Με τον ερχομό του Αυγούστου, τα πρώτα μελτέμια αρχίζουν να πνέουν ευεργετικά πάνω από την ξηρή κρητική γη, φέρνοντας όμως και τους πρώτους ιπτάμενους επισκέπτες από τους τόπους αναπαραγωγής τους στην Ευρώπη.
Ο κοινός τσαλαπετεινός (Upupa epops) 28 cm, 65 gr ή κουκλοπετεινός, όπως ονομάζεται στα Χανιά, είναι ένα πανέμορφο πτηνό που με την άφιξή του μας ειδοποιεί ότι έπονται σε λίγες ημέρες και άλλα είδη πουλιών.
Θα τον συναντήσουμε από εδώ και πέρα σε καλλιέργειες λαχανικών και άλλων κηπευτικών, όπου τρέφεται με μεγάλα έντομα, σκουλήκια, σαλιγκάρια, μικρές σαύρες και βατραχάκια. Είναι πτηνό της τάξεως των Κορακομόρφων, υπόταξη Κορακίες, οικογένεια Εποπίδες.
Μάρτη μήνα αρχίζουν να καταφθάνουν στην Κρήτη από την Αφρική οι τσαλαπετεινοί (έποπες). Προχωρούν προς τα ενδότερα της Ευρώπης όπου στις άκρες των δασών και στα λιβάδια αντηχεί η θορυβώδης κι επίπονη φωνή τους και πολλές φορές στους πέτρινους τοίχους ή στις στέγες πολλών αγροτικών σπιτιών διαγράφεται η χαρακτηριστική και κομψή σιλουέτα τους με απλωμένο σαν βεντάλια στην κορυφή του κεφαλιού το φτερένιο λοφίο τους, το οποίο είναι στολισμένο με μαύρες βούλες. Το ράμφος τους είναι πολύ μεγάλο, λεπτό και λίγο κυρτωμένο. Οι φτερούγες πλατιές και η ουρά αρκετά μεγάλη και ίσια.
Από τον ουροπυγιακό αδένα τους εκκρίνεται μια δύσοσμη ουσία, η οποία αποτελεί αποτελεσματικό αμυντικό μέσον εναντίον των εχθρών τους.
Συχνάζουν στις παρυφές των δασών, δεν εισχωρούν όμως μέσα σ’ αυτά και μένουν στα κλαδιά των δένδρων, απ’ όπου κατεβαίνουν στο έδαφος σ’ αναζήτηση τροφής. Κανονικά δεν κατασκευάζουν κανενός είδους φωλιά, μολονότι σε μερικές περιπτώσεις μαζεύουν έναν μικρό σωρό από χόρτα και πτερά.
Ο αριθμός των αυγών κυμαίνεται από 5 έως 8 αυγά, η επώαση γίνεται από μόνα τα θηλυκά επί 16-18 ημέρες, ενώ τα αρσενικά φροντίζουν για τη διατροφή τους. Οι νεοσσοί εγκαταλείπουν τη φωλιά σε 20 – 30 μέρες περίπου από την εκκόλαψή τους.
Από το τέλος του καλοκαιριού έως και τις αρχές του φθινοπώρου, οι τσαλαπετεινοί που αναπαράγονται στην Ευρώπη μεταναστεύουν όλοι σχεδόν στην Αφρική.
Πού και πού μένουν μερικοί και τον χειμώνα στις πιο ζεστές περιοχές. Στον νομό Χανίων θα συναντήσουμε κουκλοπετεινούς από Μάρτη έως και μέσα Μαΐου!
Μετά, από Δεκαπενταύγουστο έως και αρχές Οκτώβρη. Η οικογένεια των Εποπιδών είναι συγγενική με αυτή τη Μεροπιδών, όπου ανήκει ο πανέμορφος μελισσοφάγος ο μέροψ και μ’ αυτήν των Αλκυονιδών.
*Ο Κων/νος Κ. Κνιθάκης είναι μέλος της Ορνιθολογικής Εταιρείας Ελλάδος
