Με ενθουσιασμό το “ναι” μου στην πρόταση που μου έκαμε ο Μανώλης Ι. Μακριδάκης να παρουσιάσω τον δεύτερο τόμο του βιβλίου του “Ο Φρες στο διάβα των αιώνων”, το δεύτερο μέρος της φρεδιανής ιστορικής και λαογραφικής μυθιστορίας του, με θέμα τις οικογένειες του Φρε. Και γιατί θα γίνονταν ενώπιον της πλήθουσας αγοράς των Φρεδιανών, που θα συνέρχονταν, πάλι, στην αυλή της Ευαγγελίστριας, οι περισσότεροι εκ περάτων, το πρώτο αυγουστιάτικο βράδυ.
Κυρίως, όμως, γιατί δεν ήταν δυνατόν να μην ξαναλειτουργήσουν οι θύμησες των κοινών γυμνασιακών μας χρόνων, τότε που μ’ ένα σακούλι γεμάτο όνειρα και φασκόμηλα στην πλάτη, πηγαινοερχόμαστε, βρέξει λιάσει, στο Γυμνάσιο του Βάμου με τα πόδια, 16 περίπου χιλιόμετρα κάθε μέρα, για να μάθουμε γράμματα. Είχα παρουσιάσει και τον πρώτο τόμο πριν από τρία χρόνια, άλλωστε.
Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΦΡΕΔΙΑΝΗΣ ΓΗΣ
«Εμείς καταφέραμε να σταθούμε στα πόδια μας, να διώξουμε τον Τούρκο απ’ τα χώματά μας και να πάμε τον κόσμο λίγο παραπέρα. Εσείς έχετε χρέος να τον παραδώσετε στα παιδιά σας πολύ καλύτερο, αφού δεν σας έλειψε το ψωμί και μπορείτε να διαχειριστείτε το βιο σας ελεύθερα και να δημιουργήσετε». Ξερακιανοί, στεγνοί από τις κακουχίες και το ψωμί που δεν χόρτασαν στη ζωή τους, μας ατενίζουν και μας θυμίζουν το χρέος μας, μέσα από τη φωτογραφία τους που βρίσκεται στη σελ. 12 του βιβλίου, ο Αντρουλοκωνσταντής και Αντρουλοκωνσταντίνα, ένα τυπικό ζευγάρι που έζησε και δημιούργησε στον Φρε, απ’ τα μέσα του 19ου μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα, μας λέει ο Μανώλης Μακριδάκης. Εμεινα κι εγώ πολύ στα λόγια τους. Ακριβώς γιατί η φωνή τους είναι η φωνή της φρεδιανής γης. Η φωνή που άκουσε απ’ τα πρώτα χρόνια της νιότης του ο Μανώλης, αφέθηκε στη σαγήνη της κι έκανε σκοπό της ζωής του να τη μεταδώσει, έτσι όπως τη βίωσε, αναζητώντας τη στις αφηγήσεις των παππούδων και όπου αλλού αυτή ήταν καταχωρισμένη ή καταχωνιασμένη. Στην περιρρέουσα και διατρέχουσα τους δύο τελευταίους αιώνες φρεδιανή ατμόσφαιρα, σε κασέλες και σε αρχεία, σε κάθε λογής βιβλία και περιοδικά, κάτω απ’ τα φρεδιανά χαλίκια τα οποία έψαξε ένα προς ένα στον Φρε ή όπου αλλού κι αν βρίσκονται. Εργο ζωής!
ΚΟΣΜΟΠΛΗΜΜΥΡΑ ΚΑΙ ΣΥΓΚΙΝΗΣΗ
Κοσμοπλημμύρα στην αυλή της Ευαγγελίστριας προχθές το βράδυ, ένα βράδυ που έσταζε το φεγγάρι Θεού μάλαμα. Ούτε στη Χάρη της τέτοια σύναξη! Περίσσια η συγκίνηση ακόμα και πριν αρχίσει η περί ου ο λόγος εκδήλωση, αλλά και, κυρίως, μετά, στα “πηγαδάκια” που ανοίχτηκαν. Εκεί ωσεί παρόντες, όπως υπογράμμισα στην ομιλία μου «και όλοι οι προαπελθόντες Φρεδιανοί και οι προαπελθούσες Φρεδιανές. Καμία απουσία απ’ αυτό το προσκλητήριο της μνήμης. Ο καθείς και η καθεμιά με τα όπλα του και τα όπλα της. Εφ ω ετάχθησαν. Φορώντας τα καλά τους ρούχα και με το χαμόγελο στα χείλη. Οι καπετάνιοι των αρμάτων και των γραμμάτων. Παπάδες και δάσκαλοι, λογάδες και ξωμάχοι, βοσκοί και ζευγάδες, έμποροι και τεχνίτες, νοικοκυραίοι και φαμέγιοι, αρχόντισσες και υπηρέτριες, μαζώχτρες, θερίστρες και υφάντρες, καπετάνισσες της καρδιάς και αφέντρες του νου. Κατά οικογένειες»…
«Καμάρι πάνε τα ωζά στολή πάνε οι γι’ αίγες/ μα πλεια στολή ’ναι οι γ’ εδικοί όντε μονομεριούνε…». Ενενήντα έξι φορές, όσες είναι οι φρεδιανές οικογένειες, τις οποίες με πολλές πάμπολλες φωτογραφίες παρουσιάζει αναλυτικά και με αλφαβητική σειρά ο Μανώλης Μακριδάκης, μου φάνηκε πως άκουγα, όπως είπα και στην ομιλία μου, το γνωστό ριζίτικο τραγούδι, ενώ την ετοίμαζα. Ηράκλειος άθλος τούτο το βιβλίο – λεύκωμα, που θα συμπληρωθεί και απ’ τα ήδη έτοιμα γενεαλογικά δέντρα και των 96 (!) οικογενειών. Ενα μοναδικό στο είδος του βιβλίο 264 σελίδων, μεγάλου σχήματος, σε ακριβό χαρτί, λίαν επιμελημένο, το οποίο ο συγγραφέας του το “έβγαλε”, βασικά με δικά του έξοδα (όπως και τον πρώτο τόμο) για να το προσφέρει δωρεάν στους χωριανούς του και όχι μόνο. Δωρεάν έλαβε, δωρεάν δίδει ο Μανώλης Μακριδάκης. Αξιος ο μισθός του! Η ικανοποίησή του ότι έκανε το χρέος του, τι άλλο!
ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΒΡΑΒΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΚΑΔΗΜΙΑ
Στάθηκαν όλοι όσοι χαιρέτησαν την εκδήλωση (τον συντονισμό έκανε με μαεστρία ο γνωστός παραγωγός ραδιοφωνικών εκπομπών Γιάννης Κριαράκης) πριν ή μετά την κεντρική ομιλία και την ανάγνωση σχετικών κειμένων απ’ την Ευδοκία Σκορδαλά – Κακατσάκη τόσο στη γενικότερη προσφορά του Μανώλη Μακριδάκη όσο και στη μοναδικότητα του συγκεκριμένου βιβλίου.
Ο και διατελέσας εφημέριος στον Φρε, μητροπολίτης Κυδωνίας και Αποκορώνου Δαμασκηνός Παπαγιαννάκης (ωραία η μαντινάδα του: Οι παραδείσοι είναι δυο στον ουρανό ο ένας/ στον Φρε είναι ο δεύτερος κι αλλού ποθές κανένας), ο δήμαρχος Αποκορώνου Χαράλαμπος Κουκιανάκης, η πρόεδρος του Τοπικού Συμβουλίου Φρε Μανωλία Ζουλάκη, ο γενικός δ/ντής του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών “Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος”, Νίκος Παπαδάκης, ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Αποκορωνιώτικων Σωματείων και μέλος της Παγκρητίου Ενώσεως Γιάννης Τερεζάκης, ο και ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης και επίτιμος πρόεδρος των Φρεδιανών Αττικής Αρης Οικονομόπουλος, ο και αντιπρόεδρος της Διεθνούς Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, Φρεδιανός ποιητής Γιώργος Γιακουμινάκης και ο γνωστός, πασίγνωστος δημοσιογράφος Γιώργος Αυτιάς, που ειρήσθω εν παρόδω, έλκει την καταγωγή του, όπως είπε, από τα Χανιά και συγκεκριμένα απ’ την οικογένεια των Γιαννακάκηδων. Να γίνουν όλες οι απαραίτητες ενέργειες ώστε να βραβευθεί η δουλειά του Μανώλη Μακριδάκη απ’ την Ακαδημία Αθηνών, η πρόταση του Αυτιά. Μία πρόταση που, περιττό να το πούμε, ότι καταχειροκροτήθηκε απ’ όλους τους παρόντες, μεταξύ αυτών και ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Χανίων Γιάννης Περάκης, ο θεματικός αντιπεριφερειάρχης Νίκος Καλογερής, οι πάντα παρόντες στις εκδηλώσεις του Αποκόρωνα και όχι μόνο Σήφης Μιχελογιάννης, πρώην βουλευτής και Νίκος Γιαννούλης, πρώην δήμαρχος Φρε και νυν περιφερειακός σύμβουλος, όπως και πολλοί άλλοι εκπρόσωποι αρχών και φορέων…
ΣΤΗΝ ΑΠΛΩΣΙΑ ΤΗΣ ΦΡΕΔΙΑΝΗΣ ΠΕΖΟΥΛΑΣ
«Παιδί, το περιβόλι μου που θα κληρονομήσεις/ όπως το βρεις κι όπως το δεις να μην το παρατήσεις./ Σκάψε το ακόμα πιο βαθιά και φράξε το πιο στέρια/ και πλούτισε τη χλώρη του και πλάτυνε τη γη του». Τα που μας λέει, μεταξύ των άλλων, ο Κωστής Παλαμάς στο ποίημά του “Πατέρες”. Για να συμπληρώσει λίγο παρακάτω: «Γίνε οργοτόμος, φυτευτής, διαφεντευτής». Οπως τον Μανώλη Μακριδάκη στο φρεδιανό περιβόλι, στ’ ώριο περιβόλι τ’ όμορφο, υπογράμμισα προς το τέλος της ομιλίας μου. Δεν είναι, βλέπετε, μόνο ένας και μάλιστα μανιώδης ερευνητής κι ένας ιδιαίτερα αντικειμενικός ιστορικός, συγγραφέας του “Φρε στο διάβα των αιώνων”, αλλά και ένας ξεχωριστός σκαπανέας της κρητικής λαογραφίας αυτοστρατευμένος στην απλωσιά της φρεδιανής πεζούλας. Απίστευτο, χώρια τ’ άλλα, το λαογραφικό υλικό που διασώζει… Διαβάστε το βιβλίο του και θυμηθείτε με!
ΚΑΝΩ ΤΟ ΧΡΕΟΣ ΜΟΥ
Φανερή η συγκίνηση του Μανώλη Μακριδάκη, όταν ανέβηκε στο βήμα για την αντιφώνησή του, για να κλείσει την εκδήλωση. Λίγα πλην όμως ουσιαστικά, “με γνώση και με τρόπο”, για να θυμηθώ τον Ερωτόκριτο, τα λόγια του. Κάνω το χρέος μου, όπως μου το υπαγορεύουν οι προπάτορες, η προσπάθεια συνεχίζεται, είπε. Και μνημόνευσε τον “δάσκαλό” του, τον αξέχαστο Πάρι Κελαϊδή. Αυτός, λέει, του έβαλε στο μυαλό πριν από 40 περίπου χρόνια, ν’ αρχίσει ν’ ασχολείται με τον Φρε στο διάβα των αιώνων. Και στην παρουσίαση του τρίτου τόμου, πάντα στην αυλή της Βαγγελίστρας μας, φίλε!
