«Eίμαι κρατούμενος από το ’90. Ημουν ναυτικός αλλά πριν πάω στα καράβια είχα βγάλει μια σχολή για τα τρένα, οπότε πιάνουν τα χέρια μου. Αρχικά ασχολήθηκα με τα ξυλουργικά από χόμπι στη φυλακή. Κατόπιν όμως, επειδή έχω 5 παιδιά, το έκανα σαν επάγγελμα και μπορώ να πω ότι εν μέρει συντήρησα την οικογένειά μου για πολλά χρόνια».
Ο Νίκος είναι κρατούμενος στις Αγροτικές Φυλακές της Αγιάς. Καθημερινά βγαίνει από το κελί του στις 8 το πρωί για να κάνει εργασίες με ευεργετικό υπολογισμό, δηλαδή εργασίες που ανταλλάσσει με την ποινή του. Ωστόσο, όταν τελειώνει με αυτές, αντίθετα με τους άλλους κρατούμενους, ο Νίκος και κάποιοι λίγοι ακόμα, δεν επιστρέφουν στο κελί τους αλλά παίρνουν τον δρόμο για τα εργαστήρια της φυλακής. Εκεί όπου με οδηγό τη φαντασία και τη μαστοριά τους, ξεφεύγουν έστω και λίγο από την πραγματικότητα του εγκλεισμού και της στέρησης της ελευθερίας και δημιουργούν μοναδικές χειροτεχνίες.
Οι “διαδρομές” συνάντησαν τον Νίκο και τον Γιώργο στις φυλακές της Αγιάς για να μιλήσουν μαζί τους για το μεράκι της χειροτεχνίας. Και οι δύο ζήτησαν να μιλήσουν ανώνυμα και χωρίς φωτογραφηθούν. Δυστυχώς, ο κοινωνικός στιγματισμός των φυλακισμένων ζει και βασιλεύει και τον πληρώνουν εξίσου βαριά οι οικογένειες τους.
ΧΟΜΠΙ ΚΑΙ ΕΠΙΒΙΩΣΗ
«Ξεκίνησα να ασχολούμαι με τη χειροτεχνία τα τελευταία 15 χρόνια που είμαι στη φυλακή. Κι αυτό γιατί μέσα στη φυλακή εκτός από το ότι χρειάζεται κάτι για να περνάς την ώρα σου, με αυτό τον τρόπο βγάζουμε και κάποια χρήματα καθώς δεν έχουμε άλλους πόρους», άνοιξε την κουβέντα μας ο Νίκος λίγο πριν επισκεφθούμε τον εκθεσιακό χώρο με τις καλλιτεχνικές δημιουργίες των κρατουμένων που στεγάζεται μπροστά από την είσοδο των Αγροτικών Φυλακών της Αγιάς.
Ρωτάμε τον Νίκο τι κατασκευάζει ο ίδιος και τι του αρέσει να φτιάχνει: «Κομπολόγια, τάβλι, μπιζουτιέρες, τραπεζάκια κι οτιδήποτε σκαλίζεται στο χέρι. Για όλα αυτά χρησιμοποιούμε πάντα καλής ποιότητας ξύλα, δημιουργώντας αθάνατες κατασκευές από μασίφ ξύλο», μας λέει.
Η αγάπη του για την ξυλογλυπτική είναι δεδομένη. Ωστόσο, η οικονομική κρίση έχει μειώσει δραματικά τις πωλήσεις με συνέπεια πλέον να βγαίνει ίσα-ίσα το μεροκάματο. «Δυστυχώς στις μέρες μας τα προϊόντα αυτά φεύγουν από λίγο μέχρι καθόλου. Νομίζω ότι φταίει η κρίση. Στην προηγούμενη φυλακή που ήμασταν είχε μεγάλη απήχηση το αντικείμενο. Ηταν αλλιώτικα, περίσσευαν στον κόσμο 10-20 ευρώ. Ακόμα και κομπολόγια με ελεφαντόδοντο ή κεχριμπάρι που φτιάχναμε και που κόστιζαν ακριβά, έφευγαν. Τώρα δεν περισσεύει ούτε ταλιράκι. Βλέπεις τον πολίτη να μπαίνει στην έκθεση, να ρωτάει για τις τιμές αλλά στο τέλος λέει “ευχαριστώ, μια άλλη φορά”. Ο κόσμος δεν έχει και το ξέρουμε αυτό. Όλοι βιώνουμε την ίδια κατάσταση. Και οι μέσα και οι έξω», σημειώνει.
«ΕΖΗΣΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΜΟΥ»
Η περίπτωση του Γιώργου είναι πιο σύνθετη. Με 5 παιδιά είδε στην ξυλουργική τέχνη και την ξυλογλυπτική μια διέξοδο για να προσφέρει ό,τι μπορούσε στην οικογένειά του.
«Είμαι κρατούμενος από το ’90» αναφέρει και προσθέτει: «Στη φυλακή ασχολήθηκα με τα ξυλουργικά αρχικά από χόμπι. Κατόπιν όμως, επειδή έχω 5 παιδιά, το έκανα σαν επάγγελμα και μπορώ να πω ότι εν μέρει συντήρησα την οικογένειά μου για πολλά χρόνια».
Με αυτό τον τρόπο ο Γιώργος κατόρθωσε για μια 7ετία να βοηθήσει οικονομικά στο μεγάλωμα των παιδιών του.
Το καμάρι της ξυλουργικής του τέχνης είναι οι παραδοσιακοί σοφράδες και οι πιατοθήκες που κατασκευάζει με πολύ μεράκι. Επίσης, ξεχωρίζει τα “πειρατικά” μπαουλάκια που λειτουργούν και ως μπαράκι, τις μπιζουτιέρες που είναι στολισμένες με σκαλίσματα, αλλά και τις παραδοσιακές σκάφες.
«Βγάζουμε πολλά πράγματα αλλά με δυσκολία πια τα πουλάμε. Πλέον αυτό που προσπαθώ να κάνω είναι να βγάζω το χαρτζιλίκι μου για τις άδειες», επισημαίνει, ενώ υπογραμμίζει ότι τα αντικείμενα που κατασκευάζουν οι κρατούμενοι προσφέρονται σε πολύ χαμηλές τιμές. «Είμαστε πολύ φθηνοί και κάνουμε οποιαδήποτε ξύλινη κατασκευή. Το μόνο πρόβλημα που υπάρχει είναι ότι θα θέλαμε να δώσουμε περισσότερα πράγματα έξω στον κόσμο ώστε να παρακινηθούν οι πολίτες και να μας βοηθήσουν», μας λέει.
Λίγο πριν ξεκινήσουμε για να επισκεφθούμε το εκθετήριο ρωτάμε τον Γιώργο αν η ενασχόληση με την ξυλουργική τέχνη είναι κι ένας τρόπος να ξεφύγει κανείς από τον εγκλεισμό:
«Εγώ βγαίνω από το κελί στις 8 το πρωί, επιστρέφω στις 4 το απόγευμα και δεν έχω καταλάβει πως έχει περάσει η μέρα μου. Ο χρόνος στη φυλακή είναι βαρύ πράγμα και πρέπει να δεις πώς θα περάσει», μας είπε.
Ενας ξεχωριστός χώρος τέχνης
Στον εκθεσιακό χώρο που βρίσκεται ακριβώς μπροστά από τις φυλακές της Αγιάς μας ξενάγησε ο διευθυντής των φυλακών κ. Γιάννης Κλαπάκης. Ο συγκεκριμένος χώρος λειτουργεί κάθε μέρα από τις 8 το πρωί μέχρι τις 12 το μεσημέρι και από τις 3 μέχρι τις 5 το απόγευμα.
Εκεί είδαμε από κοντά όλες τις δημιουργίες του Νίκου, του Γιώργου και άλλων κρατουμένων. Τάβλι με περίτεχνα σκαλίσματα πάνω τους, κομπολόγια με πολύχρωμες χάντρες, μικρά παραδοσιακά ξύλινα τραπεζάκια διακοσμημένα με σχέδια, μπαουλάκια με πανέμορφες ζωγραφιές, κομψές μπιζουτιέρες, ξυλόγλυπτα χρηστικά αντικείμενα, αλλά και κάποιες κατασκευές με πηλό που είχε κάνει παλαιότερα ένας Κινέζος κρατούμενος.
Κοντά σε αυτά είδαμε ακόμα χειροποίητα σαπούνια και χειροτεχνίες που φτιάχνει η υπάλληλος στη γεωργική υπηρεσία της Φυλακής Μάρθα Σανιδά, που υποστηρίζει τις προσπάθειες των κρατουμένων.
«Οι δραστηριότητες αυτές ξεκίνησαν πολύ παλιά από την ίδρυση σχεδόν της φυλακής. Στο πλαίσιο αυτό, κάθε κρατούμενος μπορεί να κατασκευάζει στα εργαστήρια αντικείμενα προς ιδίον όφελος. Δηλαδή πληρώνοντας ένα ελάχιστο ποσό για το ρεύμα, τη χρήση των εργαστηρίων κ.λπ., μπορεί να πουλάει αυτά που κατασκευάζει και τα έσοδα να πηγαίνουν στον ατομικό λογαριασμό του, ενώ τα χρήματα που παρακρατούνται από την υπηρεσία διατίθενται πάλι για όλους τους κρατουμένους, όπως για τη βελτίωση του συσσιτίου, για επισκευές κ.λπ.», μας εξηγεί ο κ. Κλαπάκης και συμπληρώνει: «Παλαιότερα που ανθούσε η χειροτεχνία είχαμε κρατουμένους που σπούδασαν τα παιδιά τους με χρήματα που κέρδιζαν πουλώντας τις κατασκευές τους. Άλλοι πάλι, που δεν έχουν άλλα έσοδα, βγάζουν το χαρτζιλίκι τους, ενώ μπορεί κάποιος κρατούμενος να κάνει συμφωνία με κάποιον έμπορο απ’ έξω και να του δίνει τις χειροτεχνίες του».
Ο κ. Κλαπάκης επισημαίνει ότι είναι πολύ σημαντικό στη φυλακή ο χρόνος να κυλάει δημιουργικά για τους κρατούμενους.
«Ξέρετε ένας κρατούμενος που βγαίνει από τη φυλακή είναι στιγματισμένος και έξω είναι πολύ δύσκολο να βρει δουλειά. Εάν λοιπόν εδώ έχει μάθει κάτι, τότε μπορεί να το αξιοποιήσει», τονίζει ο διευθυντής των φυλακών, ενώ στην ερώτησή μας αν υπάρχει ενδιαφέρον από τους κρατούμενους να ασχοληθούν με τις χειροτεχνίες σημειώνει: «Αρκετοί κρατούμενοι δείχνουν ενδιαφέρον. Δυστυχώς όμως οι πωλήσεις έχουν μειωθεί πιθανόν λόγω της οικονομικής κρίσης. Θα έλεγα λοιπόν στους πολίτες που θέλουν να κάνουν ένα χριστουγεννιάτικο δώρο να περάσουν από την έκθεσή μας και αν τους αρέσει κάτι να το πάρουν. Με αυτό τον τρόπο βοηθάνε πολύ τους κρατουμένους».
ΠΟΛΛΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ
Στις “διαδρομές” μίλησε και η κοινωνική λειτουργός της φυλακής Ζωή Χατζή που αναφέρθηκε στις πολλές αλλά αναξιοποίητες εν πολλοίς δυνατότητες που υπάρχουν ώστε να δίνονται εφόδια και δημιουργικές διέξοδοι στους κρατουμένους.
«Ο θεσμός των Αγροτικών Φυλακών είναι μια καινοτομία για το ελληνικό ποινικό σύστημα και την Ευρώπη. Θα μπορούσε να δίνει ευκαιρίες επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης οργανωμένα καθώς υπάρχουν όλες οι υποδομές στις φυλακές από επαγγελματικά εργαστήρια, όπως φούρνος, ζαχαροπλαστείο, μαγειρείο, εργαστήρι αγγειοπλαστικής κ.ά..
Ωστόσο, για παράδειγμα, με το να μην υπάρχει ένας επαγγελματίας κεραμίστας στη φυλακή, οι 5 επαγγελματικοί φούρνοι που υπάρχουν είναι ανενεργοί αυτή τη στιγμή», μας λέει η κα Χατζή και συμπληρώνει ότι οι Αγροτικές Φυλακές, διαθέτοντας τις υποδομές, θα μπορούσαν με την καθοδήγηση επαγγελματιών να προσφέρουν στους κρατουμένους πιστοποιημένη επαγγελματική εκπαίδευση που θα αποτελούσε ένα πολύτιμο εφόδιο για την επόμενη ημέρα της αποφυλάκισης.
«Γι’ αυτό σκεφτήκαμε ως Κοινωνική Υπηρεσία να εκμεταλλευτούμε τα προγράμματα Κοινωφελούς Εργασίας και επικοινωνήσαμε με το Υπουργείο Εργασίας ζητώντας ειδικότητες επαγγελματιών όπως ζαχαροπλάστη, φούρναρη, βιβλιοθηκονόμο κ.ά.. Αν αυτά στηριχθούν με ανάλογες πολιτικές από το Υπουργείο τότε θα ήταν ιδανικό για εμάς», επισημαίνει η κα Χατζή.
