ΑΒΕΑ: Ολόρθες άκαπνες καμινάδες… μνήμη βαθιά

Κύριε διευθυντά,
«Κατεδαφίζονται οι καμινάδες της ΑΒΕΑ»! Με αυτόν τον τίτλο πληροφορηθήκαμε από τα “Χανιώτικα νέα” (17/6/2016) ότι δόθηκε το πράσινο φως για την κατεδάφιση των δύο καμινάδων καθώς και για το εναπομείναν τμήμα του πρώην εργοστασίου της ΑΒΕΑ, ενώ ο σχετικός φάκελος για να κηρυχθεί το βιομηχανικό συγκρότημα νεώτερο μνημείο, απορρίφθηκε (το 2001) από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων. Η λακωνική αυτή είδηση ήρθε ν’ ανασκαλέψει τις μνήμες, να ταράξει “την ένοχη σιωπή μας”  και τους μύχιους φόβους μας όλα αυτά τα χρόνια, όταν υπεύθυνοι και ανευθυνοϋπεύθυνοι, παράγοντες και παραγοντίσκοι πλήγωναν το άψυχο κουφάρι του άλλοτε βιομηχανικού επιτεύγματος του προηγούμενου αιώνα της γνωστής ως «Ανώνυμη Βιομηχανική Εταιρεία Ανατολή» δηλαδή ΑΒΕΑ.
O νέος ιδιοκτήτης του χώρου, η εταιρεία «Ανάπλαση Πλαγιάς Τεχνική και Εμπορική Α.Ε», η οποία ανήκε στην Grecian Sun and Sea Development A.E., θυγατρική του Ομίλου Επιχειρήσεων Λεπτού και νυν σε όμιλο εταιρειών μεγάλης εγχώριας συστημικής τράπεζας, στηριζόμενος στην απόφαση του 2001 ζήτησε λίγους μήνες μετά την αναστήλωση των καμινάδων να προβεί στην κατεδάφισή τους! Και η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Κρήτης ενέκρινε, αρχικά τη συντήρηση των καμινάδων, την οποία και επέβλεψε και στη συνέχεια την κατεδάφισή τους! Και όλα αυτά την ίδια στιγμή που η Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανίων τηρεί σιγήν ιχθύος!
Τον 18ο και 19ο αιώνα το λάδι και το σαπούνι αποτελούσαν βασικά εξαγώγιμα προϊόντα της Κρήτης. Τα κρητικά σαπούνια ήταν περιζήτητα εξαιτίας της μεγάλης τους περιεκτικότητας σε λάδι και εξάγονταν σε όλη τη Μεσόγειο και στον Εύξεινο Πόντο: στην Κωνσταντινούπολη, στη Σμύρνη, στη Θεσσαλονίκη, στην Αίγυπτο, στη Συρία, στη Σικελία, στη Μασσαλία. Οι σαπωνοποιίες ζωογονούσαν σημαντικούς κλάδους της κρητικής οικονομίας όπως τη ναυτιλία και φυσικά τη γεωργία και προσέφεραν πολύτιμη εργασία τόσο στην ύπαιθρο όσο και στις πόλεις της Κρήτης.
Η ίδρυση της ΑΒΕΑ στα τέλη του 19ου αιώνα (1889) από τον Γάλλο χημικό Ιούλιο Δέις (Jules Deiss) συνέβαλε στον εκσυγχρονισμό της οικονομικής ζωής του τόπου μας καθώς ήταν από τις πρώτες βιομηχανίες του είδους της στην Ελλάδα και μία από τις μεγαλύτερες στη Μεσόγειο. Το εργοστάσιο περιελάμβανε εκχυλιστήριο, ξηραντήριο, θερμαστήριο και ελαιουργείο. Το 1916 περνά σε Έλληνες ιδιώτες, ενώ το 1920 επεκτείνονται οι εγκαταστάσεις του. Από το 1951 την πλειοψηφία των μετοχών της, αποκτούν οι Ενώσεις Γεωργικών Συνεταιρισμών και η Ελαιουργική. Σήμερα βασικός της μέτοχος είναι η Συνεταιριστική Τράπεζα Χανίων.
Κατά τη διάρκεια της πολύχρονης ιστορίας του, που εκτείνεται σε τρεις αιώνες, το εργοστάσιο της ΑΒΕΑ πέρασε πολλές δυσκολίες, γνώρισε δύο παγκόσμιους πολέμους και οικονομικές υφέσεις. Παρόλα αυτά, άφησε τα αποτυπώματα του στην κοινωνική, οικονομική ζωή της πόλης καθώς και στις καρδιές πολλών εργαζομένων και των οικογενειών τους.
Το ξεκίνημα του 21ου αιώνα συνέπεσε με τη σάρωση των σημαντικότερων υπολειμμάτων του χαρακτηριστικού αυτού βιομηχανικού μνημείου. Στον προβληματισμό για αξιοποίηση του χώρου του παλιού εργοστασίου, ακούστηκαν σοβαρές προτάσεις για διατήρηση των σημαντικότερων εγκαταστάσεων, ως μνημείων βιομηχανικής κληρονομιάς, με χρήση πολιτιστική. Δυστυχώς αυτές δεν έτυχαν της ανάλογης στήριξης από τις τοπικές αρχές και συνάντησαν πολλές αντιδράσεις. Τα κτήρια του εργοστασίου κατεδαφίστηκαν, εκτός από το λεβητοστάσιο και τις δύο μεγάλες καμινάδες και στη θέση τους κτίστηκαν σχολεία. Είναι κρίμα που δεν μπόρεσε να γίνει κάποιος καλύτερος συνδυασμός αξιοποίησης, με παράλληλη διατήρηση περισσοτέρων στοιχείων της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς όπως ήταν το παλιό σαπωνοποιείο.
Από την αλόγιστη καταστροφή, την εγκληματική αδιαφορία και την ύποπτη πυρκαγιά που ξέσπασε τον Απρίλη του 2010 και σε πείσμα όλων αυτών που επεδίωξαν την επέλαση του μπετόν, στέκονται οι δύο υψικάμινοι, επιβλητικές, μεγαλοπρεπείς, ακέραιες να τις δέρνει ο βοριάς και να τις γλύφει η αλμύρα της θάλασσας. Οι καμινάδες στέκουν εκεί ΝΑ ΜΑΣ ΘΥΜΙΖΟΥΝ αυτά που χάσαμε και αυτά που αξίζει να κρατήσουμε ζωντανά ως σύμβολα μιας παραγωγικής δραστηριότητας, συσσωρευμένων τεχνικών δεξιοτήτων και ενός αστικού χώρου που δεν ανέχεται άλλο μπετόν και επιζητά να ενατενίσει το μέλλον με αξιοπρέπεια και σεβασμό στη μνήμη. Η Νέα Χώρα όπως και τα Χανιά έχει ανάγκη τη διατήρηση των τόπων μνήμης. Η νέα γενιά οφείλει να μάθει ότι ο τόπος μας μπορεί κάποτε να ξαναγίνει παραγωγικός και να σταθεί στα πόδια του.
Καλούμε όλες τις συλλογικότητες της πόλης και πολίτες των Χανίων να αντιδράσουν  απέναντι στην προοπτική της κατεδάφισης του μοναδικού αυτού μνημείου της Κρήτης, απέναντι στη λογική της κατεδάφισης ιστορικών κτισμάτων και τον αβασάνιστο ακρωτηριασμό πολύτιμων κρίκων στην αλυσίδα της συλλογικής μνήμης. Καλούμε όλους τους πολίτες να δουν το άψυχο κουφάρι της ΑΒΕΑ όχι για να μελαγχολήσουν, αλλά για να υποψιαστούν και να πάρουν θέση!
Τα «ΑΚΑΠΝΑ ΦΟΥΓΑΡΑ» της δικής μας ΑΒΕΑ του εργοστασίου που σημάδεψε τη συνοικία μας, αλλά και όλη την πόλη, μας χρειάζονται! Είναι χρέος μας στους πατεράδες μας, αλλά και στους τόσους εργαζομένους σ’ αυτήν.
Ας ξυπνήσουμε από τον λήθαργο και ας αποτρέψουμε αυτή τη θανατηφόρα επέμβαση.
Ζητάμε:
• Από τον Δήμο: Να μην εγκρίνει την κατεδάφιση των υψικαμίνων και του ενδιάμεσου κτίσματος. Να αναλάβει κάθε πρωτοβουλία που απαιτείται για την κήρυξη των καμινάδων και του ενδιάμεσου κτίσματος ως νεώτερου μνημείου.
• Από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανίων: Να τοποθετηθεί δημόσια ως αρμόδιος επιστημονικός φορέας και να προτείνει το ζήτημα στο Τοπικό Συμβούλιο Μνημείων Κρήτης γνωμοδοτώντας υπέρ της συντήρησης και ανάδειξης του μνημείου.
• Από τα αρμόδια Υπουργεία: Να αναθεωρήσουν την προηγούμενη απόφασή τους και να κηρύξουν τις καμινάδες και το ενδιάμεσο κτίσμα ως διατηρητέα.
• Από την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών έργων Κρήτης: Να ενεργοποιηθεί λαμβάνοντας υπόψη το κοινό περί δικαίου αίσθημα και την ομόθυμη βούληση τοπικών φορέων και να το εισάγει στο Τοπικό Συμβούλιο Μνημείων Κρήτης γνωμοδοτώντας για τη διατήρηση του εναπομείναντος μνημείου.
• Από τη Συνεταιριστική Τράπεζα Χανίων, η οποία αγόρασε το 2014 το πλειοψηφικό πακέτο της ΑΒΕΑ έναντι 1.554.566 € και της οποίας τα μικτά κέρδη μόνο για το 2015 από την επιχείρηση ανήλθαν στο 1.055.605 €, να τοποθετεί ενάντια στην κατεδάφιση και να συνδράμει τις ομόθυμες προσπάθειες της τοπικής κοινωνίας για τη διάσωση και ανάδειξη του μνημείου.
• Το κτίσμα του παλιού λεβητοστασίου να επισκευαστεί και αφού μεταφερθεί εκεί ο παλιός μηχανολογικός εξοπλισμός της ΑΒΕΑ και άλλων ομοειδών βιομηχανικών εγκαταστάσεων να μετατραπεί σε βιομηχανικό μουσείο.

Οι υπογράφοντες φορείς
1. ΑΝΟΙΧΤΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΝΕΑΣ ΧΩΡΑΣ
2. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΑΣΙΤΕΧΝΩΝ ΑΛΙΕΩΝ ΝΕΑΣ ΧΩΡΑΣ
3. 5ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΧΑΝΙΩΝ
4. 1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ
5. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ 5ου ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΧΑΝΙΩΝ
6. ΕΝΩΣΗ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΔΗΜΟΥ ΧΑΝΙΩΝ
7. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Ν. ΧΑΝΙΩΝ
8. ΕΛΜΕ ΧΑΝΙΩΝ
9.  ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟ ΤΜΗΜΑ ΑΔΕΔΥ ΧΑΝΙΩΝ
10. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΡΗΤΗΣ (ΙΛΑΕΚ)
11. ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ ΝΟΜΟΥ ΧΑΝΙΩΝ
12. ΤΜΗΜΑΤΑ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΕΝΤΡΟΥ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΔΗΜΟΥ ΧΑΝΙΩΝ
13. ΕΛΛΗΝΟΓΑΛΛΙΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ
14. ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΧΑΝΙΩΝ
15. Ο.Φ.Χ. ΠΑΓΧΑΝΙΑΚΟΣ
16. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ ΧΑΝΙΩΝ
17. ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΧΑΝΙΩΝ
18. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΤΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ – ΟΤΑ ΝΟΜΟΥ ΧΑΝΙΩΝ
19. ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΝΟΜΟΥ ΧΑΝΙΩΝ
20. ΕΜΠΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΧΑΝΙΩΝ
21. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ ΤΜ. ΔΥΤ. ΚΡΗΤΗΣ
22. ΕΝΩΤΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝ Ν. ΧΑΝΙΩΝ
23. ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΡΩΗΝ ΔΗΜΟΥ ΜΗΘΥΜΝΗΣ