ΤΟ ΟΡΟΠΕΔΙΟ ΤΟΥ ΟΜΑΛΟΥ ΚΑΙ Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΟΥ
Μια “χούφτα” χώμα πάνω στον ορεινό όγκο της Μαδάρας, το Οροπέδιο του Ομαλού. Χώμα εύφορο και γόνιμο που σε συνδυασμό με το ιδιαίτερο μικροκλίμα της περιοχής μπορεί να δώσει μοναδικά αγροτικά και κτηνοτροφικά προϊόντα. Για τα αγαθά της γης αυτής μιλάμε με ανθρώπους που παράγουν και καλλιεργούν στο πολυτραγουδισμένο οροπέδιο.
Η μαλοτήρα στον “γενέθλιο” τόπο της
Το οροπέδιο και η γειτονική μαδάρα είναι ο “γενέθλιος τόπος” της μαλοτήρας. Τα τελευταία χρόνια περίπου 10 παραγωγοί έχουν προχωρήσει στην καλλιεργήσιμη μαλοτήρα για τις ανάγκες των καταναλωτών βοηθώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο και στην επιβίωση των φυσικών πληθυσμών του φυτού. Μια τέτοια παραγωγός είναι και η κα Ρόδω Βασιλάκη. Τη συναντάμε στην άριστα οργανωμένη καλλιέργεια, έκτασης 6 στρεμμάτων λίγο πριν το “Ξυλόσκαλο”. «Οπως έχουν δείξει μελέτες τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της καλλιεργήσιμης και της άγριας μαλοτήρας δεν διαφέρουν. Και πώς να διαφέρουν όταν και η καλλιεργήσιμη βγαίνει στον Ομαλό; Στον χώρο που εμείς έχουμε φυτέψει πριν από 50-60 χρόνια φύτρωνε άγρια μαλοτήρα» μας λέει η κα Βασιλάκη που είναι γεωπόνος.
Η μαλοτήρα που παράγει είναι βιολογική, συσκευάζεται και πουλιέται στο εξωτερικό (Γαλλία, Γερμανία, Πολωνία κ.α.) με την επωνυμία “to fillo”. Η καλλιέργειά της απαιτεί πολύ χειρωνακτική εργασία. Τη μέρα που επισκεπτόμαστε το χωράφι γίνεται ξεβοτάνισμα που δεν είναι καθόλου εύκολη δουλειά.
«Τα πρώτα φυτά τα βάλαμε το 2014 πιο πολύ δοκιμαστικά για να δούμε αν μπορούμε να ανταποκριθούμε στην καλλιέργεια. Πλέον κάθε χρόνο συμπληρώνουμε και έχουμε φτάσει στα 6 στρ. Από την αρχή που ξεκινήσαμε θέλαμε να έχουμε την ευθύνη όλης της διαδικασίας από τον σπόρο και την καλλιέργεια μέχρι τη συσκευασία και την εμπορία. Για αυτό και πέρα από τις καλλιέργειες έχουμε δική μας τυποποιητική μονάδα στο ΒΙΟΠΑ και κάνουμε εμείς την εμπορία του προϊόντος μας που αποτελεί και το πιο δύσκολο κομμάτι της όλης διαδικασίας γιατί δεν θέλουμε να το “διώχνουμε” χύμα, θέλουμε να το πουλάμε τυποποιημένο ώστε να μην χάνει την αξία του» εξηγεί η συνομιλήτρια μας.
Το μικροκλίμα της περιοχής συμβάλλει στην ανάπτυξη της μαλοτήρας. Η σπορά γίνεται τον Ιούλιο σε ένα μικρό φυτώριο της κας Βασιλάκη και στη συνέχεια τα φυτά μεταφυτεύονται στον Ομαλό τον Οκτώβρη – Νοέμβρη. Για το πότισμα φροντίζει η φύση -οι καλλιεργητές θα κάνουν μόνο ένα πότισμα στην αρχή- και για να γίνει η πρώτη συγκομιδή θα πρέπει να περάσουν τρία χρόνια. Κάθε φυτό έχει διάρκεια ζωής 10 έτη. Οσο για το χιόνι που όπως και φέτος πέφτει τακτικά στο οροπέδιο… «είναι ο καλύτερος φίλος της μαλοτήρας και το θέλουμε πάρα πολύ! Αυτήν την εποχή, τον Μάιο, κάνουμε το ξεβοτάνισμα, απομακρύνουμε τα ζιζάνια με το χέρι». Διακρίνουμε το κενό ανάμεσα στα φυτά και ρωτάμε την κα Βασιλάκη γι’ αυτό. «Επειδή δεν χρησιμοποιούμε φυτοφάρμακα έχουμε απώλειες, εκεί δημιουργείται ένα κενό στο οποίο αργότερα θα ξαναφυτέψουμε».
«Στην περιοχή πρόκειται κάποια στιγμή να αξιοποιηθεί και η υπό κατασκευή λιμνοδεξαμενή, θα σας βοηθήσει;», είναι η επόμενη ερώτησή μας. «Εμείς για την καλλιέργειά μας δεν τη χρειαζόμαστε, δεν παίζει κάποιο ρόλο» απαντάει η κα Βασιλάκη. Οσο για τα σχόλια που έχει ακούσει για την παραγωγή της είναι μόνο θετικά. «Οσοι έχουν δοκιμάσει τα αφεψήματα από τα βότανά μας έχουν μόνο καλό λόγο να πουν και για τη γεύση αλλά και για τις ιδιότητες τους καθώς όλοι ξέρουμε πόσο καλό κάνει στην υγεία η μαλοτήρα. Το αποδεικνύουν και τα πολλά βραβεία που έχουμε πάρει στο εξωτερικό. Το προϊόν έχει προοπτικές, κάθε χρόνο υπάρχει έστω και λίγο αύξηση του ενδιαφέροντος» καταλήγει.
Στον χώρο της καλλιέργειας οι επισκέπτες ξεναγούνται, μαθαίνουν για τη μαλοτίρα και τη μεγάλη διατροφική της αξία.
Τα ξεχωριστά τυροκομικά προϊόντα
Τυροκομείο από πάππου προς πάππου για την οικογένεια Κουτρούλη στο Οροπέδιο του Ομαλού. Αιγοπρόβατα αμέτρητα στη γύρω περιοχή, η οικογένεια φτιάχνει τη γραβιέρα της με δικό της γάλα αλλά και γάλα που αγοράζει από όλους τους κτηνοτρόφους του ορεινού όγκου.
Στον χώρο του τυροκομείου συναντάμε τον Γιάννη Κουτρούλη την ώρα που αναδεύει το γάλα που μόλις έχει παραλάβει από βοσκό της περιοχής. «Το τυρί από τον Ομαλό προέρχεται από ζώα που τρέφονται κυρίως με βότανα και χόρτα της περιοχής, όχι ζωοτροφές. Αυτό κάνει και τη διαφορά στο γάλα και στη γραβιέρα και στον ανθότυρο που παράγουμε. Οποιος έχει δοκιμάσει ξέρει ότι είναι ξεχωριστά προϊόντα» τονίζει. Η συγκομιδή του γάλακτος ξεκινάει στις αρχές Απρίλη και τελειώνει στα μέσα Ιουλίου. «Παίρνουμε το γάλα της περιοχής, κάνουμε μια μερική παστερίωση και ακολουθούμε την παραδοσιακή λειτουργία της τυροκομικής, δεν είμαστε βιομηχανία. Η γραβιέρα θέλει ένα τρίμηνο για να ωριμάσει και να μπορεί να διατεθεί για κατανάλωση. Αλλοι την προτιμούν φρέσκια, άλλοι θέλουν να μείνει ένα χρόνο και μετά την τρώνε. Είναι και θέμα προτίμησης…» τονίζει ο τυροκόμος.
Μέλι από τα… ψηλά!
Δίπλα στις μέλισσες μεγάλωσε ο Μιχάλης Μπλεμπλιδάκης, που ξεκίνησε παρακολουθώντας τον πατέρα του το 1976 ως παιδί πάντα στην περιοχή του Ομαλού και την τελευταία 20ετία ασχολείται ακόμα πιο δυναμικά. «Μπήκα στο πρόγραμμα για τους νέους αγρότες το 2003 και το 2017 άνοιξα το δικό μου τυποποιητήριο για να έχω καθετοποιημένη παραγωγή και διάθεση ώστε να ανεξαρτητοποιηθώ από τους χονδρεμπόρους για να παίρνω εγώ την υπεραξία του προϊόντος μου» μας αναφέρει καθώς επισκεπτόμαστε έναν από τους μελισσόκηπούς του που βρίσκεται στο οροπέδιο.
«Ποιο είναι το ιδιαίτερο στο μέλι του Ομαλού; Ότι η μέλισσα εκμεταλλεύεται τη μεγάλη ποικιλία αρωματικών βοτάνων του φαραγγιού και της όλης περιοχής. Για αυτό και το μέλι μας είναι πολύ αρωματικό και ιδιαίτερο και στη γεύση. Δεν είναι απλά ένα από τα πολλά μέλια» αναφέρει ο κ. Μπλεμπλιδάκης, που την ώρα που τον επισκεπτόμαστε στον μελισσόκηπό του κάνει τον έλεγχο από κυψέλη σε κυψέλη προκειμένου να δει αν χρειάζεται να τις βάλει στο χώμα, να απομακρύνει κάποια πλαίσια κ.ά.
Το μελισσοκομικό έτος ξεκινάει τον Σεπτέμβριο. Η ανάπτυξη των μελισσιών θα γίνει νωρίς στον κάμπο και οι κυψέλες θα ανέβουν στον Ομαλό την άνοιξη για να αναπτυχθούν τα μελίσσια καλύτερα, να μεγαλώσουν, να γίνουν πιο παραγωγικά. «Το Οροπέδιο καλύπτει όλες τις ανάγκες της μέλισσας, ώστε να παράξει το καλύτερο δυνατό προϊόν. Μόλις σφραγίσει η μέλισσα το 75% των κηρήθρων σημαίνει ότι το μέλι είναι ώριμο, δεν έχει υγρασία και είναι ποιοτικά άριστο. Μετά τον τρύγο του θυμαριού επιλέγω κάποιες μέλισσες που τις ενισχύω για να έχω και πευκοθυμαρόμελο. Η συγκομιδή τελειώνει τον Δεκαπενταύγουστο ώστε να κάνουμε στη συνέχεια την εξαγωγή και την τυποποίηση. Ολα αυτά τα κάνουμε οικογενειακά, είμαστε μια καθαρά οικογενειακή επιχείρηση» δηλώνει ο μελισσοκόμος.
Τον ρωτάμε για τις μεγαλύτερες δυσκολίες που αντιμετωπίζει ως παραγωγός.
«Μέχρι πρόσφατα η πιο μεγάλη δυσκολία ήταν η εμπορία και η διάθεση. Πλέον έχει γίνει δύσκολη και η παραγωγή γιατί η κλιματική αλλαγή έχει φέρει μεγάλες αλλαγές. Σε ό,τι αφορά την εμπορία δύσκολα μπορείς να μπεις σε σούπερ μαρκετ όπου κυριαρχούν μεγάλες εταιρείες, “καρτέλ”. Εγώ το δίνω σε κάποια ΣΥΝΚΑ, σε καταστήματα των Χανίων και ένα μέρος του το εξάγω στο εξωτερικό. Θέλω να ενισχύσω τις εξαγωγές κάτι δύσκολο καθώς απαιτούνται συνεργασίες και συνέργειες με άλλους μελισσοκόμους» απαντάει. Παρά τις δυσκολίες ο Μιχάλης επισημαίνει πως «οι μέλισσες δεν με απογοήτευσαν ποτέ, οι άνθρωποι πολλές φορές! Για μας τους μελισσοκόμους αν δεν είσαι εραστής της μέλισσας δεν μπορείς να την κάνεις αυτή τη δουλειά. Είναι πρώτα χόμπι και μετά τα υπόλοιπα. Η μεγαλύτερη απογοήτευση για μένα ήταν πριν από μερικά χρόνια όταν μου έκλεψαν 35 κυψέλες λίγο πριν τον τρύγο! Βέβαια οι καλές στιγμές είναι ασύγκριτες. Οπως όταν για πρώτη φορά συμμετείχα στο διαγωνισμό Great Taste με το μέλι μου “Μέλομα” και κέρδισα την ανώτερη διάκριση τα τρία αστέρια!».
Στους στόχους του κ. Μπλεμπλιδάκη αλλά και του Συλλόγου Μελισσοκόμων Ν. Χανίων στον οποίο είναι δραστήριο μέλος, είναι να αναγνωριστεί πως ΠΟΠ το μέλι της καλοκοιμηθιάς, από ένα φυτό που μοιάζει με την μαλοτήρα και που δίνει μεγάλη ποσότητα ξεχωριστού μελιού.
«Θέλουμε να το κατοχυρώσουμε όπως το πευκοθυμαρόμελο» τονίζει.
Τα μοναδικά μήλα του Οροπεδίου
«Είχαμε ένα χωράφι στον Ομαλό, από τη μητέρα μου που ήταν από τους Λάκκους. Ηταν χέρσο με 2-3 αχλαδιές. Αποφάσισα να φυτέψω μηλιές γιατί πίστευα ότι θα ευδοκιμήσουν και θα μπορούσαν να δώσουν ένα συμπληρωματικό εισόδημα» μας λέει ο κ. Γιάννης Πενταράκης. Με καταγωγή από τα Καράνου, διαθέτει 85 μηλιές στο Οροπέδιο από όπου κάθε χρόνο παράγει εξαιρετικά και πολύ ποιοτικά μήλα.
«Ο Ομαλός είχε παλιά κυρίως αχλάδια, από τις παλιές μηλιές πρέπει να διασώζονται ελάχιστες. Οσοι φυτέψαμε τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιήσαμε νέα υποκείμενα. Ομως το ιδιαίτερο κλίμα της περιοχής κάνει και το προϊόν ξεχωριστό. Δεν έχει σχέση το μήλο του Ομαλού με τα άλλα μήλα που θα βρεις στην αγορά. Είναι πιο μικρά στο μέγεθος αλλά πιο εύγεστα. Και αυτό γιατί δεν ποτίζονται, ό,τι νερό παίρνουν από την υγρασία, τη βροχή. Για αυτό και αν κάποια στιγμή λειτουργήσει η λιμνοδεξαμενή είμαι επιφυλακτικός ως προς τα αν πρέπει να ποτίζονται οι μηλιές. Εκτός του ότι πιθανόν το πότισμα να κάνει πιο ευάλωτο το δέντρο σε μύκητες, θα επηρεάσει το μέγεθος και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του καρπού» επισημαίνει ο Γιάννης που συμπληρώνει «φέτος δεν έβαλα καθόλου λίπασμα λόγω του χιονιού, δεν θα το επηρεάσει το δέντρο. Επίσης τις μηλιές θα τις ψεκάσω 1-2 φορές χρόνο το πολύ και στην αρχή θα βάλω λίγο χαλκό. Οσοι έχουν μηλιές σε άλλα μέρη, πιο χαμηλά πρέπει να ψεκάσουν 10 και 12 φορές το χρόνο για να έχουν παραγωγή, για να μην τα φάει το σκουλήκι. Αυτό είναι το ιδιαίτερο των μηλιών στον Ομαλό, δεν έχουν ανάγκη ψέκασμα και νερό» τονίζει ο παραγωγός που το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής του ήταν 8 τόνοι ετησίως, με τους 6 τόνους να είναι εμπορεύσιμοι.
«Δυστυχώς ενώ όλοι αναγνωρίζουν ότι το προϊόν είναι μοναδικό δεν έχει πάρει την αξία του.
Θα ήθελα να γίνει ΠΟΠ, ώστε να πάρει αξία και να μπορεί να διατεθεί σε αξιοπρεπείς τιμές.
Για αυτό και οι παραγωγοί θα πρέπει να οργανωθούμε ώστε να αναγνωριστεί το προϊόν μας και να πάρει την πραγματική του αξία…
Υπάρχει και μια παρανόηση, από χωριά πιο χαμηλά που έχουν μηλιές, λένε ότι έχουν “Μήλα Ομαλού” κάτι που δεν είναι σωστό, γιατί αυτοί ποτίζουν, ψεκάζουν, τα μήλα τους είναι πιο μεγάλα σε μέγεθος» καταλήγει.
Στον Ομαλό επίσης φυτεύονται και παράγονται οι ονομαστές πατάτες Ομαλού, αλλά και πιο παλιά φασόλια, κολοκύθια, αρακάς και άλλα προϊόντα.
