Αποτελούν κομμάτια της ιστορικής μνήμης που είτε οργανωμένα μουσεία και συλλογές, είτε απλοί καθημερινοί άνθρωποι δεν άφησαν να εξαφανιστούν αλλά διέσωσαν, συντήρησαν και τα διατηρούν. Πολλά από αυτά τα βρήκαμε σε προθήκες, άλλα περιμένουν τη σειρά τους. Σπάνιο υλικό από τη Μάχη της Κρήτης, από την επική μάχη του Β’ παγκοσμίου πολέμου απέναντι στους ναζί κατακτητές παρουσιάζουμε μέσα από το σημερινό επετειακό μας αφιέρωμα.
Ναυτικό Μουσείο
Η σημαία του “York”
H πολεμική σημαία του βρετανικού θωρηκτού York, αποτελεί ένα από τα πολύτιμα αντικείμενα που σχετίζονται με τα πολεμικά γεγονότα στην Κρήτη και διαθέτει το Ναυτικό Μουσείο Κρήτης.
Το σπουδαίο έκθεμα εκτίθεται στον όροφο του Μουσείου και όπως μας εξηγεί ο πρόεδρός του κ. Μανώλης Πετράκης «το “York” κτυπήθηκε στον κόλπο της Σούδας. Δεν βυθίστηκε άμεσα αλλά “κάθισε” στα αβαθή στην πλευρά που είναι σήμερα η Διεύθυνση Ναυτικών Οπλων. Oπως γίνεται σε αυτές τις περιπτώσεις διάφοροι ανέβηκαν στο πλοίο και πήραν ό,τι θεωρούσαν ότι είχε αξία».
Πριν από μερικά χρόνια ένας ηλικιωμένος Χανιώτης ήλθε στο μουσείο και έκανε δώρο τη σημαία που είχε καταλήξει στα χέρια του. «Διαπιστώσαμε ότι ήταν αυθεντικό κομμάτι, τη στείλαμε στην Αθήνα στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο στην παλιά Βουλή όπου και συντηρήθηκε. Την πήραμε πίσω και από πέρυσι την έχουμε σε περίοπτη θέση μέσα σε βιτρίνα» λέει ο πρόεδρος του Μουσείου.
Οι επισκέπτες του Ναυτικού Μουσείου, στρατιωτικοί και επίσημοι Βρετανοί αξιωματούχοι αλλά και απλοί πολίτες εντυπωσιάζονται από αυτό το έκθεμα. «Συγκινούνται και μας το δείχνουν όπως πέρυσι έγινε με τον στρατιωτικό ακόλουθο της Μ. Βρετανίας που έδειξε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για αυτό το έκθεμα» λέει ο κ. Πετράκης.
Στo πλαίσιo των εκδηλώσεων για τη Μάχη της Κρήτης, το μουσείο παρουσίασε μ;iα εντυπωσιακή κατασκευή των Στ. Φαλιέρο, Π. Καραμπουρνιώτη και Ν. Μπινάκη, ένα αυθεντικό αντίγραφο ενός πολεμικού Liberty!
Ιστορικό Αρχείο Κρήτης
Αντικείμενα που ζωντανεύουν την ιστορία
Δεκάδες είναι τα αυθεντικά αντικείμενα από τη Μάχη της Κρήτης που φιλοξενεί το Ιστορικό Αρχείο Κρήτης. Οπλα γερμανικά και συμμαχικά, στρατιωτικές στολές και εξοπλισμός, λάφυρα που απέσπασαν από τον εχθρό οι στρατιώτες από τις συμμαχικές δυνάμεις και οι κάτοικοι της Κρήτης που αντιστάθηκαν σθεναρά στους εισβολείς.
Μεταξύ αυτών, εντοπίσαμε δύο αυθεντικές βρετανικές στρατιωτικές στολές που δώρισαν βετεράνοι και απόγονοι των μαχητών στο Ιστορικό Αρχείο Κρήτης. Η πράσινη αποτελεί τη στολή του βετεράνου της Μάχης της Κρήτης Basil V. Keeble που δώρισε η κόρη του Audrey Southgate (φωτ. 1), ενώ η σκούρα μπλε στολή είναι δωρεά του βετεράνου της Μάχης της Κρήτης Billy Greaves και της συζύγου του Betty (φωτ. 2).
Στα εντυπωσιακά ντοκουμέντα που φιλοξενεί το Ιστορικό Αρχείο Κρήτης περιλαμβάνεται, μεταξύ άλλων, και μια αυθεντική ναζιστική σημαία (φωτ. 3) που βρίσκεται στη σκάλα που οδηγεί στον πάνω όροφο του Αρχείου. Πρόκειται για λάφυρο από τη Μάχη της Κρήτης που δώρισε στο Αρχείο ο Νίκος Φραγγιουδάκης.
Ξεχωριστή θέση κατέχει ακόμα μια παραδοσιακή κρητική κατσούνα (φωτ. 4) την οποία δώρισε στο Ιστορικό Αρχείο o Ιωάννης Μαρινάκης. Οπως αναφέρεται στο πληροφοριακό σημείωμα η συγκεκριμένη κατσούνα άνηκε στον Εμμανουήλ Γ. Μαρινάκη -πατέρα του δωρητή- από το χωριό Σκορδαλού Κυδωνίας, ο οποίος σε ηλικία 69 ετών σκότωσε με αυτήν ένα Γερμανό αλεξιπτωτιστή στην Επισκοπή Κυδωνίας κατά τη Μάχη της Κρήτης το 1941.
Εκθεση Γαλατά
Τα σημάδια των ξιφολογχών στην εικόνα
Μικρή αλλά πολύτιμη η έκθεση αντικειμένων της Μάχης της Κρήτης που διατηρεί ο “Σύλλογος Φίλων και Αγωνιστών της Μάχης του Γαλατά”. Με πολλή φροντίδα για πολλά χρόνια αρκετοί Γαλατιανοί συνέβαλλαν στη διατήρηση της συλλογής που είναι διαθέσιμη για το κοινό σε χώρο στην κεντρική πλατεία του χωριού δίπλα στην εκκλησία. Ενας χώρος που πρόσφατα ανακατασκευάστηκε πλήρως από τον Δήμο Χανίων προκειμένου να φιλοξενήσει και το ιατρείο του χωριού.
Ο κ. Γιάννης Ψαρομήλιγκας είναι ένας από τους κατοίκους της περιοχής που φροντίζει ώστε να διατηρούνται τα εκθέματα και να παραμένει ανοικτό το μικρό μουσείο.
«Για να μπουν τα πράγματα εδώ πείστηκαν οι κάτοικοι της περιοχής που είχαν αντικείμενα της Μάχης της Κρήτης στην κατοχή τους να τα παραχωρήσουν ώστε να μην μένουν κλεισμένα σε μπαούλα» μας αναφέρει ο Γιάννης. Μας δείχνει την εικόνα του Αγ. Γεωργίου που φέρει σημάδια από τις λόγχες των Γερμανών, αλλά και αυθεντικά κράνη των αλεξιπτωτιστών, όπλα, πολεμικό υλικό, αλλά και σημαίες και έγγραφα που αποδεικνύουν τη συμβολή των απλών Γαλατιανών και των κατοίκων των Χανίων στην αντίσταση στους ναζί από τις πρώτες στιγμές της Μάχης. «Εδώ έρχονται σχολεία, για εκπαιδευτικούς λόγους τμήματα του στρατού και το καλοκαίρι πολλοί τουρίστες. Προσπαθούμε να διατηρούμε το χώρο όσο το δυνατόν καλύτερα και να παραμένει πάντα ανοικτός» επισημαίνει ο Γιάννης τονίζοντας πως θα ήταν ευχής έργον κάποια στιγμή να γίνει ένα οργανωμένο μουσείο που θα φιλοξενήσει τα πολλά εκθέματα που υπάρχουν ακόμα στο Γαλατά.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμα και σήμερα όταν γίνονται εκσκαφές σε κάποιο οικόπεδο στο Γαλατά και στη γύρω περιοχή ή όταν θα πρέπει να γκρεμιστεί κάποιο παλιό σπίτι θα βρεθούν σίγουρα απομεινάρια της Μάχης, μικρά ή και μεγάλα εκθέματα. Ο Γιάννης είναι από αυτούς που συμβάλλουν στην προσπάθεια διατήρησης της ιστορικής μνήμης.
Στον χώρο κάτω από το μνημείο μας δείχνει τα κασόνια με τα κόκκαλα αγωνιστών που χάθηκαν στη Μάχη, ενώ σε ένα άλλο σημείο βλέπουμε ένα τμήμα τεθωρακισμένου που χρησιμοποιείται ως πόρτα καθώς τοποθετήθηκε στο σημείο αυτό πριν από πολλά χρόνια!
Συλλογή Στέλιου Τριπαλιτάκη
Σπάνιο υλικό που συγκέντρωσε από όλο σχεδόν τον Νομό Χανίων με πολλή προσωπική προσπάθεια, ανεβαίνοντας σε βουνά, ψάχνοντας σε καταφύγια, βουτώντας ακόμα και σε μεγάλα βάθη στη θάλασσα, διατηρεί ο Στέλιος Τριπαλιτάκης. Μια αξιοθαύμαστη προσπάθεια που στόχος του συλλέκτη είναι να μετεξελιχθεί στη δημιουργία ενός Πολεμικού Μουσείου.
«Ξεκίνησα να μαζεύω υλικό από το 1999. Αιτία ήταν ένα περιοδικό του Δήμου Νέας Κυδωνίας που μας είχε μοιρασθεί όταν πήγαινα δημοτικό που είχε μαρτυρίες αγωνιστών της Μάχης» θυμάται ο Στέλιος ξεναγώντας μας στη συλλογή του.
Όπως υπολογίζει έχει δώσει πάνω από 20.000 ευρώ αυτά τα 18 χρόνια για αγορές υλικού, όμως η συντριπτική πλειοψηφία των αντικειμένων που έχει είναι προϊόν έρευνας, αναζήτησης σε μάντρες με παλιοσίδερα, σε σπίτια υπό κατεδάφιση, σε χωράφια, σε ακτές. Ο ίδιος είναι άριστος γνώστης της πολεμικής ιστορίας και πολλά αντικείμενα της μάχης τα αναζήτησε σε σημεία που είχε διαβάσει ότι είχαν πέσει αεροπλάνα, υπήρχαν οχυρωματικά έργα, είχαν γίνει μεγάλες φονικές μάχες.
«Εχω βρει κομμάτια ανεμοπλάνων ως μεσοδόκι σε σπίτι, κομμάτια σωλήνες από φτερά που χρησιμοποιήθηκαν σε περίφραξη ή για στήριγμα κληματαριών, λαμαρίνες από σκάφη που τοποθετούνταν κάτω από κεραμίδια σπιτιών για να μην στάζουν. Τμήματα αεροπλάνων σε βάθος αρκετών μέτρων που τα ανέσυρα με μπουκάλες, εξοπλισμό σε χαράδρες σε απάτητα σημεία στα Σφακιά, στις Μένιες κ.α.» αρχίζει να μας εξιστορεί ορισμένες από τις πραγματικά εκατοντάδες προσπάθειές του να συλλέξει υλικό που να έχει να κάνει με την χρονική περίοδο από την Τουρκοκρατία μέχρι και τον Εμφύλιο. «Ταλαιπωρία, κυνηγητό, μεγάλη αναζήτηση, να ψάχνεις σε σπίτια ερειπωμένα, σε χωράφια που έχουν σκαφτεί, σε καταφύγια. Έχει πολλή δουλειά αυτό το “χόμπι” αλλά με ευχαριστεί» λέει.
Κάνοντας πολύ καλή δουλειά έχει εκδώσει πριν από δύο χρόνια ένα βιβλίο με σπάνιες φωτογραφίες από τη Μάχη της Κρήτης, ενώ ετοιμάζει και ένα δεύτερο με πλούσιο δικό του φωτογραφικό υλικό από τα οχυρωματικά έργα των ναζί στο νησί.
Ρωτάμε τον Στέλιο να μας πει για ποιο από τα υλικά που διαθέτει εκτιμά ότι έχει τη μεγαλύτερη ιστορική αξία. «Για μένα τα πιο πολύτιμα ιστορικά αντικείμενα είναι τα τμήματα των γερμανικών ανεμοπλάνων. Εχω τμήματα από 16 διαφορετικά ανεμοπλάνα από τα 70 που έπεσαν στα βόρεια των Χανίων τις πρώτες ώρες της μάχης» είναι η απάντηση του.
Αυθεντικά ρούχα στρατιωτών, εξοπλισμός όλων των ειδών των αλεξιπτωτιστών, τμήματα μηχανών (BMW R12, Ζundapp κ.α.) που ο Στέλιος συντηρεί και θέλει να θέσει σε λειτουργία, αντιαεροπορικά, τμήματα πυροβόλων και αεροσκαφών και πολύ ακόμα υλικό αποτελούν μία μοναδική και πολύ ενδιαφέρουσα σύνθεση.
