Αλετρουβειό τση αθρωπιάς η νέα χρονιά να στέσει
Ξεχωριστές οι ευχές που έστειλε κι εφέτος με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο για την Καλή Χρονιά, ο γνωστός δάσκαλος, ποιητάρης – μαντιναδολόγος Κωστής Λαγουδιανιάκης, απ’ το Μεγάλο Κάστρο, όπου κατοικοεδρεύει στους φίλους του, μεταξύ αυτών και σ’ εμένα. «Στου Δεκαπέντε (2015) τη φανειά την αποκουλουρίδα/ καλή χρονιά σας εύχομαι με μια ακροστιχίδα», γράφει στη συνοδευτική μαντινάδα, δίνοντας μια πρόγευση της ρίμας.
Αλλο πράγμα οι λέξεις της κρητικής διαλέκτου που διασώζει σ’ αυτήν ο φίλος μου. Η φιλοξενία της στη στήλη σήμερα δεν γίνεται ωστόσο μόνο γι’ αυτό, αλλά και γιατί μαζί με τις λέξεις ο Λαγουδιανάκης, όπως κάνει πάντα ως ποιητάρης, διασώζει πρωτίστως την Κρήτη της πρεπιάς, στην οποία τον πρώτο λόγο είχαν «η τιμιότη, η ανθρωπιά, το χρέος κι η ευθύνη». Πάμε: «Κανίσκι – ευκολόγιο η νέα χρονιά στη χέρα/ βαστά κι ευκάται γελαστή στο πρώτο καλημέρα/ Αλετρουβειό τση αθρωπιάς η νέα που ’ρχεται χρονιά να στέσει/ να ντουχιουντίζει καθαείς εκειά να πάει ν’ αλέσει/ Λαβύριθος είν’ η ζωή τ’ αθρώπου και αγώνας/ στη νέα που ’ρχεται χρονιά πρεπειά να ’ν’ ο κανόνας/ Ηλιοαχτινοστεφάνωτο να ’ναι το δεκαπέντε (2015)/ και στση τιμής το ξέκορφο να ’χει κιανείς τ’ αμέντε/ Χαβεσιλίκι και χαρές του χρόνου το ρεγάλο/ και να μην έχει ασκονταμό τση ορτακιάς το ζάλο/ Ριζόκαστρο του νέικου του χρόνου να πομείνει/ η τιμιότη, αθρωπιά, το χρέος κι η ευθύνη/ Ολημερνίς, ολονυχτίς κι ολοχρονίς αντάμι/ να το ξετρέχει καθαείς τση ζήσης του το νάμι/ Νομπέτι να ’χουν οι χαρές και η υγειά νομπέτι/ και να συντρέμει ο γεις τ’ αλλού, να κάνει καερέτι/ Ιδρος να τρέχει ολοχρονίς, ίδρος που να συρώνει/ το καλιμέντο για να ’ρθεί στου χρόνου το αλώνι/ Ανεγυρίδα τση χρονιάς και αποκουλουρίδα/ το γέλιο, η απαντοχή, δύναμη και ολπίδα».
ΓΛΩΣΣΑΡΙ (με τη σειρά που εμφανίζονται οι λέξεις): (το) κανίσκι = το δώρο, συνήθως το γαμήλιο παραδοσιακό δώρο, ευκάται = εύχεται, (το) αλετρουβειό = ελαιοτριβείο παλιού καιρού, ντουχιουντίζω = σκέφτομαι, στοχάζομαι, (η) πρεπειά = η ευπρέπεια, το πρέπον, (το) ξέκορφο = η ψηλότερη κορφή, (έχω τ’) αμέντε = προσέχω, επαγρυπνώ, (το) χαβεσιλίκι = η όρεξη, το κέφι, (το) ρεγάλο = το δώρο, (o) ασκονταμός = το σκόνταμμα, (η) ορτακιά = η συνεργασία, (το) ριζόκαστρο = κάστρο στους πρόποδες βουνού, αντάμι = μαζί, ταυτόχρονα, ξετρέχω = επιδιώκω, (το) νάμι = η φήμη, το “καλό” όνομα, (το) νομπέτι = η σειρά προτεραιότητας, συντρέμω = βοηθώ, συνδράμω, ο γεις τ’ αλλού = ο ένας στον άλλο, κάνω καερέτι = παρέχω βοήθεια σε κάποιον για να ενδυναμωθεί στην ολοκλήρωση έργου που έχει αρχίσει, συρώνει ο ίδρος = είμαι κάθιδρος, (το) καλιμέντο = η προκοπή, ανεγυρίδα – αποκουλουρίδα = κυκλική διαδρομή, (η) απαντοχή = αυτό πάνω στο οποίο στηριζόμαστε για να αντέξουμε μια δύσκολη κατάσταση.
Δεκαπέντε χρόνια λειτουργίας
Σαν να ήταν χθες, κι όμως πέρασαν 15 χρόνια από τότε που άρχισε τη λειτουργία του το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών και Μελετών “Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος”, σαν ώριμος καρπός, πολυετών προσπαθειών του χανιώτικου εμείς. Ο Θεός ν’ αγιάσει την ψυχούλα του Παππού, του μακαριστού μητροπολίτη Κισάμου και Σελίνου Ειρηναίου Γαλανάκη, που μπήκε μπροστάρης για να υλοποιηθεί η ιδέα του έτσι, όπως υλοποιήθηκε και βέβαια να δίνει δύναμη στον κινούντα όλα αυτά τα χρόνια τα νήματα της λειτουργίας του, γενικό διευθυντή του Νίκο Παπαδάκη. Με αφορμή τη μεγάλη συναυλία με έργα μεγάλων Ελλήνων μουσουργών που πραγματοποιήθηκε τις προάλλες στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με τίτλο “Από τον Βενιζέλο της Κρήτης, στην Κρήτη του Βενιζέλου”, γι’ αυτήν την επέτειο, αλλά και για την επέτειο των 150 χρόνων απ’ τη γέννηση του Εθνάρχη, η αναφορά. Απλά και μόνο για να πω ότι το περί ου ο λόγος Ιδρυμα, που συστάθηκε στις 26 Μαρτίου 2000, με πρωτοβουλία του Κοινωφελούς Ιδρύματος “Αγία Σοφία” και με τη συμπαράσταση της τοπικής εκκλησίας, της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Χανίων, του Δήμου Χανίων και φορέων της Κρήτης και της Ελλάδας, γενικότερα, όπως της Βουλής των Ελλήνων για παράδειγμα και που είναι στολή και στολίδι για τον τόπο μας, είναι εξ αδιανεμήτου πλούτος για όλους τους όπου γης Κρητικούς, μα και για όλους τους Ελληνες. Δεν μπορεί να φανταστεί ο νους τ’ ανθρώπου τα που έγιναν τα 15 αυτά χρόνια στο Ιδρυμα και με το Ιδρυμα. Από πού ν’ αρχίσω και πού να τελειώσω! Το ξέρω! «Το φυλάξαι τ’ αγαθά χαλεπότερον του κτήσασθαι». Με την έννοια αυτή χρέος όλων μας είναι να στηρίξουμε το Ιδρυμα, ο καθένας κατά δύναμη, ιδιαίτερα σήμερα που η οικονομική κρίση κάνει τα φώτα του να τρεμοσβήνουν…
Βενιζέλε μας πατέρα της πατρίδας, Βενιζέλε μας πατέρα της φυλής κάθε πόθου μας και κάθε μας ελπίδα είσαι συ ζωή και φως κι αγωνιστής. Ζήτω, ζήτω η λευτεριά, ζήτω κι ο Λευτέρης που ’ναι πρώτοι στη γραμμή μας λεβεντογενιά. Βενιζέλε τι χαρά, μόνο συ το ξέρεις το στρατί που βγάζει πέρα στην Αγιά Σοφιά.
