«Καθ’ οδόν (7.30 πρωινή προς εργασίαν) συναντώ τον Μάρτιο/ ευδιάθετον,/ υπαινιγμών πλήρη/ περί ανοίξεως και λοιπά/ αναβάλλω την υπόστασή μου/ ανακόπτω τη σύμβασή μου με το χειμώνα/ και διασπείρομαι σε χώμα/ Μια μικρή γη φυσική συντελούμαι,/ ξαπλωμένη, απλωμένη/ απέναντι στο/ καθ’ όλα σύμφωνο/ σύμπαν./ Φυτεύομαι άνθη,/ ανθίζω συναισθήματα/ και είμαι πολύ καλά/ εις άπλετον προορισμόν/ και τοποθέτησιν./ “Απαγορεύεται η άνοιξις!”/ ξάφνου μια πινακίδα – σύννεφο/ απειλεί. Αμέσως/ μια βροχή άρχισε κι έλεγε/ εις βάρος της ανοίξεως και εις βάρος μου, ένας δύσθυμος άνεμος/ μου κατάσχει τα άνθη,/ μου κατάσχει τα συναισθήματα/ και μ’ οδηγεί στο Γραφείο». Από το ποίημα “Ουτοπίες” της Κικής Δημουλά.
Μάρτης είναι, νάζια κάνει, πότε κλαίει, πότε γελάει… Ο Μάρτης ο πεντάγνωμος πέντε φορές εχιόνισε και πάλι το μετάνιωσε πως δεν εξαναχιόνισε… Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης… Και σ’ αυτές τις παροιμίες για τον επονομαζόμενο και “Τρελό”, τρίτο μήνα του χρόνου, μας παραπέμπει σ’ ένα πρώτο επίπεδο, με το παραπάνω της ποίημα η πρόσφατα απελθούσα για τη Χώρα των Μακάρων, σπουδαία Ελληνίδα ποιήτρια. Ανοίγω παρένθεση. Οι ποιητές φεύγουν οι ποίησή τους μένει εσαεί λειτουργούν και λειτουργούνται τα ποιήματά των, αν αξίζουν λειτουργίας. Κλείνω την παρένθεση. Από παροιμίες ο Μάρτης… να φάνε και οι κότες. «Απού ‘χει κόρη ακριβή, του Μάρτη ο ήλιος μην την δει», αυτή που μου έρχεται στο νου. Μάλλον γιατί, λίγο πριν αρχίσω να γράφω τη στήλη, μια δασκάλα, καλή μου φίλη, μου είπε σε τηλεφωνική μας επικοινωνία, πόσο χάρηκαν τα “πρωτάκια” της, με τους “μάρτηδες” στα χεράκια των. Καλά κρατεί το έθιμο τούτο που φαίνεται να έχει την αρχή του στην αρχαιότητα. Κλωστές, κόκκινες κι άσπρες, φορούσαν στα χέρια τους, λένε διάφορες μαρτυρίες, και οι αρχαίοι, για να διώχνουν το κακό. Κακό, εν προκειμένω, ο μαρτιάτικος ήλιος που καίει τα πρόσωπα των παιδιών και τα κάνει άσχημα. Ιδιαίτερα των κοριτσιών…
Και για τα “χελιδονίσματα”, τα κάλαντα που λέγανε πάλαι ποτέ την Πρωτομαρτιά (κάποτε ήταν και Πρωτοχρονιά) τα παιδιά μιλήσαμε με τη φίλη δασκάλα. Ένα απόσπασμα από μια παραλλαγή τους, που κατέγραψε ο Νίκος Ψιλάκης το 2985 στη Μονή Κρεμαστών Μεραμπέλου (βλ. βιβλίο του “Λαϊκές τελετουργίες στην Κρήτη”, εκδ. “Καρμάνωρ”) παρακάτω. Και γιατί κατ’ εξοχήν μήνα των χελιδονιών επιμένουμε εν Ελλάδι να θεωρούμε τον Μάρτιο. Πάμε, λοιπόν… «Εβγα Φλεβάρη να μπει ο Μάρτης/ να ‘ρθει το χελιδόνι απού τη θάλασσα./ Τα δέντρα ανθούσι/ μοσκοβολούσι./ Η γη βλαστάνει/ καρπούς μας βγάνει/ και ρόδα κι άνθη/ η ψ’η (ψυχή) ευφράνθη/ ήρθεν ο Μάρτης/ πάει ο Φλεβάρης./ Καλές κεράδες/ και νιες και γράδες,/ τα μελιδόνια/ τα χελιδόνια/ όπου πετούσι/ και κελαϊδούσι/ ταΐσετέ τα/ ποτίσετέ τα/ καληνωρίσετέ τα».
«Χαίρε, κορώνα της κυριάς, στέμμα της παρθενιότης»
Χαίρε, κορώνα της κυριάς, στέμμα της παρθενιότης·/ χαίρε, καντήλα τσ’ ομορφιάς, χαίρε, δένδρον της νιότης/ χαίρε, πύργος εις την τιμήν, πουλάκιν της σπλαχνιότης·/ χαίρε, παλάτιον του Χριστού και κάστρο της θεότης./ Χαίρε, σκάλα του ουρανού, πόρτα του παραδείσου/ χαίρε σπαθί με δύναμιν αντίδικα τσ’ αβύσσου·/ χαίρε, όπου λυτρώθημεν διά του μονογενή σου·/ χαίρε, όπου εζήσαμεν, Μαρία, τη ζωή σου./ Χαίρε, γούρνα της Βάπτισης, λάδι του μυρωμάτου·/ χαίρε, πηγή αφύρατος συ του αγιασμάτου·/ χαίρε, πίστις των Χριστιανών, θύρα τ’ αγίου πνευμάτου·/ χαίρε, Μαρία δέσποινα, μήτηρ του αοράτου./ Χαίρε, λιβάδιν πράσινον, των αρχαγγέλων σκόλη·/ χαίρε, να σε δοξάζωμεν καματερήν και σκόλη·/ χαίρε, Μαρία, να κράζωμεν, να σε παινούμεν όλοι./ Χαίρε μήτηρ ελεούσα, χαίρε πολλών Βοηθεία·/ χαίρε εις την γραμμάτισιν και εις την γνώσιν θεία·/ χαίρε, κορώνα θαυμαστή κι αγιοσύνη θεία./ Χαίρε, οπού μας έβγαλες εκ των εχθρών τα χέρια./ Χαίρε, οπού επροφήτευσεν για σένα η Σιβύλλα·/ χαίρε, οπού οι άγγελοι στην Αίγυπτον σε στείλαν·/ χαίρε, όπου όντεν επέφτασιν τα άνθη και σε σεν τα φύλλα/ και κάμασί σου την άδειαν οι πέτρες και τα ξύλα». Ενας λαϊκός, κρητικός “Ακάθιστος Υμνος” του 15ου αιώνα που δημοσιεύθηκε το 1969 απ’ τον καθηγητή Κ. Μητσάκη. «Είναι μια περίπτωση που καταδεικνύει εμφαντικά το εύρος των επιδράσεων του περίφημου βυζαντινού υμνογραφικού κειμένου», επισημαίνει ο μακαριστός Ι.Μ. Χατζηφώτης στο βιβλίο του “Ο Ακάθιστος ύμνος” που εκδόθηκε το 1994 απ’ τις εκδόσεις “Αλκυών, απ’ το οποίο το “αλίευσα”. Κι αν έχει έναν «θερμό και οικείο τόνο», για να χρησιμοποιήσω τα λόγια του, το εν λόγω κείμενο.
Πρώτη Παρασκευή της Μεγάλης Σαρακοστής σήμερα και οι Α’ Χαιρετισμοί της Παναγίας. Οι πρώτοι 6 απ’ τους 24 οίκους στην “κορώνα της κυριάς” και στο “στέμμα της παρθενιότης”, όπως αποκαλεί την Πάντων Χαρά στον πρώτο στίχο του ύμνου του ο ανώνυμος Κρητικός ποιητής…
