Καθοριστικό ρόλο στην παγκόσμια έρευνα για την κλιματική αλλαγή παίζει το Πολυτεχνείο Κρήτης καθώς η βαθμονόμηση -δηλαδή η ρύθμιση- των δορυφόρων αλτιμετρίας που κάνουν τις σχετικές μετρήσεις κυρίως για το τι συμβαίνει στη θάλασσα, γίνεται μέσα από τον σταθμό που έχει εγκαταστήσει στη Γαύδο και σε περιοχές των Νομών Χανίων και Ρεθύμνου, εδώ και 17 έτη.
Tα πρώτα δεδομένα από τους δορυφόρους είναι ανησυχητικά καθώς παρατηρείται αύξηση της παγκόσμιας στάθμης της θάλασσας γύρω στα 3,2 χιλιοστά το έτος, τήξη των παγετώνων στη Γροιλανδία της τάξεως των 250 Γιγατόνων (250 δισεκατομμύρια κιλά) κάθε έτος και γύρω στα 3 – 5 μέτρα, κατά μέσο όρο, μειώση του πάχους των παγετώνων στην Ανταρτική.
Τα στοιχεία αυτά ανέφερε, μιλώντας στα “Χανιώτικα νέα”, ο διευθυντής του Εργαστηρίου Γεωδαισίας και Γεωπληροφορικής και καθηγητής της Σχολής Μηχανικών Ορυκτών Πόρων του Πολυτεχνείου Κρήτης, Στέλιος Μερτίκας, ο οποίος προσφάτως εξελέγη ως μέλος του ειδικού επιστημονικού συμβουλίου στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος (ESA – MAG: Mission Advisory Group) για 4 έτη.
Ένας από τους λόγους για την σημαντική αυτή διάκριση – εκλογή του κ. Μερτίκα είναι η πολυετής ενασχόλησή του με το αντικείμενο αυτό αλλά και το γεγονός ότι ένας από τους τέσσερις σταθμούς βαθμονόμησης παγκοσμίως, έχει εγκατασταθεί από το Εργαστήριο Γεωδαισίας και Γεωπληροφορικής του Τμήματος Μηχανικών Ορυκτών Πόρων του Πολυτεχνείου Κρήτης, συγκροτώντας ένα πραγματικό δίκτυο με βασική περιοχή την ακριτική Γαύδο και με τμήματα σε περιοχές της Δυτικής Κρήτης.
Στον κόσμο, υπάρχουν τρεις ακόμη σταθμοί: Ο ένας 20 χιλιόμετρα από το Λος Αντζελες σε μια υπεράκτια πλατφόρμα πετρελαίου που λειτουργεί εδώ και 30 περίπου χρόνια από τη NASA. Ο δεύτερος από το Κέντρο Διαστημικών Ερευνών της Γαλλίας στην Κορσική ενώ ο τρίτος βρίσκεται στην Ταζμανία στην Αυστραλία.
Η επιστημονική ομάδα στην οποία εξελέγη ο κ. Μερτίκας, θα καθοδηγεί την ESA μέχρι το στάδιο της εκτόξευσης του νέου αλτιμετρικού δορυφόρου “Sentinel-6/Jason-CS” το 2020. Η δορυφορική αυτή αποστολή αποτελεί συνεργασία της ESA και της NASA μαζί με την NOAA (Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ) και του ευρωπαϊκού Eumetsat (Ευρωπαϊκός οργανισμός για την επιχειρησιακή διαχείριση των δορυφόρων της Ευρώπης στην Γερμανία).
Μιλώντας στα “Χανιώτικα νέα” ο κ. Μερτίκας εξηγεί ότι η νέα αυτή δορυφορική αποστολή Sentinel-6/Jason-CS «έχει να κάνει με την παρατήρηση της αλλαγής του κλίματος της Γης με αδιαμφισβήτητο και αντικειμενικό τρόπο. Προσπαθούμε να διερευνήσουμε, για παράδειγμα, την αύξηση της στάθμης της θάλασσας η οποία σήμερα κυμαίνεται γύρω στα 3,2 χιλιοστά το έτος και, δυστυχώς, είναι επιταχυνόμενη: το 1995 ήταν 2,2 χιλιοστά/έτος. Επίσης, αυτοί οι δορυφόροι αλτιμετρίας παρατηρούν τη τήξη των παγετώνων και πόσους γιγατόνους (δισεκατομμύρια τόνοι πάγου) λιώνουν κάθε έτος. Ταυτόχρονα μπορούν να παρατηρήσουν την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη. Έχουμε κατά κάποιον τρόπο μία καταγραφή των κλιματικών εξελίξεων του πλανήτης μας με αδιαμφισβήτητο και αντικειμενικό τρόπο για πρώτη φορά».
Ο ίδιος σημειώνει ότι στο Πολυτεχνείο Κρήτης «δουλεύουμε γύρω στα 17 χρόνια πάνω σε αυτό το αντικείμενο και έχουμε παρουσιάσει όλο αυτό το διάστημα αξιόπιστα αποτελέσματα για την αξιοπιστία των δορυφορικών αυτών παρατηρήσεων. Επομένως, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος επέλεξε πλέον να κάνει τον μόνιμο σταθμό βαθμονόμησης δορυφόρων αλτιμετρίας στην Κρήτη. Ο σταθμός του Πολυτεχνείου Κρήτης είναι ένας από τους τέσσερις στον κόσμο και είναι ο απόλυτος και o θεμελιώδης σταθμός βαθμονόμησης για όλους τους αλτιμετρικούς δορυφόρους στον κόσμο. Η βασική του εγκατάσταση είναι στη Γαύδο και έχει επεκταθεί σε περιοχές κυρίως στη Δυτική Κρήτη (Χρυσοσκαλίτισσα, Κάντανος) που συγκροτούν ένα δίκτυο».
ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΤΑΘΜΗΣ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ
Ο σταθμός προσδιορίζει με ακρίβεια μικρότερη του εκατοστού τη στάθμη της θάλασσας τη στιγμή που π.χ. περνάει ο δορυφόρος σε μια περιοχή γύρω στα 10-20 χλμ. νότια της Γαύδου και με αυτόν τον τρόπο μπορεί να ελεγχθεί αν ο δορυφόρος μετράει σωστά ή όχι.
Ακόμα ο κ. Μερτίκας εξηγεί ότι «οι μετρήσεις των δορυφόρων που παρατηρούν την αλλαγή του κλίματος αποτελούν τη μόνη ιστορική καταγραφή για το τι συμβαίνει στον πλανήτη σήμερα διότι μέχρι πρόσφατα δεν είχαμε την ευκαιρία να έχουμε μετρήσιμα και αντικειμενικά στοιχεία των μεταβολών ως προς το κέντρο μάζας της Γης . Για πρώτη φορά έχουμε παρατηρήσεις σε αυτή την κλίμακα».
Αυτή τη στιγμή σε τροχιά γύρω από τη Γη βρίσκονται τέσσερις δορυφόροι αλτιμετρίας (CryoSat-2, Jason-3, Sentinel-3A, Jason-2, ενώ ετοιμάζονται άλλοι τόσοι τουλάχιστον) που παρατηρούν την κλιματική αλλαγή και αναμένεται να επεκταθούν με τον “Sentinel-6/Jason-CS” που θα εκτοξευτεί το 2020. Με αυτούς αλλά και πολλούς άλλους από την επιχειρησιακή γενιά των δορυφόρων Sentinels της Ευρώπης, όπως λέει ο καθηγητής, «μπορούμε να βλέπουμε μεταβολές στη στάθμη της θάλασσας, την κίνηση των ωκεάνιων ρευμάτων, τη βυθομετρία, τις παραμορφώσεις του στερεού φλοιού της γης, να μετρούμε τις θερμοκρασιακές αλλαγές και να παρατηρούμε την αλλαγή του κλίματος της γης για την επόμενη εικοσαετία».
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ
Για τον ρόλο του Πολυτεχνείου Κρήτης ο κ. Μερτίκας εξηγεί ακόμα: «Αν τοποθετήσουμε οποιαδήποτε επιστημονικά όργανα μέσα στο Εργαστήριο και τα βαθμονομήσουμε, δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι αυτά θα μετρήσουν σωστά σε τροχιά 1.300 χιλιομέτρων από την επιφάνεια της Γης. Ο ρόλος μας λοιπόν είναι να ελέγξουμε εάν οι μετρήσεις των δορυφόρων αυτών είναι σωστές ή όχι στην τροχιά τους, να δώσουμε τις παρατηρήσεις μας και τα αποτελέσματα να διορθώνουν συστηματικά σφάλματα, μεταβολές των δορυφορικών οργάνων από έτος σε έτος, αλλά και να συνδέεται μία δορυφορική αποστολή με την επόμενη με αδιαμφισβήτητο και συνεχή τρόπο για την παρατήρση του κλίματος της Γης .
Ως προς τα μέχρι στιγμής δεδομένα, ο κ. Μερτίκας σημειώνει:
«Τα πρώτα αποτελέσματα – δεδομένα, δείχνουν ότι υπάρχει γύρω στα 3,2 χιλιοστά το έτος αύξηση της παγκόσμιας στάθμης της θάλασσας, μία τήξη των παγετώνων στη Γροιλανδία της τάξεως των 250 Γιγατόνων (250 δισεκατομμύρια κιλά πάγου) κάθε έτος και κατά μέσο όρο γύρω στα 3 – 5 μέτρα τήξη των παγετώνων στην Ανταρτική. Αυτά τα δεδομένα είναι ανησυχητικά για όλο τον κόσμο».
