Αναγκαία η μακροπρόθεσμη μείωση των εκπομπών άνθρακα στην Κρήτη

«Δεν μπορούμε να ζούμε ασφαλώς σε ένα πλανήτη όταν το κλίμα είναι εκτός ελέγχου. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι εάν μειώσουμε τις εκπομπές άνθρακα θα θυσιάσουμε και το βιοτικό επίπεδο των Ευρωπαίων»
Ευρωπαΐκή Επιτροπή

H  κλιματική αλλαγή αποτελεί, μαζί με το μεταναστευτικό, τη τρομοκρατία και τις οικονομικές δυσκολίες, ένα από τα θέματα που απασχολούν σήμερα τους Ευρωπαίους πολίτες όπως αυτά καταγράφονται σε τελευταίες δημοσκοπήσεις. Πρόσφατα ο Ευρωπαίος επίτροπος για το κλίμα και την ενέργεια ανέφερε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) έχει ήδη ξεκινήσει τον εκσυγχρονισμό και το μετασχηματισμό της προς μία κλιματικά ουδέτερη οικονομία στοχεύοντας να γίνει η Ευρώπη η πρώτη κλιματικά ουδέτερη σημαντική οικονομία παγκοσμίως έως το 2050. Η κλιματική ουδετερότητα είναι αναγκαία για την επίτευξη των στόχων της συμφωνίας του Παρισιού για τη συγκράτηση  της αύξησης της θερμοκρασίας κάτω από τους 2οC και κατά προτίμηση κάτω από 1.5οC. Για τους Ευρωπαίους ηγέτες η ζωή στο πλανήτη δεν είναι ασφαλής όταν το κλίμα είναι εκτός ελέγχου. Τα αποτελέσματα από τη σταδιακή μείωση των εκπομπών άνθρακα στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια έδειξαν ότι η μείωση επετεύχθη με τη παράλληλη δημιουργία θέσεων εργασίας υψηλής ποιότητας, νέων εισοδημάτων και τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής των πολιτών. Το σχέδιο για ένα κλιματικά ουδέτερο μέλλον στην Ε.Ε. βασίζεται σε επτά πυλώνες και συγκεκριμένα :

1. Στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης,
2. Στην ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ),
3. Στη μείωση των εκπομπών άνθρακα στις μεταφορές,
4. Στη μείωση των εκπομπών άνθρακα στη βιομηχανία και στη προώθηση της κυκλικής οικονομίας,
5. Στη προώθηση της βιο-οικονομίας και τη φυσική απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα (CO2)  λόγω της φωτοσύνθεσης,
6. Στη τεχνητή δέσμευση και την αποθήκευση του διοξειδίου του άνθρακα της ατμόσφαιρας, και
7. Στη βελτίωση των υποδομών.

Με τη στρατηγική αυτή η Ε.Ε. δείχνει το δρόμο για τη κλιματική ουδετερότητα βασισμένη σε ρεαλιστικές τεχνολογικές λύσεις.

– Ο πρωθυπουργός της Σουηδίας δήλωσε πρόσφατα τη πρόθεση της χώρας του να επιτύχει ουδέτερο ισοζύγιο στον άνθρακα μέχρι το 2045, με τη σταδιακή κατάργηση των εκπομπών θερμοκηπιακών αερίων. “Πρόκειται για τη πιο σημαντική μεταρρύθμιση της γενιάς μας η οποία θα καταστήσει τη Σουηδία μία από τις πρώτες ανεπυγμένες χώρες χωρίς εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα στο κόσμο”, δήλωσε ο πρωθυπουργός της χώρας. Η Σουηδία παράγει σήμερα περισσότερο από τα 4/5 της ηλεκτρικής της ενέργειας από υδροηλεκτρική και πυρηνική ενέργεια. Οι πράσινες πολιτικές στη χώρα αυτή θα επικεντρωθούν στο τομέα των μεταφορών με έμφαση στα ηλεκτρικά οχήματα και τα βιοκαύσιμα. Υπολογίζεται ότι οι εκπομπές άνθρακα στη Σουηδία το 2045 θα είναι μειωμένες κατά 85% σε σχέση με το 1990 ενώ το υπόλοιπο 15% θα αντισταθμιστεί με έργα πρασίνου (τα οποία απορροφούν CO2)  στο εξωτερικό.

– Πρόσφατα ο πρόεδρος μιάς μικρής χώρας της κεντρικής Αμερικής,της Κόστα Ρίκα, υποσχέθηκε να ολοκληρώσει την απεξάρτηση της χώρας αυτής των 5 εκατ. κατ. από τα ορυκτά καύσιμα. Η χώρα αυτή παράγει τα τελευταία χρόνια όλη σχεδόν την ηλεκτρική ενέργεια που χρειάζεται από ΑΠΕ ενώ το 2017 λειτούργησε για 300 ημέρες χωρίς να χρησιμοποιήσει ορυκτά καύσιμα για τη παραγωγή ηλεκτρισμού. Έχοντας ισχυρές βροχοπτώσεις διαθέτει επαρκείς υδάτινους πόρους για να παράξει με υδροηλεκτρικά εργοστάσια ηλεκτρισμό. Παράλληλα χρησιμοποιεί την αιολική και την ηλιακή ενέργεια για το σκοπό αυτό ενώ πρόσφατα υλοποιεί ένα μεγάλο έργο αξιοποίησης της γεωθερμίας για τη παραγωγή ηλεκτρισμού. Ο πρόεδρος της χώρας υποσχέθηκε να χειραφετηθεί και ο τομέας των μεταφορών από τα ορυκτά καύσιμα με τη χρήση ηλεκτρισμού, βιοκαυσίμων και υδρογόνου. Αξίζει να αναφερθεί ότι η χώρα αυτή δεν έχει μεγάλη μεταποιητική βιομηχανία ενώ το 1948 κατήργησε το στρατό της που της επέτρεψε να κατευθύνει οικονομικούς πόρους στις εναλλακτικές ενεργειακές επενδύσεις αντί στους εξοπλισμούς.

– Η πολιτεία της Καλιφόρνια των ΗΠΑ είναι η πολυπληθέστερη και πλουσιότερη πολιτεία των ΗΠΑ. Έχοντας ένα Ακαθάριστο Εθνικό Προιόν (ΑΕΠ) το 2017 2.3 τρις δολαρίων η οικονομία της είναι περισσότερο από 15 φορές μεγαλύτερη από την οικονομία της χώρας μας. Η πολιτεία της Καλιφόρνιας αποφάσισε να μειώσει τις εκπομπές CO2 μέχρι το 2050 κατά 80%. Για να επιτύχει τη δραστική αυτή απανθρακοποίηση της οικονομίας της (δηλαδή τη μείωση των εκπομπών CO2 ανά μονάδα του ΑΕΠ της) ετοίμασε ένα πολυετές σχέδιο με ποσοτικούς στόχους το οποίο βασίζεται σε τρεις πυλώνες που περιλαμβάνουν :

Α) Την αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας σε όλους τους τομείς,
Β) Την αύξηση της παραγωγής ενέργειας από μη ανθρακούχες ενεργειακές πηγές/καύσιμα όπως τις ΑΠΕ, και
Γ) Την αύξηση της χρήσης της ηλεκτρικής ενέργειας, σε αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων, σε όλους τους τομείς, στα κτίρια, στη βιομηχανία και στις μεταφορές. Η χρησιμοποιούμενη  ηλεκτρική ενέργεια θα παράγεται από ΑΠΕ.

Όλες οι τεχνολογίες για τη πραγματοποίηση των προαναφερθέντων αλλαγών και τη μείωση των εκπομπών άνθρακα είναι σήμερα ώριμες, αξιόπιστες  και εμπορικά αξιοποιήσιμες.

Η δραστική μείωση των εκπομπών άνθρακα στη Κρήτη θα μπορέσει να επιτευχθεί μετά τη πλήρη διασύνδεση του ηλεκτρικού της δικτύου με το δίκτυο της Ηπειρωτικής χώρας (και βεβαίως το Ευρωπαϊκό) το οποίο απαιτεί τη κατασκευή υποθαλάσσιων καλωδίων μεταφοράς επαρκούς ποσότητας ηλεκτρικής ενέργειας. Σήμερα που το ηλεκτρικό δίκτυο της Κρήτης είναι αυτόνομο και για λόγους που σχετίζονται με την ευστάθεια του και την ασφαλή τροφοδοσία των καταναλωτών της Κρήτης με ηλεκτρική ενέργεια δεν επιτρέπεται η κατασκευή πολλών αιολικών και φωτοβολταικών εγκαταστάσεων στο νησί. Ίσως λοιπόν τα προσεχή χρόνια με την ολοκλήρωση των αναγκαίων υποδομών θα είναι δυνατόν να μειωθούν σημαντικά οι εκπομπές θερμοκηπιακών αερίων λόγω της χρήσης ορυκτών καυσίμων στη Κρήτη. Αυτό θα μπορέσει να επιτευχθεί με δράσεις που περιλαμβάνουν

1. Την αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας σε όλους τους τομείς, στα κτίρια, στη βιομηχανία, στη γεωργία και στις μεταφορές. Όσον αφορά τα κτίρια έχουν γίνει κάποια βήματα που σχετίζονται με τη νομοθεσία κατασκευής νέων κτιρίων σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης, με τη προσπάθεια βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας στα δημόσια κτίρια και τη χορήγηση επιδοτήσεων για την ενεργειακή αναβάθμιση ιδιωτικών κατοικιών. Όσον αφορά την αγορά ενεργειακά αποδοτικών οχημάτων προσφέρονται επίσης κάποια φορολογικά κίνητρα. Για τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας στη βιομηχανία και τα ξενοδοχεία προσφέρονται οικονομικά κίνητρα για τη πραγματοποίηση επενδύσεων που αφορούν της ενεργειακή αναβάθμιση τους.

2. Την αύξηση της παραγωγής ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας από μη ανθρακούχα καύσιμα. Στη Κρήτη ήδη αξιοποιούνται αρκετά οι ΑΠΕ για τη παραγωγή θερμικής και ηλεκτρικής ενέργειας όπως :

α) Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με φωτοβολταϊκά συστήματα,
β) Παραγωγή θερμού νερού με ηλιακά θερμικά συστήματα,
γ) Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με αιολικά συστήματα,
δ) Παραγωγή θερμότητας με στερεά βιομάζα,
ε) Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από βιομάζα, και
στ) Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από υδροηλεκτρικά έργα.

Εφόσον στο μέλλον διασυνδεθεί το ηλεκτρικό δίκτυο της Κρήτης με το δίκτυο της Ηπειρωτικής χώρας θα είναι εφικτό να παράγονται αρκετά μεγαλύτερες ποσότητες ηλεκτρισμού σε σχέση με τις σημερινές με φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις και ανεμογεννήτριες/αιολικά πάρκα που αποτελούν ώριμες, αξιόπιστες και οικονομικές πλέον τεχνολογίες. Είναι δυνατόν επίσης να χρησιμοποιηθεί στο μέλλον και η ηλιοθερμική τεχνολογία παραγωγής ηλεκτρισμού στη Κρήτη εφόσον επιτευχθούν κάποιες βελτιώσεις στη τεχνολογία αυτή.

3. Την υποκατάσταση της χρήσης ορυκτών καυσίμων με ηλεκτρική ενέργεια σε όλους τους τομείς, όπως ενδεικτικά

α) Στα κτίρια για τη θέρμανση και τη ψύξη τους με τη χρήση αντλιών θερμότητας αντί  πετρελαίου,
β) Στη βιομηχανία με την αντικατάσταση μηχανημάτων και συστημάτων που λειτουργούν με ορυκτά καύσιμα με νέα συστήματα εφοδιασμένα με ηλεκτρικούς κινητήρες, και
γ) Με τη χρήση ηλεκτρικών οχημάτων στις μεταφορές αντί της χρήσης οχημάτων με μηχανές εσωτερικής καύσης που καταναλώνουν ορυκτά καύσιμα

Εφόσον αρκετές  τεχνολογίες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ χρησιμοποιούνται πλέον ευρύτατα είναι εφικτή στο μέλλον η δραστική μείωση των εκπομπών άνθρακα με την υποκατάσταση της χρήσης ορυκτών καυσίμων με ηλεκτρική ενέργεια (που θα παράγεται από ΑΠΕ).
Η αξιολόγηση των υπαρχόντων σχεδίων δραστικής μείωσης των ορυκτών καυσίμων τις επόμενες δεκαετίες διαφόρων χωρών/περιφερειών και της αποκτούμενης εμπειρίας κατά την υλοποίηση τους θα προσφέρει χρήσιμες ενδείξεις/πληροφορίες για τη πορεία που θα μπορούσε να ακολουθηθεί και στη Κρήτη για την δραστική μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων και των εκπομπών άνθρακα. Έτσι μετά τη πλήρη διασύνδεση του ηλεκτρικού δικτύου και την αξιοποίηση του πλούσιου ηλιακού και αιολικού δυναμικού θα μπορέσουμε και εμείς να συμβάλλουμε, στο βαθμό που μας αναλογεί, στο μετριασμό του μεγάλου παγκοσμίου προβλήματος, της κλιματικής αλλαγής.

* Ο Γιάννης Βουρδουμπάς είναι Χημικό Μηχανικός, Επιστημονικός συνεργάτης του ΜΑΙΧ