H καλύτερη ώρα του χανιώτικου λιμανιού είναι χωρίς αμφιβολία η ώρα του δειλινού.
Οι λιακάδες του Γενάρη ευνοούν την υγρασία στον αέρα κι αυτή με τη σειρά της βοηθά στην κυριαρχία του έντονου πορτοκαλί στην ατμόσφαιρα, στη θάλασσα, στις προσόψεις των κτηρίων και βέβαια στον φάρο.
Περπατώντας προ ημερών στο λιμάνι χαιρόμουν, για μια ακόμη φορά, τις μαγικές εικόνες που μας χαρίζει αυτή η ώρα.
Ένας γνωστός μου βαρκάρης κάτι έφτιαχνε μέσα στη βάρκα του και πλησίασα για να δω.
Ένα γάτος, απ’ αυτούς που τριγυρνάνε στην περιοχή, στεκόταν στον μόλο καμαρωτός και ζητιάνευε κατά το συνήθειό του.
Ο φίλος μου έκοψε μια φέτα ψωμί και το πέταξε προς το μέρος του.
Το ψωμί διέγραψε μια χαμηλή καμπύλη τροχιά κι έπεσε στη μέση του δρόμου.
Ο γάτος ακολούθησε την τροχιά, βρήκε το ψωμί, το μυρίστηκε και αφού δεν ήταν ψάρι, όπως περίμενε, το παράτησε κι έφυγε. Εμείς γελάσαμε με τα καμώματα του εκλεκτικού γάτου.
Την ίδια ώρα, περνούσε ένας νεαρός άνδρας. Αλλοδαπός, απ’ ό,τι έδειχναν τα φυλετικά του χαρακτηριστικά.
Από Ασία ή Αφρική. Κοντοστάθηκε δίπλα από το πεταμένο ψωμί, το περιεργάστηκε στιγμιαία, έριξε μια λοξή ματιά προς το μέρος μας κι ύστερα συνέχισε τον δρόμο του.
Η διάθεσή μας άλλαξε ριζικά. Πέρασαν μερικά δύσκολα δευτερόλεπτα αμηχανίας.
Έσκυψα για να μαζέψω το ψωμί από τη μέση του πλακόστρωτου κι ενώ ήμουν ακόμη σκυφτός, έστρεψα ασυναίσθητα το βλέμμα μου προς την κατεύθυνση που είχε ακολουθήσει φεύγοντας ο νεαρός επισκέπτης μας. Δεν φαινόταν πια. Είχε χαθεί στα στενά του λιμανιού.
Γιατί κοντοστάθηκε και τι ήθελε να μας πει με την άκρη των ματιών του δεν θα μάθουμε ποτέ.
Αναμφίβολα το ψωμί έχει το ίδιο χρώμα και στον τόπο του.
Μπορεί ο ίδιος να του έχει διαφορετική εκτίμηση απ’ αυτούς που δεν γνώρισαν ποτέ την έλλειψή του, ίσως γιατί το έχει στερηθεί στη χώρα του ή στις ατέλειωτες μέρες των ταξιδιών του μέχρι να φτάσει στη δική μας.
Όμως δεν αποκλείεται εκείνη την ώρα να είχε ανάγκη από μια μπουκιά ψωμί.
Καληνύχτισα τον βαρκάρη και συνέχισα το περπάτημα, χωρίς να φεύγει από τον νου μου το απρόοπτο συμβάν.
Μόλις πρόσφατα είχα διαβάσει σε μια έκκληση για βοήθεια στη Σιέρα Λεόνε για τις συνθήκες που επικρατούν σ’ ένα σχολείο της περιοχής:
«…κάποιοι από τους μαθητές μας» γράφει η έκκληση «καταφέρνουν να φέρουν λίγο φαγητό στο σχολείο μαζί τους, αλλά όχι αρκετό για να κορέσει την πείνα τους. Αυτά τα πιο τυχερά παιδιά πρέπει να κλειδωθούν στην τάξη κατά το διάλειμμα, ώστε να προστατέψουν τους εαυτούς τους από τις επιθέσεις κάποιων συμμαθητών τους και για να διασφαλιστεί το ότι θα καταναλώσουν το φαγητό τους ασφαλή, κάτω από το προσεκτικό βλέμμα και την επίβλεψη των δασκάλων τους.
Τα παιδιά, όμως, έξω από την κλειδωμένη τάξη, μπορούνε μόνο να ονειρευτούν το φαγητό»!
Η μακρινή αυτή χώρα έχει καταστραφεί πρόσφατα από έναν αιματηρό εμφύλιο πόλεμο.
Αλλά και στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης είχε δημοσιευτεί τον περασμένο Μάρτη η έκκληση μιας νηπιαγωγού από τα Τρίκαλα για βοήθεια σ’ ένα μικρό παιδί κι έγραφε ανάμεσα σ’ άλλα:
«…Αδυνατισμένο, καχεκτικό, με τρέμουλο σε όλο του το σώμα. Οι γονείς αυτού του μικρού παιδιού είναι άνεργοι. Ζουν σε μια τρώγλη. Τους λείπει ακόμη και το ψωμί. Κυριολεκτικά πεινούν».
Οι πόλεμοι, οι οικονομικές κρίσεις, η συγκέντρωση του πλούτου στα χέρια λίγων και ισχυρών, έχουν τα ίδια αποτελέσματα σε όλα τα μήκη και πλάτη.
Μπορεί η επιστήμη και η τεχνολογία στις μέρες μας, να τρέχουν με ασύλληπτη ταχύτητα, μπορεί να κάνουμε περιπάτους στο διάστημα και να επαιρόμαστε ότι τάχα ανακαλύψαμε το «σωματίδιο του θεού», όμως η φτώχεια και εξαθλίωση ζουν και βασιλεύουν παντού.
Και θα συνεχίσουν να μαστίζουν τον κόσμο, όσο δεν αναλαμβάνουμε την ευθύνη που μας καταλογίζει ο Νίκος Καζαντζάκης με τούτα τα λόγια:
«Έχεις ευθύνη. Δεν κυβερνάς μονάχα τη μικρή ασήμαντη ύπαρξή σου.
Είσαι μια ζαριά όπου για μια στιγμή, παίζεται η μοίρα του σογιού σου».
Σόι μας, είναι όλοι οι άνθρωποι που συνταξιδεύουν μαζί μας πάνω στην Γη, μέσα στο απέραντο σύμπαν.
Ο καθένας μας έχει ευθύνη για το ψωμί των άλλων, για το ψωμί όλου του κόσμου».
ΜΑΝΩΛΗΣ ΔΡΑΚΑΚΗΣ
