Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι ACONITUM napellus L. (Ακόνιτο το νάπελο. Ανήκει στην οικογένεια των Ρανουγκουλιδών (ή Βατραχιίδες). Φυτρώνει σε Ασία, βόρεια Αμερική και Ευρώπη σε υψόμετρο μέχρι 3.000 μέτρα.
Είναι διάσπαρτο και αρκετά κοινό. Φυτρώνει σε σκιερά μέρη, υγρά, σε χουμώδη εδάφη, κοντά σε ποτάμια. Του αρέσουν οι περιοχές γύρω από στάβλους και ποιμνιοστάσια και τα ορεινά πλούσια λιβάδια. Κοινώς ονομάζεται Στριγλοβότανο ή Ψάκι. Το συναντούμε περισσότερο στην Πελοπόννησο και ιδιαίτερα στη Λακωνία. Είναι φυτό ποώδες, πολυετές και το ύψος του κυμαίνεται από 50 έως 150 εκατοστά. Ρίζα κονδυλώδης, σαρκώδης, ακανόνιστη και φαιά εξωτερικά, ενώ εσωτερικά είναι ασπριδερή. Μοιάζει με ραπάνι. Στέλεχος όρθιο, όχι πολύ διακλαδισμένο. Φύλλα παλαμοσχιδή, με βαθύ πράσινο χρώμα, κομμένα σε 5-7 τμήματα. Ο μεσαίος λοβός είναι κομμένος στα τρία ενώ οι πλάγιοι στα δύο. Ανθη πολύ ωραία σε σχήμα περικεφαλαίας, με χρώμα κυανό ιώδες. Τα τσαμπιά είναι αραιά. Ολα τα μέρη του φυτού είναι δηλητηριώδη και ενεργούν σύντομα και βίαια. Τα ζώα το αποφεύγουν.
Ιστορικά στοιχεία
Βότανο γνωστό από την αρχαιότητα. Το ακόνιτο έχει χρησιμοποιηθεί σαν δηλητήριο, με το οποίο άλειφαν τα βέλη και τα δόρατα. Το είδος που αναφέρει ο Διοσκουρίδης είναι το Aconitum lycotonum η ονομασία του οποίου προέρχεται μάλλον από το γεγονός ότι οι αρχαίοι, έβαζαν στα βέλη τους τον χυμό του φυτού για να θανατώνουν τους λύκους. Οι εγκληματίες θανατώνονταν με απορρόφηση ακόνιτου. Ο Πλίνιος ο πρεσβύτερος ονόμαζε το φυτό «φυτικό αρσενικό». Κατά τον 18ο αιώνα, εισήγαγαν το ακόνιτο στις φαρμακοποιίες.
Συστατικά – χαρακτήρας
Περιέχει αλκαλοειδή της διτερπενικής ομάδας, ναπελλίνη, ακονιτίνη και φλαβονικά γλυκοσίδια λουτεολίνη και απιγενίνη. Τα φυτά με αλκαλοειδή περιέχουν βασικές αζωτούχες οργανικές ουσίες, που επενεργούν στο νευρικό σύστημα και στα αιμοφόρα αγγεία. Έχουν τοξικές ιδιότητες και η δοσολογία τους έχει μεγάλη σημασία, γιατί κάθε κατάχρηση προκαλεί δηλητηριάσεις. Το φυτό περιέχει ακόμα πρωτεΐνες, χλωροφύλλη, κερί, κόμμι, μηλικό οξύ και ακονιτικό οξύ.
Ανθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Ανθίζει από τον Ιούνιο μέχρι αρχές Σεπτεμβρίου. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιείται ο υπόγειος κόνδυλος του φυτού. Συλλέγεται Αύγουστο και Σεπτέμβριο.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Το Ακόνιτο αν και είναι ισχυρότατο δηλητήριο θεωρείται από τα κορυφαία θεραπευτικά φυτά, αρκεί η χρήση του να γίνεται με τον κατάλληλο τρόπο, με το κατάλληλο παρασκεύασμα και την πρέπουσα δοσολογία. Είναι ισχυρό αναισθητικό σε ορισμένες νευραλγίες (ισχιαλγία) και αντιπυρετικό στις ασθένειες από κρυολόγημα. Χρησιμοποιείται σε θεραπεία ρευματισμών, νευραλγιών και χρόνιων δερματικών παθήσεων, στις νευρώσεις, στις νευραλγίες του προσώπου και τις οδονταλγίες, στις ημικρανίες νευρικής φύσης, στις περιπτώσεις κώφωσης (χωρίς οργανική βλάβη), και στις περιπτώσεις στηθάγχης, υπό αυστηρή ιατρική παρακολούθηση. Συστήνεται ακόμα κατά των νευρικών παλμών ή ρευματικών με πόνους της καρδιάς και υπερτροφία, και κατά των παθήσεων των πνευμόνων (άσθμα, κοκκίτη και νευρικό βήχα). Είναι εφιδρωτικό και αποτελεσματικό κατά της υδρωπικίας, των οξέων ρευματισμών, της φαρυγγίτιδας, γρίπης και οξείας αρθρίτιδας. Θεωρείται ότι έχει αντικαρκινικές ιδιότητες.
Παρασκευή και δοσολογία
Δεν το χρησιμοποιούμε μόνοι μας. Αν χρησιμοποιηθεί θα γίνει μόνο κάτω από αυστηρή ιατρική παρακολούθηση.
Προφυλάξεις
Το ακόνιτο είναι το πιο δηλητηριώδες φυτό της Ευρώπης. Η ακονιτίνη έρχεται στη δεύτερη θέση μετά την νεπαλίνη (αλκαλοειδές που εξάγεται από το φυτό Aconitum ferox Wall. του Νεπάλ το οποίο θεωρείται το πιο δραστικό φυσικό δηλητήριο του κόσμου). Μία δόση 2 έως 4 γραμμάρια νωπού κόνδυλου, που ισοδυναμούν με 3 ως 4 χιλιοστόγραμμα ακονιτίνη, αποτελεί τη θανατηφόρα δόση για τον άνθρωπο. Χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή με αυτό το φυτό.
