Ο Γκαίτε ως δικηγόρος

Είναι σχεδόν άγνωστο ότι ο Γκαίτε, ο πιο σημαντικός πνευματικός άνθρωπος των τελευταίων 200 ετών, εξάσκησε το επάγγελμα του δικηγόρου επί τέσσερα χρόνια (1771-1775), δηλαδή από ηλικίας 22 έως 26 ετών στην πατρίδα του, τη Φραγκφούρτη.
Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας, στο οποίο παρακολούθησε όλους τους κλάδους του δικαίου, χωρίς, όμως, να ενθουσιασθεί ιδιαίτερα, τραπείς στο μάθημα της ιστορίας της φιλοσοφίας. Ο ίδιος ισχυρίσθηκε ότι από τα μαθήματα καμίαν απολύτως ωφέλεια δεν απεκόμισε και ότι του απέμεινε ό,τι ο ίδιος ερεύνησε και εμελέτησε. Γύρισε μετά τρία έτη στην πατρίδα του, χωρίς πτυχίο, αλλά με αιμόπτυση, οφειλόμενη στον άσωτο βίο του. Τον Απρίλιο 1770 εγκαθίσταται στο Στρασβούργο, ουσιαστικά για να ικανοποιήσει το αίτημα και χατίρι του πατέρα του και μετ’ ου πολύ ανακηρύσσεται πτυχιούχος του δικαίου «μετ’ εξόχου επαίνου» insigni cum laude. Στις 29 Αυγούστου 1771, δηλαδή την ημέρα των 22ων γενεθλίων του, υπέβαλε στο Δημοτικό Συμβούλιο της Φραγκφούρτης την αίτησή του για χορήγηση άδειας δικηγορείν. Το έγγραφο αυτό σώζεται στα αρχεία της Φραγκφούρτης. Περίεργη είναι η φρασεολογία, που χρησιμοποιεί ο ποιητής και υποψήφιος δικηγόρος: «Λαμβάνω την τιμήν –γράφει– ν’ απευθύνω δια πρώτην φορά, μετά του πλέον βαθέος σεβασμού προς τας Υψηλοτάτας και Ισχυροτάτας Εντιμότητας Υμών, την ταπεινήν παράκλησιν, την οποίαν, η εγνωσμένη καλωσύνη Σας μου επιτρέπει να πιστεύω ότι θα γίνη δεκτή… κ.λπ.». Σε λίγες ημέρες η αίτησή του έγινε δεκτή, έδωσε τον όρκο του δικηγόρου και ανέλαβε τα νέα καθήκοντά του. Στην άσκηση της δικηγορίας ο Γκαίτε βοηθήθηκε πολύ από τον πατέρα του, ο οποίος, ως παλαιός δημόσιος υπάλληλος, είχε γνώση και πείρα ικανή. Ο Γκαίτε γράφει πιο πολύ ποιήματα, παρά δικόγραφα. Υπαγορεύει στον βοηθό του τις προτάσεις του, χωρίς ν’ ανοίξει την δικογραφία (η μυρωδιά της δικογραφίας, έλεγε ο ίδιος, μ’ αποτροπιάζει). Ο πατέρας του τον καμάρωνε και ενθουσιασμένος πολλές φορές του έλεγε: «αν δεν ήσο υιός μου θα σ’ εζήλευα, θα σ’ εφθονούσα».
Ποινικές υποθέσεις ο Γκαίτε δεν ανέλαβε. Διεξήγαγε 28 υποθέσεις αστικές και εμπορικές. Διασώζονται και των 28 υποθέσεων οι έγγραφες προτάσεις του. Οι υποθέσεις αυτές είναι λίγες σε σχέση με τον χρόνο. Ο ίδιος γράφει στον φίλο του Salzmann ότι ασκεί τη δικηγορία ως πάρεργο, ενώ σε άλλη επιστολή προς τον Kestner γράφει: «από όλα τα ταλέντα μου, το του νομικού είναι το μικρότερο». Η δεινότητα του Γκαίτε στο χειρισμό του λόγου είναι άνευ ορίων. Στην πρώτη του δίκη, την οποία εκέρδισε, υπερασπίζεται τον υιό του Φρειδερίκου Χαίκελ, σε δίκη που άνοιξε εις βάρος του ο συνεταίρος πατέρας του. Ο νεαρός ποιητής-δικηγόρος συγγράφει σελίδες πολλές με θερμό αίσθημα και ορμή κατά του ενάγοντος πατρός. Τον κακίζει για αστοργία. Αποκαλεί τη στάση του ενάγοντος: «μίαν μέχρις ουρανού φωνάζουσαν αδικίαν, διά της οποίας προσπαθεί ν’ αφαιρέσει το ψωμί από το στόμα του παιδιού του που το κερδίζει με ιδρώτα, δια να το ρίψει, ποιος ξέρει σε τίνος ξένου το στόμα». Άλλη, σοβαρή δίκη, που εχειρίσθη ο Γκαίτε ήταν εκείνη της χήρας του πλουσίου εμπόρου Άουμανν, κατά της οποίας εστράφη ο υιός της, παρακινούμενος από την γυναίκα του. Ο Γκαίτε υπερασπίζετο την μητέρα του Άουμανν. Ο υιός της με τις προτάσεις του εστράφη και κατά ενός ιερέα με υπαινιγμούς για αυτόν και την μητέρα του: «…άγεται και φέρεται από διαφόρους δήθεν συμβούλους της, πράγματι δε κάλπηδες και συκοφάντες και έχοντας άλλου είδους ενδιαφέρον έναντί της, κυρίως δε από τον ιερέα Vikar de l’Abbie», τον οποίον ονόμαζε «τον μαγιορδόμον της» και του οποίου οι πράξεις «είναι πιο μαύρες και από τα ράσα του». Φυσικά και ο Γκαίτε αντεπετέθη με σφοδρότητα κατά του αντιδίκου του κυρίως κατά των ασεβών υπαινιγμών κατά της μητέρας της: “ …ας έχει αυτός την  αιώνια τιμωρία την οποίαν επιβάλλει ο Θεός σε τέτοια παιδιά, τα οποία ξεχνούν τον προς τους γονείς των σεβασμόν και την οφειλομένην προς αυτούς στοργήν».
Ο αντίδικος δικηγόρος απαντάει στα περί θείας οργής του Γκαίτε με στίχους (μάλλον του ιδίου του Γκαίτε!), σύμφωνα με τους οποίους, αν ο Θεός τιμωρούσε τόσο εύκολα, δεν θα υπήρχαν οι γέροντες στον κόσμο, ούτε οι δύο δικηγόροι: «Mange ist uns angeboren und ich habe tausendmal mich ausser mir verloren Schlüge Gott mit Blitz und Keulen gleich auf solche Fehler zu, O wie wenig wurden Greise! und wo blieben ich und Du?».
Η δίκη αυτή απωλέσθη δια τον Γκαίτε. Οι δικηγόροι έχουν και αυτοί τις οικονομικές τους ανάγκες, τις οποίες ικανοποιούν με τις αμοιβές του. Ο Γκαίτε –και ορθώς– ζητούσε την αμοιβή του. Ο δόκτωρ Steche του έστειλε μία δικογραφία πελάτου του, εκώφευε, όμως, στα αιτήματα του Γκαίτε περί «αποστολής προκαταβολής έναντι αμοιβής και εξόδων». Ο Γκαίτε γράφει προς αυτόν ιδιορρύθμως: «Αφού λοιπόν θέλετε να ζητήσω να σταλή η δικογραφία εις νομικήν τινα σχολήν προς γνωμοδότησιν και έκδοσιν αποφάσεως, η αποστολή αυτή πρέπει να συνοδεύεται και από την προσήκουσαν προκαταβολήν εξόδων…».
Το επάγγελμα του δικηγόρου είναι πολύ ωραίο. «Το καλύτερο επάγγελμα του κόσμου, θα ήθελα να είμαι δικηγόρος», είπε ο Βολταίρος. Είναι το επάγγελμα αυτό σκληρό, επίπονο και με πολλαπλές εναλλαγές. «Ο δικηγόρος όταν πεθαίνει χρειάζεται διπλό τάφο, να παίρνει μαζί του και τα μυστικά των πελατών του», έχει λεχθεί ευφυώς. Ο Γκαίτε μας έδωσε τον αμεσότερο και ωραιότερο χαρακτηρισμό του ρόλου του δικηγόρου απέναντι του εντολέως του και της κοινωνίας: «Advocatus –έλεγε– σημαίνει εκείνον τον οποίον επικαλείται τις, από το ad vocare, εκείνος την βοήθεια του οποίου ζητεί τις. Γερμανιστί Rechtsanwalt, ή μάλλον –διά να εκφρασθώ κυριολεκτικώτερον– Rechtsfreund, ο φίλος του δικαίου, ο βοηθός, ο φίλος εις το πεδίον του δικαίου, δηλαδή εις το πεδίον της ζωής ολοκλήρου. Υπηρέτης, βοηθός, σύμβουλος, παραστάτης, υπερασπιστής, με μια λέξη ολόκληρος ο άνθρωπος. Ο δικηγόρος δεν ζη την ιδική του ζωή, αλλά την ζωή του άλλου, του πελάτου του· την έγνοια, την ανάγκη, την απελπισία, την προσβολή και τον πόνο του άλλου, όλα αυτά τα υιοθετεί, τα κάμνει ιδικά του και αναλύεται μέσα εις τα συναισθήματα αυτά. Η επιτυχία του αποτελεί την ευτυχία του, η αποτυχία του τη λύπη του. Να υπερασπίζεται το εμπιστευθέν εις αυτόν δίκαιον, να καταπολεμεί την εις αυτό αντιτιθεμένην αδικίαν, να είναι πιστός και ευθύς μέχρι τελευταίας του πνοής, ιδού τι ωρκίσθη να τηρεί και τι ανέγραψαν ο δικηγόρος ως έμβλημα εις την σημαίαν του».