Mε αφορμή το μάθημα της Λογοτεχνίας με θέμα τη σχολική ζωή, προσκαλέσαμε τον κ. Σταμάτη Αποστολάκη, έναν παλιό δάσκαλο, να μοιραστεί μαζί μας τις αναμνήσεις του κι αυτός πρόθυμα αποδέχτηκε την πρόσκλησή μας. Ετσι, την Τρίτη 24 Οκτωβρίου μαζευτήκαμε, τα παιδιά της Α’ Γυμνασίου, στην αίθουσα πολλαπλών και τον ακούσαμε με προσοχή για δυο ώρες.
Mας είπε πολλά, αλλά περισσότερο μας εντυπωσίασε ο τρόπος που οι τότε δάσκαλοι επέβαλαν την πειθαρχία στο σχολείο. Για παράδειγμα, ο κ. Αποστολάκης θυμάται ότι ένας άγριος δάσκαλος τιμωρούσε ως εξής τα παιδιά που δεν τον άκουγαν: τα έβαζε σε ένα παλιό, σκοτεινό και κρύο φούρνο. Παλιά, οι γονείς έφερναν τα παιδιά στο σχολείο και του έλεγαν: «Κόκκαλα σου δίνω, κόκκαλα να μου γυρίσεις». Και βέβαια, αυτό μας θύμισε το απόσπασμα του Ν. Καζαντζάκη από την Αναφορά στο Γκρέκο που διαβάσαμε στην τάξη και όσα είπε ο καπετάν Μιχάλης στο δάσκαλο: «Το κρέας δικό σου, τα κόκκαλα δικά μου». Ο κ. Αποστολάκης όμως μας δήλωσε -και η Λία κατέγραψε ακριβώς τα λόγια του: «εμένα ο Θεός με αξίωσε να μην πιάσω στα χέρια μου ποτέ το βούρδουλα».
Ο κ. Αποστολάκης δούλεψε σε πολλά σχολεία, πολλά από αυτά μονοθέσια όπως το δημοτικό σχολείο του Ροδοβανίου το οποίο τότε είχε περίπου 100 μαθητές αλλά μόνο έναν δάσκαλο. Μας μίλησε ακόμα για τις δύσκολες συνθήκες εκείνης της εποχής: τα περισσότερα παιδιά ήταν ξυπόλυτα και στα θρανία κάθονταν έως τέσσερις μαθητές. Στο σχολείο δινόταν συσσίτιο και προκειμένου να θερμανθούν τα παιδιά ήταν υποχρεωμένα να κρατούν ένα ξύλο για τη σόμπα της τάξης
Μετά τη συζήτηση με τον κ. Αποστολάκη ρωτήσαμε και τους δικούς μας ανθρώπους, τους γονείς και τους παππούδες και γιαγιάδες μας. Πώς ήταν άραγε το δικό τους σχολείο;
Ήταν παρόμοιο με αυτό που μας είχε περιγράψει ο κ. Αποστολάκης: με δυσκολίες, στερήσεις και βέβαια τιμωρίες. Στη γερμανική κατοχή κάποιοι έκαναν μάθημα στην εκκλησία. Η γιαγιά της Χρύσας έκοβε ένα μολύβι στα τέσσερα και μοίραζε τα κομμάτια στα παιδιά της. Τα σχολικά βιβλία τα αγόραζαν. Την δεκαετία του ’50 στη Δράμα, η γιαγιά της Άννα-Μαρίας θυμάται ότι το σχολείο λειτουργούσε σε μια μικρή αποθήκη χωρίς καρέκλες ή θρανία, τα μισά παιδιά δεν είχαν παπούτσια, είχαν μόνο ένα φύλλο χαρτί και μολύβι και όχι τετράδια ούτε γόμες. Μόνο το 1964 μεταφέρθηκαν σε ένα χώρο όπου υπήρχαν καρέκλες και μερικά θρανία. Σύμφωνα με μαρτυρία του θείου του Ανδρόνικου μετά από ένα σεισμό καταστράφηκε το σχολείο του και περπατούσε καθημερινά χιλιόμετρα μέσα στα χιόνια.
Οι τιμωρίες ήταν πολλές: Οι δάσκαλοι έδερναν με βίτσα, τραβούσαν τα μαλλιά ή χτυπούσαν τα αυτιά των μαθητών, τους έβαζαν να στέκονται όρθιοι με το ένα πόδι στον τοίχο ή να γονατίζουν πάνω σε χαλίκια.
Καταγράψαμε μαρτυρίες όχι μόνο από την Ελλάδα αλλά και από γειτονικές χώρες απ΄ όπου προέρχονται οι οικογένειες πολλών συμμαθητών μας. Για παράδειγμα, η Τζουλιάνα μας μετέφερε τις αναμνήσεις του πατέρα της από την Αλβανία. Κι εκεί υπήρχε αυστηρότητα και σωματικές τιμωρίες, μερικές φορές πολύ σκληρές. Ο πατέρας της θυμάται ότι κάποτε ο δάσκαλος τον χτύπησε τόσο πολύ που αιμορράγησε στη μύτη. Ο παππούς της όμως διαμαρτυρήθηκε έντονα την άλλη μέρα κρατώντας ένα τσεκούρι…
Όπως κατέγραψε η Βικτώρια τη δεκαετία του ‘60 και ‘70 σε όλη τη Σοβιετική Ένωση ίσχυαν οι ίδιοι σχολικοί κανόνες: κάθε εβδομάδα οι δάσκαλοι βαθμολογούσαν τη συμπεριφορά των παιδιών, οι τιμωρίες όμως δίδονταν από τους γονείς. Τα παιδιά φορούσαν στολές στο σχολείο και υπήρχαν μαθήματα στρατιωτικής εκπαίδευσης και σκοποβολής. Δίνανε μεγάλη σημασία στο μάθημα της γυμναστικής στο οποίο έδιναν εξετάσεις.
Ο μπαμπάς της Ανδριάνας από τη Κύπρο θυμάται ότι ο δάσκαλος κάθε μέρα έλεγχε την καθαριότητα των παιδιών και ότι ήταν απαραίτητο το μαντήλι. Στο Γυμνάσιο στα Χανιά, ο σχολίατρος εξέταζε τα παιδιά για ψείρες κι επειδή είχαν όλα, τους έλεγε να κουρευτούν με την ψιλή μηχανή: το άλλο πρωί το ένα παιδί κοίταγε το άλλο και γελούσαν. Η μαμά της Στέλλας θυμάται ότι οι μαθητές δεν τολμούσαν να ρωτήσουν τις απορίες τους. Δεν ένιωθαν κοντά στους δασκάλους είχαν σχέσεις τυπικές κι όχι ουσιαστικές.
Στη δεκαετία του ’70 η μαμά της Μαρίνας θυμάται ότι υπήρχε ακόμα η μεγάλη βέργα και τιμωρίες όπως ορθοστασία στη γωνία της αίθουσας και τράβηγμα αυτιών. Η ξύλινη έδρα βρισκόταν πάνω σε ένα βάθρο. Στα παιδιά άρεσε το βάθρο γιατί γύρω του έπαιζαν και κρύβονταν. Έβγαζαν όλοι αναμνηστικές φωτογραφίες με την ίδια τσάντα επειδή ήταν σε καλύτερη κατάσταση.
Τελειώνοντας την έρευνά μας διαπιστώσαμε ότι για κάποιες χώρες του κόσμου το σήμερα δεν είναι τόσο μακριά από το χθες. Ο συμμαθητής μας στην Α’ τάξη Ομίντ Ιμπραήμ, πρόσφυγας από το Αφγανιστάν μας μίλησε για τα σχολεία στη χώρα του που είναι ακόμα και σήμερα αρρένων και θηλέων. Σχολεία με πολλές ελλείψεις και φθορές που λειτουργούν πρωί και απόγευμα και όπου επιβάλλουν σωματικές τιμωρίες: οι δάσκαλοι τους χτυπούν με χάρακα στις παλάμες ή τους βάζουν να στέκονται με το ένα πόδι. Οι συνθήκες του Αφγανιστάν θυμίζουν λοιπόν το σχολείο στην Ελλάδα, έτσι όπως μας το περιέγραψαν οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας.
Και στην Ελλάδα, δεν είναι όλα τα σχολεία ίδια: στο Δημοτικό σχολείο Ροδοβανίου, στο οποίο είχε δουλέψει ο κ. Αποστολάκης, υπάρχουν φέτος μόνο 15 μαθητές και 3 δάσκαλοι για 5 τάξεις αφού δεν υπάρχει κανένας μαθητής στην έκτη τάξη. Ο Ηλίας από την ομάδα μας τέλειωσε πέρσι το Δημοτικό Ροδοβανίου. Ήταν ο μοναδικός μαθητής της τάξης του και βοηθούσε τους δασκάλους του στο μάθημα των μικρότερων παιδιών.
Αυστηρό ή σύγχρονο, με στερήσεις ή με ανέσεις, με λίγους ή πολλούς μαθητές, με τιμωρίες ή όχι, με φούρνους ή ωριαίες αποβολές πώς να ξεχάσεις το σχολείο σου;
5ο Γυμνάσιο Χανίων – β’ Ομάδα
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ της Α΄ Γυμνασίου
Αποστολάκη Στέλλα
Αστρουλάκη Μαρίνα
Καραγκιεζίδη Βικτωρία
Καρναλάκη Χρυσή
Κοσμαδάκης Ηλίας
Λεωνίδου Ανδριάνα
Μπέντο Τζουλιάνα
Παρασκευόπουλος Μιχάλης
Φάκου Άννα ΜαρίαΕπιβλέπουσες καθηγήτριες
Μαρίνα Αρετάκη
Μαρία Κατσαρού
