Μπαζωμένα ρέματα στο παραλιακό μέτωπο των Χανίων

Δώδεκα μεγάλα ρεύματα από τον Κλαδισσό μέχρι τον Πλατανιά… αναζητούνται Αποτέλεσμα μιας χωρίς όρια και σχεδιασμό δόμησης, καταπατήσεων και παράνομων δραστηριοτήτων πάμπολλα ρέματα στο Βόρειο Άξονα και ειδικά στα τελευταία τους χιλιόμετρα πριν καταλήξουν στη θάλασσα έχουν στην ουσία “εξαφανισθεί”!

H εργασία των γεωλόγων Κ. Παυλάκη και Μ. Λιονή στα πλαίσια του Γενικού Πολεοδομικού των Χανίων σε συνδυασμό με αεροφωτογραφίες του 1973 από τις περιοχές αυτές δίνει μια σαφή εικόνα της κατάστασης στον κόλπο των Χανίων κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για την ανθρώπινη ζωή, τις περιουσίες και το φυσικό περιβάλλον εξαιτίας έκνομων ενεργειών.

«Τα ρέματα αυτά, ξεκινούν από νότια, διασχίζουν την περιοχή της Νέας Κυδωνίας και ρέοντας στη συνέχεια με γενική κατεύθυνση προς βορρά καταλήγουν στον κόλπο Χανίων. Διαμορφώνουν ένα οργανωμένο και πυκνό υδάτινο κυκλοφοριακό σύστημα, το “υδρογραφικό δίκτυο”, το οποίο εξασφαλίζει την φυσική απορροή και παροχέτευση των επιφανειακών νερών, αλλά και τη “διατροφή” της πανέμορφης αμμώδους παράκτιας ζώνης, με τα φερτά υλικά της αποσάθρωσης τα οποία μετέφεραν. Ο Θεός είχε δημιουργήσει έναν τόπο ωραίο, γεμάτο κάλλος, με έναν θαυμαστό φυσικό μηχανισμό για την ομαλή εξέλιξη και τη ζωή του μορφοανάγλυφου! Έναν τόπο που με τις φυσικές του ομορφιές και τη μεγάλου μήκους αμμώδη παραλία, αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής, ενώ σήμερα συνιστά και το επίκεντρο της τουριστικής μας ανάπτυξης!,» μας εξηγεί η Κατερίνα Παυλάκη, Γεωλόγος και Διδάκτωρ τμ. Πολιτικών Μηχανικών ΑΠΘ.
Σήμερα, στην περιοχή αυτή έχει αναπτυχθεί ένας ενιαίος Αστικός – Τουριστικός Ιστός όπου σύμφωνα με την κ. Παυλάκη «κυριαρχούν τα φαινόμενα της ραγδαίας αστικοποίησης και άναρχης δόμησης, που κατά θέσεις επέδρασαν έμμεσα ή άμεσα στην παρεμπόδιση της φυσικής ροής και λειτουργίας των ρεμάτων, με αποτέλεσμα, τα περισσότερα από αυτά, όσο πλησιάζουν στο παραλιακό μέτωπο να συρρικνώνονται, να χάνονται ή να περιορίζονται σε πλάτος εξαιτίας ανθρωπογενών παρεμβάσεων, καταπατήσεων, αυθαίρετων κατασκευών, μπαζωμάτων».

Η ΑΞΙΑ ΤΩΝ ΡΕΜΑΤΩΝ
Τα ρέματα αυτά είναι κυρίως περιοδικής λειτουργίας και έχουν νερό ως επί το πλείστον τις υγρές περιόδους. Όπως εξηγεί η μελετητής «δεν πρέπει να υποτιμούμε τα ρέματα αυτά αντίθετα πρέπει να τα σεβόμαστε, καθώς έχουν διπλό ρόλο στην ομαλή ζωή και εξέλιξη του αναγλύφου:
•Αφενός μεν να οδηγούν τα νερά της βροχής που ρέουν επιφανειακά κατευθείαν στη θάλασσα.
•Αφετέρου επειδή τα νερά των ρεμάτων αυτά συμπαρασύρουν μαζί τα προϊόντα αποσάθρωσης του αναγλύφου που “ξεφλουδίζεται”, συμβάλλουν στην “τροφή” της παραλίας. Όταν δηλαδή κλείνουμε ρέματα και ποταμούς σταματάει η τροφοδοσία της παραλίας με γεωυλικά που συμβάλλουν στη δημιουργία της άμμου! Επομένως δεν είναι τυχαίο ότι σε αυτή τη περιοχή, την άλλοτε τόσο όμορφη, που δομείται από χαλαρούς, αργιλικούς, μαργαϊκούς σχηματισμούς, όλα αυτά τα γεωυλικά κατέβαιναν παλαιότερα στην παράκτια ζώνη, συμβάλλοντας σε συνδυασμό με τη δράση των κυμάτων στην δημιουργία και απόθεση της άμμου. Για αυτό και υπήρχε παλιότερα το μεγάλος πλάτος της αμμουδιάς.»

ΔΥΣΜΕΝΕΙΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ
Οι δυσμενείς επιπτώσεις από τις ανθρωπογενείς επεμβάσεις στα ρέματα πάμπολλες. Ορισμένες εξ’ αυτών:
• Με την αναμφίβολα ραγδαία ανάπτυξη της περιοχής, δίχως την «εξασφάλιση της λωρίδας γης που καταλαμβάνεται από την κοίτη των χειμάρρων», παρεμποδίστηκε σε πολλές θέσεις έμμεσα ή έμμεσα, η ελεύθερη και φυσική απορροή των ρεμάτων, με αποτέλεσμα να δυσκολευόμαστε να βρούμε τόσο τον άξονα της ροής τους, όσο και την έξοδο τους!
• Συχνά παρατηρείται το φαινόμενο διαμόρφωσης τεχνικών έργων από τσιμεντένιες αύλακες και σωλήνες για την απορροή του επιφανειακού νερού. Τα έργα αυτά χρειάζεται να επανελεγχθούν ως προς την υδραυλική τους επάρκεια και τις περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις. Για το τι παρεμβάσεις και συγκεκριμένα έργα μπορούμε να κάνουμε σε ένα ρέμα, αυτό θα προκύψει μόνο από την μελέτη οριοθέτησης και διευθέτησης των ρεμάτων !
• Αυξάνονται οι κίνδυνοι για πλημμύρες, ειδικά σε περιπτώσεις ακραίων φαινομένων , σε φάσεις εκδήλωσης βροχοπτώσεων ισχυρής έντασης και μεγάλης διάρκειας όπως τις βροχές της 26ης Οκτωβρίου. Οι ανθρωπογενείς επεμβάσεις στην παρεμπόδιση της ομαλής ζωής και λειτουργίας των ρεμάτων έχει δημιουργήσει σαφώς σοβαρές επιπτώσεις που τείνουν να γίνουν επικίνδυνες.
• Παρεμπόδιση της ομαλής τροφοδοσίας της παραλιακής ζώνης με τα υλικά αποσάθρωσης. Εκτός του ότι χάνεται η παραλία με ότι σημαίνει αυτό για τον τουρισμό, επιδεινώνεται η διάβρωση και έχουμε υποσκαφές σε δρόμους, σπίτια, καταστήματα και υπάρχει ο κίνδυνος καταρρεύσεων. Επίσης με διάφορες εκσκαφές στο παραλιακό μέτωπο απομακρύνθηκαν και οι καλαμιώνες της περιοχής που συγκρατούσαν την άμμο. Όλα αυτά τα θέματα διερευνήθηκαν και παρουσιάζονται στα πλαίσια της μελέτης του Γενικού Πολεοδομικού και μάλιστα στην προκαταρκτική μελέτη γεωλογικής καταλληλότητας.
• Γεωπεριβαλλοντική υποβάθμιση τόσο των ρεμάτων, όσο και του αναγλύφου της περιοχής.

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ

Σύμφωνα με την κ. Παυλάκη υπάρχουν μια σειρά από προτεινόμενες ενέργειες που μπορούν να γίνουν. Τα ρέματα αποτελούν γεωπεριβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές και είναι απαραίτητη η προώθηση των διαδικασιών οριοθέτησης και περιβαλλοντικής τους προστασίας, με τις οποίες εξασφαλίζεται:
• Η ασφαλής διόδευση των πλημμυρικών τους απορροών .
• Η αποτροπή αυθαίρετων παρεμβάσεων στην κοίτη τους .
• Η ομαλή εξέλιξη του αναγλύφου και ιδιαίτερα, η “διατροφή” της αμμώδους παράκτιας ζώνης, η οποία σήμερα πάσχει από ισχυρή απώλεια άμμου και φαινόμενα διάβρωσης.
• Η περιβαλλοντική τους προστασία.
• Για την αποφυγή πλημμυρικών φαινομένων, μετά από την εκδήλωση έντονων βροχοπτώσεων, είναι απαραίτητη πριν την περαιτέρω δόμηση, αλλά και εντός των οικισμών, η μελέτη και κατασκευή των απαραίτητων υδραυλικών έργων υποδομής, όπου απαιτούνται, για την ομαλή παροχέτευση των όμβριων υδάτων, καθώς και η συντήρηση και η εξασφάλιση της καλής λειτουργίας των υφισταμένων , κυρίως κατά την υγρή περίοδο.

ΚΑΙ ΜΙΑ ΑΙΣΙΟΔΟΞΗ ΜΑΤΙΑ
Σύμφωνα με την κ. Παυλάκη παρά του ότι η κατάσταση στο παραλιακό μέτωπο είναι σήμερα πολύ δύσκολη, με το ΓΠΣ, θα σταματήσει η επιδείνωση. Παράλληλα, οι ενδεδειγμένες ενέργειες και τα μέτρα αντιμετώπισης τα οποία καθορίζονται αλλά και αυτός καθεαυτός ο γενικός πολεοδομικός σχεδιασμός στο σύνολό του, δημιουργούν αναμφίβολα ελπίδες και συμβάλλουν σε μία καλύτερη προοπτική. Βέβαια για την ολοκλήρωση και τη θεσμοθέτηση του ΓΠΣ απαιτείται χρόνος.
«Γι αυτό είμαστε σε μία κρίσιμη φάση, όπου πρέπει να γνωρίσουμε και να συνειδητοποιήσουμε, ότι πρέπει όλοι μαζί, ως συνοδοιπόροι και φιλοξενούμενοι σε αυτόν τον τόπο, στον οποίο θα φιλοξενηθούν και οι επόμενες γενιές μας, να τον σεβαστούμε έστω και τώρα και ο καθένας μας από την πλευρά του και με την ιδιότητά του να συμβάλει στην περαιτέρω προστασία του, αλλά και στην αποκατάστασή του, εξασφαλίζοντας έτσι και την ασφάλειά μας, αλλά και ένα καλύτερο μέλλον!» καταλήγει η μελετητής.

ΠΑΥΛΟΣ ΠΑΥΛΑΚΗΣ
Εγκαιρα προειδοποίησε αλλά…

Πολύ νωρίς, από τη δεκαετία του 80, έμπειροι μηχανικοί οι οποίοι πρωτοστάτησαν στην ανάδειξη αλλά και μελέτη ανάλογων θεμάτων, όπως ο αείμνηστος Παύλος Παυλάκης, Διδάκτωρ Πολιτικός Μηχανικός, είχαν έγκαιρα επισημάνει την σημασία της διατήρησης των ρεμάτων και των χειμάρρων και σε αυτήν στην περιοχή. Δυστυχώς όμως δεν εισακούσθηκε και η χωρίς μέτρο και λογική “ανάπτυξη” οδήγησε σε μια πολύ δύσκολη κατάσταση σήμερα. Ο κ. Παυλάκης, γνωστός ως μελετητής και αγωνιστής για την αειφόρο ανάπτυξη του τόπου μας με τεχνικά έργα που σέβονται το περιβάλλον, «τεχνικοοικονομικά συμφέροντα και περιβαλλοντικά αποδεκτά», ανέφερε χαρακτηριστικά στην Τεχνική Έκθεση της Προμελέτης Αποχέτευσης για την περιοχή Χανιά-Κολυμβάρι: «Για να προστατευθεί η περιοχή από πλημμύρες, το υπάρχον υδρογραφικό δίκτυο της πρέπει να μείνει ανέπαφο με οριοθέτηση και εξασφάλιση της λωρίδας γης που καταλαμβάνεται από την κοίτη των χειμάρρων»
Επίσης, ο κ. Παυλάκης σε όλη του πορεία του συνέβαλε, σε θέματα μελέτης έργων αντιπλημμυρικής προστασίας, οριοθετήσεων και διευθετήσεων ρεμάτων και ποταμών μεταξύ των οποίων και ο Ταυρωνίτης αλλά και στην ανάδειξη της επικινδυνότητας του φαινομένου της διάβρωσης των ακτών του κόλπου Χανίων και της αναγκαιότητας αποκατάστασης τους, αξιοποιώντας πρωτοπόρες τεχνολογίες.

 

Η Συμβολή της Μελέτης “Γενικού Πολεοδομικού Σχεδιασμού”
Πρόσφατα, κατά τη φάση της “Προκαταρκτικής Μελέτης Γεωλογικής Καταλληλότητας” που εκπονήθηκε στα πλαίσια του “Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου Δ,Ε, Νέας Κυδωνίας” από την Ανάδοχη Σύμπραξη Ι. Μελάκη κ.ά. και υπό την επίβλεψη της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών Δήμου Χανίων και Διεύθυνσης ΠΕΧΩΣ Α.Δ. Κρήτης, δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην καταγραφή και αξιολόγηση των ρεμάτων.
Εκ μέρους της ομάδας των Αναδόχων Γεωλόγων Μελετητών “Αικ. Παυλάκη & Μιχ. Λιονή”, στα πλαίσια της παραπάνω μελέτης έγινε επεξεργασία και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων επιτόπιων ερευνών πεδίου, αλλά και εργασιών γραφείου, στα πλαίσια των οποίων, έγινε μεταξύ των άλλων, αξιοποίηση των στοιχείων εγχρώμων αεροφωτογραφιών παλαιότερης περιόδου, ορθοφωτοχαρτών, αλλά τοπικά και τοπογραφικών υποβάθρων ΓΥΣ αναλυτικής κλίμακας, που συνέβαλαν στην καταγραφή και αξιολόγηση της κατάστασης του υδρογραφικού δικτύου της περιοχής.
Διαπιστώθηκε ότι 12 μεγάλα ρέματα εποχιακής λειτουργίας διασχίζουν την κεντρική και βόρεια περιοχή της Δ.Ε. Νέας Κυδωνίας. Τα περισσότερα από αυτά, ξεκινάνε το “γαλάζιο ταξίδι τους” από την νότια λοφώδη και ημιορεινή περιοχή που εκτείνεται και νότια του ΒΟΑΚ και ρέουν προς βορρά, συγκεντρώνοντας προοδευτικά με τους κλάδους τους τα επιφανειακά νερά των υδρολογικών τους Λεκανών, για να καταλήξουν να εκβάλουν στην παράκτια ζώνη της θάλασσας του κόλπου Χανίων. Για να σηματοδοτηθεί η παρουσία τους και να διευκολυνθεί η περαιτέρω διαχείρισή τους, τα ρέματα αυτά ονοματίστηκαν στα πλαίσια της παραπάνω μελέτης, με βάση τα τοπωνύμια της περιοχής από την οποία διέρχονται, ενώ όπου δεν υπήρχαν, τους δόθηκε ονομασία με βάση την αρχαία ελληνική μυθολογία, τη σχετική με τον Κύδωνα, “γενάρχη” της ευρύτερης περιοχής.
Τα ρέματα λοιπόν αυτά, στα περισσότερα των οποίων οι φυσικές κοίτες στο βόρειο τμήμα τους “αναζητούνται” είναι: των Απτέρων, της Χρυσής Ακτής, των Αγίων Αποστόλων, του Γαλατά, του Ερμή, του Κύδωνα, του Σταλού, της Ακάλης, της Αγίας Μαρίνας, της δυτικής Αγίας Μαρίνας, των Αρκαλιών και του Πλατανιά (ανήκει στο δήμο Πλατανιά).
Από τα ρέματα που υπάρχουν στο μέτωπο Κλαδισσός μέχρι και τον Πλατανιά, μόνο αυτό του Σταλού διατηρείται σε ανεκτή κατάσταση, με σχετικά μεγάλο πλάτος στην εκβολή του, όπως και εν μέρει το ρέμα του Κύδωνα στην εκβολή του, όπου φαίνεται χαρακτηριστικά η συνδρομή του, όταν σε περιόδους βροχοπτώσεων τροφοδοτεί με πλούσιο καστανέρυθρο γεωυλικό την παραλία που εκτείνεται δυτικά του λόφου Ψαθί (στροφή Σταλού).