Την Παρασκευή 21.10.2016 συνάντησα κι εγώ, στην εξοχή των Χανίων, το δικό μου εξωτικό “θηρίο”! Μόνο που δεν ήταν αγριόγατα αλλά μία αφρικανική πεταλούδα ανοίγματος πτερούγων οκτώ (8) εκατοστών.
Για πρώτη φορά αντίκριζα το είδος αυτό στα Χανιά, μια και η ενασχόλησή μου με τα λεπιδόπτερα ξεκινάει από τα μέσα της δεκαετίας του ’60.
Με επιστημονική περιέργεια επανήλθα στη συγκεκριμένη τοποθεσία, εξοπλισμένος με απόχη μετά από δύο ημέρες. Η ενήλικη συνελήφθη, καθώς και πριν απ’ αυτήν δύο μικρότερες πεταλούδες του είδους αυτού. Από τις ώρες αυτές ξεκίνησε και ο αγώνας για την ταυτοποίηση των πεταλούδων.
Η βιβλιογραφία που διαθέτω δεν τις περιέγραφε. Μα ούτε και αξιόλογη βοήθεια βρήκα εντός του ελλαδικού χώρου. Έτσι, έστειλα ένα δείγμα στο τμήμα πεταλούδων του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της Βιέννης, με την παράκληση να απαντήσουν στο ερώτημά μου.
7 Νοεμβρίου 2016, λύθηκε το μυστήριο. Το τηλέφωνο κτυπά. Και η απάντηση από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Βιέννης: Οικογένεια: Δαναΐδες (Danaidae) Είδος: Δαναός ο χρυσίππους (Danaus chrysippus), μοναδικός εκπρόσωπος της οικογένειας αυτής στη νότια Ευρώπη (Ελλάδα, νότιο Ιταλία). Ανοιγμα πτερούγων: 7-8 cm. Σύνηθες είδος σε Αφρική και νοτιοανατολική Ασία.
Το ερώτημα είναι αν οι πεταλούδες αυτές μετανάστευσαν το φετινό θέρος από την Αφρική ή προέρχονται από προηγούμενη μετανάστευση. Το μέγεθος των δύο μικρότερων αποδεικνύει ότι γεννήθηκαν εδώ. Ισως ο κανονικός σε μέγεθος (8cm) χρυσίππους να πέταξε πάνω από την Μεσόγειο. Ισως.
Δύο όμως είδη πεταλούδας που βρίσκονται αυτή την εποχή, εδώ ετοιμάζονται να πετάξουν προς την Αφρική. Η Βανέσσα Αταλάντη (Vanessa atalanta), 56-63mm και η Βανέσσα κάρντουι (Vanessa κάρντουι) 54-60mm. Η Βανέσσα κάρντουι, ονομάζεται πεταλούδα του γαϊδουράγκαθου γιατί η κάμπια της προτιμά, ιδιαίτερα, διάφορα είδη του φυτού αυτού (Carduus, Cirsium) καθώς και τσουκνίδες (Urtica) και άλλα φυτά.
Η πεταλούδα αυτή ανήκει στις πιο δραστήριες μεταναστευτικές πεταλούδες. Όχι σπάνια μεταναστεύει κατά μεγάλα πλήθη, αρχές της Ανοιξης από τον Νότο προς τον Βορρά.
Μέσα σε 2-3 γενιές, το ίδιο έτος, επιστρέφει το φθινόπωρο στα νότια της Ευρώπης και στα βόρεια παράλια της Αφρικής. Βορείως των Αλπεων σπάνια επιζεί το είδος αυτό του χειμώνα. Έρχονται όμως καινούριες πεταλούδες την Ανοιξη.
Η Βανέσσα Αταλάντη ονομάζεται και ναύαρχος εξαιτίας των χρωμάτων της. Οι κάμπιες της ζουν σχεδόν αποκλειστικά πάνω σε τσουκνίδες (Urtica) σπανιότερα σε γαϊδουράγκαθα (Carduus, Cirsium) Το είδος αυτό μεταναστεύει από Άνοιξη μέχρι Φθινόπωρο από Νότο προς Βορρά και αντιστρόφως, μέσα σε 2-3 γενιές. Τις περισσότερες φορές μεταναστεύει κατ’ άτομο και όχι καθ’ ομάδες!
Τον ναύαρχο, τον συναντάμε σ’ όλη την Ευρώπη, εκτός των υπερβόρειων περιοχών, μέχρι 2.000 μέτρα υψόμετρο! Η δε πεταλούδα του γαϊδουράγκαθου, απαντάται σ’ όλη την Ευρώπη και αυτή μέχρι υψόμετρο 2000μ. Οι πεταλούδες αυτές αφήνουν τ’ αυγά τους ένα – ένα χωριστά πάνω στα φύλλα των φυτών από τα οποία τρέφονται οι κάμπιες τους. Η τάξη των Λεπιδόπτερων (Lepidoptera) περιλαμβάνει μία σειρά από οικογένειες, οι οποίες στην εμφάνισή τους έχουν διάφορα και πλούσια χαρακτηριστικά. Η ταξινόμησή τους, σύμφωνα με τον Linne χρησιμοποιεί δύο έννοιες: Γένος και είδος.
Το μέγεθος των πεταλούδων εξυπηρετεί στην ταξινόμηση σε μικρές πεταλούδες (Microlepidoptera) και μεγάλες πεταλούδες (Macrolepidoptera). Οι μεγάλες πεταλούδες ανάλογα με το σχήμα τους χωρίζονται σε ημερόβιες (Rhopolocera) και νυκτόβιες (Heterocera). Σε τροπικές περιοχές υπάρχουν μικρολεπιδόπτερα τα οποία είναι αρκετά μεγάλα.
Σήμερα, υπάρχει και τρόπος ταξινόμησης ανάλογος με τις γραμμώσεις – αρτηρίες των πτερούγων (Homoneura & Heteroneura) καθώς και με τον γενετικό μηχανισμό των θηλυκών (Ditrysia & Monotrysia).
