Μεταφραστής για την Ευρωπαϊκή Ενωση

Για τον Παναγιώτη Αλεβαντή τα προβλήματα που θα αντιμετώπιζε η Ελλάδα μετά το 2008 ήταν ορατά πολύ πριν τα αντιληφθούν τα ελληνικά μέσα μαζικής ενημέρωσης και ο μέσος Ελληνας. Ισως ήταν ένας από τους πρώτους “απλούς” πολίτες, που -έχοντας άμεση πληροφόρηση για τις εξελίξεις λόγω του επαγγέλματός του- ένιωσε «αμήχανα ως Ελληνας για όσα θα ακολουθούσαν».
Ο κ. Αλεβαντής, στέλεχος Αντιπροσωπίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα (Γενική Διεύθυνση Μετάφρασης) και τακτικός συνεργάτης των “Χ.Ν.”, μίλησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και την Αλεξάνδρα Γούτα για την εμπειρία του σε σχέση με το επάγγελμα του μεταφραστή στα κοινοτικά όργανα. «Τα προβλήματα της Ελλάδας ήταν γνωστά πολύ πριν να γίνουν ορατά στον μέσο πολίτη και στα Μ.Μ.Ε. Επί σειρά ετών, η Ε.Ε. εξέδιδε συστάσεις για δημοσιονομικό νοικοκύρεμα, που όμως δεν είχαν κανένα αποτέλεσμα αφού οι ελληνικές κυβερνήσεις τις αγνοούσαν.
Γι’ αυτό ένοιωθα αμήχανα ως Έλληνας πολύ πριν μπούμε στην ύφεση, αφού διαβάζοντας και μεταφράζοντας τα σχετικά κείμενα έβλεπα την καταιγίδα να έρχεται. Και ένοιωθα και νοιώθω πολύ μεγαλύτερη αμηχανία, όταν πρέπει να αντιμετωπίσω πολλούς συμπατριώτες που αγνοούν τη φύση των προβλημάτων και πιστεύουν σε διάφορους μύθους και παραδοξολογίες» σημειώνει, απαντώντας σε σχετικό ερώτημα.

ΠΑΝΩ ΑΠΟ 550 ΓΛΩΣΣΙΚΟΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΙ
Οι μεταφραστές και διερμηνείς αποτελούν ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της λειτουργίας των κοινοτικών οργάνων και θεσμών: χωρίς αυτούς οι συνεδριάσεις στις Βρυξέλλες, το Στρασβούργο, το Λουξεμβούργο και τη Φραγκφούρτη θα παρέπεμπαν ενδεχομένως σε Πύργο της Βαβέλ. «Οι επίσημες γλώσσες της Ε.Ε. είναι 24. Αυτό αντιστοιχεί σε 552 γλωσσικούς συνδυασμούς (π.χ. αγγλικά προς ελληνικά και ελληνικά προς αγγλικά είναι δύο ξεχωριστοί συνδυασμοί). Είναι πρακτικά αδύνατον να υπάρχουν μεταφραστές και διερμηνείς για όλους αυτούς τους συνδυασμούς.
Γι’ αυτό και συχνά χρησιμοποιούμε ενδιάμεσες γλώσσες (π.χ. αγγλικά ή γαλλικά). Μεταφράζουμε π.χ. από τα σλοβακικά στα αγγλικά και μετά από τα αγγλικά στα ελληνικά» εξηγεί ο κ. Αλεβαντής.

ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΕΣ
«Σε όλα τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. απασχολούνται περίπου 4.300 μεταφραστές και 1.000 διερμηνείς. Περίπου 300 είναι Έλληνες» σημειώνει κι εξηγεί ότι για να γίνει κάποιος μεταφραστής – διερμηνέας στα κοινοτικά όργανα πρέπει να πληροί τις εξής προϋποθέσεις: «Να έχει πανεπιστημιακό πτυχίο (όχι απαραίτητα στον τομέα της μετάφρασης), να γνωρίζει πολύ καλά τη μητρική του γλώσσα (μεταφράζουμε πάντα προς τη μητρική γλώσσα) και δύο τουλάχιστον άλλες επίσημες γλώσσες της Ε.Ε. (η μία από τις οποίες πρέπει να είναι αγγλικά, γαλλικά ή γερμανικά).
Θα πρέπει τέλος να επιτύχει στις εξετάσεις που διοργανώνονται για τον σκοπό αυτό (οι τελευταίες τέτοιες εξετάσεις για ελληνόφωνους μεταφραστές ολοκληρώθηκαν τον περασμένο Σεπτέμβριο)».

ΜΙΑ ΧΩΡΑ – ΓΑΛΟΠΟΥΛΑ…
Από τη δουλειά του μεταφραστή δεν λείπουν και τα αστεία περιστατικά, τα οποία μπορούν να μετατρέψουν ολόκληρη χώρα σε… κρέας γαλοπούλας. «Η χρήση των σύγχρονων γλωσσικών εργαλείων έχει αυξήσει κατακόρυφα την παραγωγικότητα, αλλά όταν δεν συνοδεύεται από μεγάλη προσοχή επιφυλάσσει μερικές αστείες εκπλήξεις. Η Τουρκία (Turkey) μπορεί για παράδειγμα να γίνει “κρέας γαλοπούλας” (turkey)… και το λάθος, αν ξεφύγει και από τον αναθεωρητή, θα καταλήξει στην Επίσημη Εφημερίδα της Ε.Ε.» σημειώνει.

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ
Ομως, πέρα από τέτοια αστεία περιστατικά, υπάρχουν και οι πραγματικά σημαντικές επαγγελματικές προκλήσεις. Για παράδειγμα, ο κ. Αλεβαντής είχε το προνόμιο -όπως το χαρακτηρίζει- να είναι υπεύθυνος έργου για την εισαγωγή των ελληνικών στα συστήματα πληροφορικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής από το 1986 μέχρι το 1989.
Επίσης, ήταν υπεύθυνος για τη δημιουργία της πρώτης βάσης δεδομένων με πλήρες κείμενο στα ελληνικά του συστήματος CELEX (έχει μετονομαστεί σε Eur-Lex).
«Ήταν μια πολύ χρήσιμη δουλειά για την ελληνική γλώσσα που είχε και συνέχεια αφού ήμουν ο εισηγητής στην ομάδα εργασίας η οποία συνέταξε τις λειτουργικές προδιαγραφές για την εκτεταμένη πολυγλωσσία στους υπολογιστές (χαρακτήρες, κωδικοποίηση, πληκτρολόγια, αλφαβητική κατάταξη κ.λπ.). Από το 1995 και μετά οι εν λόγω προδιαγραφές εφαρμόζονται σε όλους τους υπολογιστές που κυκλοφορούν στο εμπόριο» σημειώνει.

“ΧΑΜΕΝΟΙ” ΣΤΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Οι δυσκολίες στην εργασία του μεταφραστή είναι πολλές: «Οι μεταφραστές αποκτούν με τον καιρό ειδικότητες -είτε επειδή έχουν σπουδάσει κάποια επιστήμη (νομικά, οικονομικά, επιστήμες του μηχανικού, χημεία, φαρμακευτική) είτε επειδή έχουν σιγά – σιγά εξειδικευτεί. Συνεπώς, οι πιο δύσκολες μεταφράσεις είναι εκείνες που αφορούν εξειδικευμένα κείμενα τα οποία δεν εμπίπτουν στην ειδίκευση του μεταφραστή. Άλλος παράγοντας δυσκολίας αφορά τα κείμενα που είναι κακογραμμένα επειδή ο συντάκτης γράφει σε γλώσσα την οποία δεν κατέχει πλήρως. Ευτυχώς έχουμε μια υπηρεσία που διορθώνει τα κακογραμμένα κείμενα π.χ. στα αγγλικά πριν δοθούν για μετάφραση. Τέλος, έχουμε και τις κακές μεταφράσεις (π.χ. από εξωτερικούς μεταφραστές) που πρέπει να αναθεωρηθούν πριν παραδοθούν στους αιτούντες. Και φυσικά η δυσκολία αυξάνει όταν όλα τα παραπάνω συνδυαστούν με πίεση χρόνου λόγω στενών προθεσμιών» εξηγεί.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
Εχει καταγραφεί σε πόσες περιπτώσεις στην ιστορία των κοινοτικών οργάνων έχουν δημιουργηθεί προβλήματα επικοινωνίας λόγω μετάφρασης; «Η πιο πρόσφατη περίπτωση αφορά μιαν υπόθεση για τον Φ.Π.Α. στα οργανωμένα ταξίδια. Η Επιτροπή προσέφυγε στο Δικαστήριο της Ε.Ε. κατά της Ελλάδας γιατί ‘επέτρεψε στα πρακτορεία ταξιδίων να εφαρμόσουν το ειδικό καθεστώς των πρακτορείων ταξιδίων στην παροχή ταξιδιωτικών υπηρεσιών προς άλλα πρόσωπα πλην ταξιδιωτών’. Όμως, από την εξέταση των μεταφράσεων της νομοθεσίας προέκυψε ότι στην αγγλική έκδοση της σχετικής οδηγίας και σε ορισμένες άλλες γλωσσικές αποδόσεις χρησιμοποιήθηκε ο όρος “πελάτης” και όχι “ταξιδιώτης”.
Με βάση αυτή τη γλωσσική διαφοροποίηση που επεσήμανε η δικηγόρος της ελληνικής πλευράς, το Δικαστήριο απάλλαξε το 2013 την Ελλάδα από τις κατηγορίες και η Επιτροπή υποχρεώθηκε να διορθώσει και να επανεκδώσει την σχετική οδηγία» επισημαίνει.
Καθημερινά, οι μεταφραστές μιλούν πολλές διαφορετικές γλώσσες εκτός από τη μητρική τους. Αλλάζει αυτό το γεγονός τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται ένας άνθρωπος; «Οι μεταφραστές μεταφράζουν πάντα προς τη μητρική τους. Φροντίζουν να διαβάζουν ελληνικά βιβλία και εφημερίδες. Παρακολουθούν ελληνική τηλεόραση μέσω δορυφορικής σύνδεσης. Και στις Βρυξέλλες υπάρχουν αρκετοί ελληνικοί θεατρικοί όμιλοι που ανεβάζουν πολύ συχνά ελληνικά θεατρικά έργα. Όμως οι μεταφραστές επηρεάζονται πολύ από το πρωτότυπο κείμενο που μεταφράζουν. Και συχνά παρασύρονται από ‘αγγλισμούς’ και “γαλλισμούς”. […]
Από την άλλη μεριά, όταν ζεις για 20, 30 χρόνια στο εξωτερικό, συνηθίζεις σε μιαν άλλη πραγματικότητα και επιστρέφοντας στην Ελλάδα διαπιστώνεις τις καλές αλλά και τις κακές διαφορές…» καταλήγει ο κ. Αλεβαντής.