιπτώσεις επιπεφυκίτιδας.
Τέλος ελέγχει τη διάρροια και βοηθά στη δυσεντερία.
Το απόσταγμα της Αμαμελίδας μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε σε ελαφρά εγκαύματα από τον ήλιο. Μπορούμε επίσης να το χρησιμοποιήσουμε για να σταματήσουμε μία μικρή αιμορραγία, να το βάλουμε σε πληγές και για να καταπραΰνουμε τα τσιμπήματα των εντόμων.
Βοηθά στη μείωση των πόνων που συνδέονται με την εμμηνόρροια και περιορίζει την υπερβολική αιμορραγία.
Διευκολύνει μεταβολές που συνοδεύουν την εμμηνόπαυση. Σαν εμμηναγωγό διεγείρει την έμμηνη ροή.
Δρα θετικά σε δοθιήνες, ακμή, αιμορραγούντα ούλα, στοματικά έλκη, έκζεμα (σε ´υγρά´ εκζέματα), κυνάγχη και αμυγδαλίτιδα.
Για τις αιμορροΐδες το βότανο συνδυάζεται πολύ καλά με το Ζοχαδόχορτο. Το απόσταγμα της Αμαμελίδας, το ρευστό εκχύλισμα και το βάμμα, χρησιμοποιούνται για να ενεργοποιήσουν την κυκλοφορία χωρίς την πρόκληση ερεθισμού. Λόγω αυτών των ιδιοτήτων, σήμερα χρησιμοποιούν πολύ τα παραπάνω σκευάσματα, στον τομέα των καλλυντικών, σαν τονωτικά.

Παρασκευή και δοσολογία
Τα φύλλα του βοτάνου παρασκευάζονται ως έγχυμα. Ρίχνουμε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε 1 κουταλιά του τσαγιού ξηρά φύλλα και το αφήνουμε σκεπασμένο 10-15 λεπτά. Το ρόφημα το πίνουμε τρεις φορές την ημέρα. Ο φλοιός παρασκευάζεται ως αφέψημα. Για διάρροια και πλύσεις στόματος ή για λοσιόν χρειάζεται μεγαλύτερη δόση, γι’ αυτό βράζουμε τον φλοιό λίγα λεπτά ώστε να εξαχθεί όλη η τανίνη που περιέχει.
Κρέμα του βοτάνου εξωτερικά χρησιμοποιείται σε αιμορροΐδες και κιρσούς 2 με 6 φορές ημερησίως.
Για ακμή, δοθιήνες και εγκαύματα χρησιμοποιείται ως κομπρέσα.
Για στοματικά έλκη και φλεγμαίνοντα ούλα χρησιμοποιείται το βάμμα (αραιωμένο) ή το έγχυμα για στοματικές πλύσεις.
Υπό μορφή βάμματος χρησιμοποιούμε 2-4 ml βάμματος τρεις φορές την ημέρα.

Προφυλάξεις
Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις ´ξηρών´ εκζεμάτων σε ευαίσθητα και ξηρά δέρματα. Η εσωτερική χρήση γίνεται υπό την επίβλεψη ειδικού γιατί οι τανίνες μπορούν να εμποδίσουν την απορρόφηση απαραίτητων θρεπτικών συστατικών.

Συστατικά – χαρακτήρας
Περιέχει φλαβονοειδή (κυρίως υδρολύσιμες τανίνες στον φλοιό και συμπυκνωμένες τανίνες στα φύλλα μέχρι 10%), χολίνη, ρητίνες, μία στυπτική ουσία (αμαμηλιτανίνη), ίχνη μιας σαπωνίνης, σαλυκιλικό οξύ και φυτικές χρωστικές. Ο φλοιός περιέχει λίγο πτητικό έλαιο και σταθερό έλαιο και τανίνη ως 6%. Το ύδωρ αμαμελίδος δεν περιέχει τανίνες και λαμβάνεται με απόσταξη.

Ανθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Το βότανο ανθίζει Φεβρουάριο ή Μάρτιο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται ο φλοιός και τα φύλλα. Φύλλα και νεαροί βλαστοί συλλέγονται Ιούλιο και Αύγουστο.