«Το κοινωνικό στίγμα για τους κωφούς δεν υφίσταται στον βαθμό που αναφέρονταν πριν 100 χρόνια. Oμως ακόμα υπάρχουν στοιχεία κοινωνικού ρατσισμού». Αυτό επισημαίνει, μεταξύ άλλων, η εκπαιδευτικός και υπεύθυνη σχολικών δραστηριοτήτων Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Χανίων Ελένη Καβαζίδου που μίλησε στα “Χ.N.” με αφορμή την έκδοση του βιβλίου της “Νοηματική Γλώσσα” (εκδ. “Ραδάμανθυς”), το οποίο θα παρουσιαστεί σε εκδήλωση που θα πραγματοποιηθεί αύριο Τετάρτη 23 Νοεμβρίου, στις 7 το απόγευμα στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων.
Ενα βιβλίο στο οποίο η συγγραφέας -η οποία έχει αποκτήσει επάρκεια στην νοηματική γλώσσα κι έχει παρουσιάσει έρευνές της σε διεπιστημονικά συμπόσια και στο παγκόσμιο συνέδριο εκπαίδευσης κωφών- θέτει κρίσιμα ερωτήματα και δίνει τεκμηριωμένες απαντήσεις σε θέματα που αφορούν κωφούς και ακούοντες, βασισμένη στις πιο αξιόπιστες ακαδημαϊκές πηγές της τελευταίας 20ετίας.
•Στη μελέτη σας καταπιάνεστε με την κοινότητα των κωφών. Πόσο έχουν αλλάξει στην Ελλάδα τα πράγματα σε σχέση με το παρελθόν και ειδικά ως προς το κοινωνικό στίγμα που είχε ως συνέπεια να δημιουργεί πολλά εμπόδια στην καθημερινή ζωή των κωφών;
Το κοινωνικό στίγμα πλέον δεν υφίσταται στον βαθμό που αναφερόταν πριν 100 χρόνια, υπάρχουν όμως στοιχεία κοινωνικού ρατσισμού κάθε φορά που προκύπτουν διλήμματα διαφυλικών σχέσεων, νέων θέσεων εργασίας, οικονομικών προνομίων κ.ά. Τα προβλήματα των κωφών σχετίζονται, μεταξύ άλλων, με την έλλειψη ίσων ευκαιριών στη μάθηση και την κοινωνικοποίηση, τις διαφοροποιήσεις στην εκπαιδευτική πολιτική ανά χώρα, το διαφορετικό εκπαιδευτικό υπόβαθρο ανά ηλικιακή κατηγορία κωφών και την ανισοκατανομή προνομίων μεταξύ τοπικών κοινοτήτων κωφών εντός και εκτός της χώρας σε θέματα κοινωνικής πρόνοιας.
Προβλήματα εντοπίζονται ακόμα σε θέματα προσβασιμότητας καθώς οι κωφοί έχουν πρόσβαση στην επικοινωνία μόνο για έκτακτους και απολύτως απαραίτητους λόγους όπως νοσοκομεία, δικαστήρια, αστυνομία, υπουργεία κ.λπ. (…) Ετσι, δεν είναι παράλογο που η πορεία και σταδιοδρομία τους εξυπηρετεί απλά τη βιωσιμότητά τους και όχι απαραίτητα την πολιτισμική τους ανάπτυξη. Λίγοι είναι οι κωφοί που ακολουθούν το μονοπάτι της επαγγελματικής καριέρας και ελάχιστοι αυτοί που τα καταφέρνουν! Αρκούνται και αφιερώνονται διά βίου στις κοινότητές τους για περαιτέρω διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους, εστιάζονται δε, στα απολύτως απαραίτητα οικογενειακά ζητήματα.
Στο βιβλίο σας χαρακτηρίζετε τη νοηματική γλώσσα ως “κλειδί” αλλά και “παγίδα”. Σε τι είδους παγίδες αναφέρεστε;
Για παράδειγμα στην υπερτίμηση της αξίας της νοηματικής γλώσσας έναντι της προφορικής από τους ίδιους τους κωφούς. Η νοηματική γλώσσα είναι σύγχρονη γλώσσα. Είναι ακόρεστη, πρωτομορφική. Εχει πολύ μικρή ιστορία ως «γλωσσικό σύστημα» και βασίζεται στην περιφραστική μετάφραση της ελληνικής προφορικής. Δεν είναι, δηλαδή, αυτόνομη και αυτούσια. Αποτελεί μοναδικό επίτευγμα μεταξύ πληθυσμιακών ομάδων ΑμεΑ, ωστόσο, δεν πρέπει να υπερτιμάμε το γλωσσικό αυτό σύστημα. Εξελίσσεται παράλληλα με την ανάπτυξη της ποιότητας ζωής των κοινοτήτων κωφών και υπάρχουν ακόμη πολλά περιθώρια ανάπτυξης. Είναι ακόμη αδύναμη η δομή και ο πλούτος της, τα δε φωνολογικά, πραγματολογικά και συντακτικά χαρακτηριστικά δεν είναι απολύτως διακριτά και κάθε επόμενη δεκαετία αναδιαμορφώνονται και συνδιαμορφώνονται με διεθνείς κατευθυντήριες περί νοηματικής γλώσσας…
Είστε υπεύθυνη σχολικών δραστηριοτήτων και έχετε εξειδικευτεί στην ειδική φυσική αγωγή. Πώς σχολιάζετε το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα ως προς την ειδική αγωγή; Πού πάσχει;
Στην ειδική αγωγή είναι καταλυτικής σημασίας η εμπειρία του εκπαιδευτικού, η συναισθαντικότητα και ακολούθως η εκπαίδευση και η κατάρτισή του.(…) Από εκεί και πέρα όταν οι παιδαγωγικές επιδιώξεις είναι διαφοροποιημένες στη στοχοθεσία και στην μεθοδολογική προσέγγιση εντός της ίδιας παθολογικής περίπτωσης (π.χ. νοητική υστέρηση, ή ακόμη πιο δύσβατα στον αυτισμό), τα εξορισμού και κατ’ επιτακτική ανάγκη εξατομικευμένα προγράμματα (που δομούνται, αναδομούνται ή αναθεωρούνται στην αρχή κάθε σχολικής χρονιάς) κατά κανόνα ορίζονται συχνά με τυχαιότητα και μη συστηματική προσέγγιση, που πιθανόν οφείλεται στο γεγονός ότι διαρκώς αλλάζει το εκπαιδευτικό δυναμικό, ενώ ταυτόχρονα κάθε επόμενος έχει διαφορετική κατάρτιση και παρεμβατική στρατηγική από τον προηγούμενο! Στην περίπτωση κωφών μαθητών, οι διαφοροποιήσεις στη μαθησιακή διαδικασία εξαρτώνται από τη συννοσηρότητα και από άλλες αναπηρίες ή ανεπάρκειες. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει συννοσηρότητα, τότε είναι πιο εύκολη και αποτελεσματική η εκπαιδευτική διαδικασία…
Γνωρίζετε και χρησιμοποιείτε τη νοηματική γλώσσα. Τι μπορεί να προσφέρει κατά τη γνώμη σας η εκμάθησή της σε έναν άνθρωπο που δεν είναι κωφός, πέραν βέβαια του αυτονόητου ότι τού ανοίγει δρόμους επικοινωνίας με άλλους ανθρώπους;
Το πιο σημαντικό πλεονέκτημα για έναν κωφό είναι ότι ξεκινά να εξασκεί σημαντικά τις γνωστικές του δεξιότητες. Η εξάσκηση του νοητικού του δυναμικού τον κάνει πιο ευφυή, με άλλα λόγια, καλλιεργείται η νοημοσύνη του, μεθοδεύεται η συμπεριφορά του, διευκολύνεται η κοινωνικοποίηση και η ποιότητα ζωής του. Γίνεται ανταγωνιστικός στη σύγχρονη κοινωνία. Μπορεί να ελπίζει σε ένα καλύτερο μέλλον. Μπορεί, όχι μόνο να ονειρεύεται και να ελπίζει, αλλά και να προσδοκά τα όνειρά του να γίνουν πραγματικότητα.
Από εκεί και πέρα όσοι δεν είναι κωφοί μαθαίνουν μία πολύ ιδιαίτερη γλώσσα και ταυτόχρονα ανακαλύπτουν έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο σκέψης και αντίληψης. Η νοηματική γλώσσα ως ξένη γλώσσα είναι πλέον σημαντικό προσόν για τους διερμηνείς, τους επαγγελματικές υγείας και εκπαιδευτικούς ειδικής και τυπικής αγωγής, ενώ δεν πρέπει να παραβλέπουμε το γεγονός ότι όσοι γνωρίζουν νοηματική κάνουν λειτούργημα αφού μπορούν να βοηθήσουν κωφούς συνανθρώπους τους στην επικοινωνία.
Εκδήλωση για τη νοηματική γλώσσα
Το βιβλίο της Ελένης Καβαζίδου “Νοηματική Γλώσσα” θα παρουσιαστεί σε εκδήλωση που θα πραγματοποιηθεί αύριο Τετάρτη στις 7 το απόγευμα στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων.
Το πρόγραμμα της εκδήλωσης περιλαμβάνει:
• Χαιρετισμούς από εκπρόσωπο της Π.Ε. Χανίων, την Αμαλία Μπασιά (πρόεδρο του Σωματείου ΑμΕΑ Χανίων), τον Δημήτρη Τσιχλιά (πρόεδρο του Σωματείου Κωφών “Σαμαριά”) και τον Ανδρέα Καλαϊτζάκη (υπεύθυνο της “Λέσχης για τη διάδοση της νοηματικής γλώσσας”).
• Σύντομη ομιλία από τον γλύπτη Γιάννη Μαρκαντωνάκη με θέμα: “Αιγίδα: Γλώσσα ή νοηματική παγίδα”.
• Παρουσίαση του βιβλίου της Ελένης Καβαζίδου “Νοηματική Γλώσσα” από την Ελένη Μαραθάκη, δασκάλα Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης, λογοθεραπεύτρια και παρέμβαση από τη συγγραφέα.
• Χοροθεατρικό δρώμενο με τους “Παραδοξογράφους” σε χορογραφία της Ελένης Καβαζίδου και μουσική Πάρι Ιωαννίδη. Το σχήμα αποτελείται από τους: Καλομοιράκη Μάνο (ηθοποιός), Κατσικανδαράκη Μαρία (νηπιαγωγός), Κελαϊδή Λίνα (ηθοποιός), Κερδέλα Γεωργία (δασκάλα-χορεύτρια).
Την εκδήλωση διοργανώνουν η Περιφερειακή Ενότητα Χανίων, το Πνευματικό Κέντρο Χανίων, οι Διευθύνσεις Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, το Σωματείο ΑμΕΑ Χανίων, ο Σύλλογος Κωφών “Σαμαριά” και οι Εκδόσεις “Ραδάμανθυς”.
Το συντονισμό της συζήτησης θα κάνει η συγγραφέας Αργυρώ Ντουσάκη.
