Ομορφη μέσα στην ωριμότητα της. Ελκυστική παρά τα χρόνια της, ακόμα θελκτική παρά τα σημάδια του χρόνου και των ανθρώπων πάνω στο σώμα της. Σήμερα η Δημοτική Αγορά των Χανίων συμπληρώνει 100 χρόνια από την έναρξη της λειτουργίας της στις 2 Νοεμβρίου του 1913. Μια σύνδεση της εποχής εκείνης με το σημερα επιχειρούμε μέσα από το επετειακό μας αφιέρωμα. Ενα δικό μας μικρό ευχαριστώ, στο μνημείο της πόλης που μας συντροφεύει όλους από τα παιδικά χρόνια…
Ο ΝΕOΤΕΡΟΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΑΣ
Στην… Αγορά όλη η Κρήτη
«Η Δημοτική Αγορά συμπυκνώνει όλη την Κρήτη μέσα της, είναι κάτι παραπάνω από μνημείο» μας εξηγεί ο κ. Γιώργος Μπεμπλιδάκης, ο νεότερος που εγκαταστάθηκε το 2011 στη Δημοτική Αγορά. Στο κατάστημα της επιχείρησης που διατηρεί, “Cretan Nature”, βρίσκεις παραδοσιακά προϊόντα όπως βότανα, ελαιόλαδο, ελιές, κρασί, μέλι, τοπικά αλκοολούχα ποτά, σαπούνια και μπαχαρικά. Η επιχείρηση είχε αρχίσει να λειτουργεί εκτός της Αγοράς μετάφέρθηκε όμως πριν από μια διετία για πολλούς και διαφορετικούς λόγους στο τμήμα της. «Επέλεξα την Αγορά γιατί είναι στο κέντρο των Χανίων, ένας προορισμός που είναι μέσα στους ταξιδιωτικούς οδηγούς. Επίσης από μεράκι γιατί θυμάμαι την Αγορά από τότε που ερχόμουν μικρός με τον πατέρα μου. Μου άρεσε τα μαγαζί, γιατί ήταν κοντά το ένα στο άλλο, μια γειτονιά όλοι, οι πελάτες περπατούσαν όπως και τώρα αμέριμνοι – ήσυχοι, αναζητώντας το καλύτερο προϊόν» εξηγεί ο κ. Μπεμπλιδάκης.
Το “δυνατό” σημείο της Αγοράς είναι ότι μπορεί και συγκεντρώνει ακόμα όλες τις ηλικίες και όλα τα πορτοφόλια των Χανίων.
«Αποτελεί σημείο συνάντησης για τους Χανιώτες και όχι μόνο. Είναι ένα στολίδι για την Κρήτη και την Ελλάδα. Οι σχέσεις των καταστηματαρχών με τον κόσμο δεν είναι απρόσωπες, τα μαγαζιά είναι μικρά και οι ιδιοκτήτες έχουν φιλικές σχέσεις με τους πελάτες τους. Αυτό δεν μπορεί να αλλάξει» επισημαίνει ο συνομιλητής μας.
Τον ρωτάμε για το πώς θα μπορούσε να φανταστεί την Αγορά μετά από 100 χρόνια. «Δεν ξέρω είναι πολύ μακριά. Είναι στο χέρι αυτών που τη διαχειρίζονται πάντως να ορίσουν και τον τρόπο λειτουργίας και τον χαρακτήρα της. Αν θέλουν να την κάνουν αύριο συνεργείο αυτοκινήτων η Αγορά το κτήριο, δεν θα αρνηθεί, ούτε θα παραπονεθεί.
Ούτε αν γίνει ένα super market που να παίρνει ο κόσμος από κινέζικες παντόφλες, γαλλικό κρασί, Ρώσικο χαβιάρι, ή οτιδήποτε άλλο. Όμως αυτό θέλουμε; Πιστεύω πως όχι! Η Αγορά διατηρήθηκε και θα διατηρηθεί πουλώντας τα τοπικά προϊόντα αγροτικά, βιοτεχνικά, αναδεικνύοντας το χρώμα και τις γεύσεις της Κρήτης» είναι η απάντηση του κ. Μπεμπλιδάκη.
ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΑΛΙΟΤΕΡΟΥΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ
«Γεννήθηκα εδώ μέσα»
«Πότε πάτησα το πόδι μου στην Αγορά; Μα εγώ γεννήθηκα εδώ μέσα» μας λέει ο κ. Γιώργος Τραχαλάκης. Πρόεδρος εδώ και χρόνια των επαγγελματιών της Δημ. Αγοράς διατηρεί κρεοπωλείο από το 1970, ενώ από μικρός βρισκόταν στα πέριξ καθώς «ο πατέρας μου είχε στην πλατεία Χορτατσών ένα μαγαζί. Πουλούσε πάγο και κοτόπουλα ζωντανά. Θυμάμαι τότε ότι δεν είχαν όλα τα κρεοπωλεία της Αγοράς ψυγεία! Είχαν κάτι μεγάλες κλούβες, που λειτουργούσαν ως σίτες και έβαζαν μέσα τα κρέατα για να μην τα αγγίξουν οι μύγες. Όταν άνοιξε το “ψυγείο” εδώ δίπλα στην Αγορά, κάθε μεσημέρι τα μετέφεραν και τα αποθήκευαν στο “Ψυγείο”. Το ’70 ξεκίνησαν να παίρνουν όλα τα μαγαζιά ψυγεία, ψυκτικούς θαλάμους, υπήρξε κάποιος εκσυγχρονισμός».
Το 1970 ο πατέρας του κ. Τραχαλάκη παίρνει κατάστημα μέσα στην Αγορά όπου ξεκινάει το εμπόριο ζωντανών πτηνών. Το ’73 μετατρέπεται κανονικά σε κρεοπωλείο. «Την εποχή εκείνη δεν υπήρχαν καταστήματα εκτός της Αγοράς. Αντε αν ήταν 3-4 κρεοπωλεία εκτός Αγοράς. Το 95% της εμπορίας κρέατος, μπακαλικών, οπορωλαχανικών γινόνταν μέσα στην Αγορά. Περνούσαν όλα τα Χανιά και μέχρι τις 9 το βράδυ του Σαββάτου γινόταν χαμός. Πέρα από τα ψώνια στην Αγορά γίνονταν τα πάντα. Και τα ραντεβού, και τα φτιαξίματα, και οι συζητήσεις και οι διαμάχες, τα πάντα γίνονταν εδώ! Και οι γιορτές! Ο κόσμος ήταν πιο αγαπημένος και όταν γιόρταζε, το γιόρταζε με την ψυχή του» αναφέρει.
Δεν θα μπορούσαμε να μην ρωτήσουμε τον κ. Τραχαλάκη για το μέλλον της Δημοτικής Αγοράς.
«Είναι σημείο αναφοράς, δεν μπορεί, θα έχει συνέχεια και για άλλα 100 χρόνια. Ο κόσμος βέβαια πρέπει να καταλάβει ότι δεν είναι μόνο τουριστικο μνημείο. Τα καταστήματα με τα τοπικά προϊόντα εδώ στην Αγορά είναι εξαιρετικά, έχουν μοναδικά αγαθά. Οταν έλθει κάποιος και θέλει ένα καλό τυρί, ένα καλό μέλι θα έλθει στην Αγορά να τα πάρει όχι από το super market. Οσο για τους Χανιώτες αγαπούσαν και αγαπούν τη Δημοτική Αγορά».
ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΝ ΑΚΟΜΑ
«Ετος ίδρυσης… 1914»
«Είμαι ο πέμπτος κληρονόμος του καταστήματος που ξεκίνησε να λειτουργεί από το 1914 από τον Μανώλη Κοματσουλάκη» μας εξηγεί ο κ. Σπύρος Κοματσουλάκης.
Το κατάστημά του με είδη μπακαλικής είναι απο τα αρχαιότερα της Δημοτικής Αγοράς καθώς ξεκίνησε να λειτουργεί από τον πρώτο χρόνο της Αγοράς.
Τυριά, μέλι, ελιές, παστά, κάθε είδους προϊόν περιμένει τους επισκέπτες και τους Χανιώτες που βρίσκονται στο μαγαζί στα 100 χρόνια που λειτουργεί.
«Θα ήθελα να γεννηθώ νωρίτερα για να ζήσω την Αγορά σε όλο της το μεγαλείο πριν από 40, 30 χρόνια. Είμαι ευτυχής όμως που συνεχίζω μια ιστορία 100 ετών» μας τονίζει ο κ. Σπύρος σε ένα διάλειμμα της εργασίας του.
Η Αγορά ήταν πάντα ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα κτήρια των Χανίων και παραμένει. «Όλα τα ραντεβού ήταν εδώ. Ερχονταν οι άνθρωποι από τα χωριά, πού θα συναντηθούν; Μα στην Αγορά πού αλλού; Ηταν η καρδιά της πόλης! Εδώ η αφετηρία των λεωφορείων, εδώ τα ταξί, εδώ τα πάντα» εξιστορεί.
Εκτός από το κτήριο και τα καταστήματα, δεν άλλαξαν κάποια πράγματα και στους ανθρώπους, στους πελάτες της αγοράς. «Εχουν αλλάξει τα δεδομένα της εποχής τρέχουμε να προλάβουμε το χρόνο, ο χρόνος δεν προλαβαίνεται και έχουμε χάσει την επαφή μας με την παράδοση, αναζητούμε το γρήγορο και το πρόχειρο. Οχι όμως στην Αγορά. Υπάρχουν άνθρωποι που για χρόνια έρχονται εδώ.
Αν ρωτήσετε στα παλιά μαγαζιά υπάρχει μια διάδοχη κατάσταση και στους πελάτες. Οι γιαγιάδες έφερναν εδώ τα παιδιά τους, τα παιδιά αυτά έφεραν τα παιδιά τους κ.ο.κ.. Και πολλοί δεν θέλουν μεγάλες αλλαγές, π.χ. μια πελάτισσά μου η κα Παυλίνα όταν θέλησα να κάνω κάποιες αλλαγές πήρα διαφορετικό χαρτί περιτυλίξεως, ένα καλύτερο, πιο ακριβό χαρτί. Μπήκε η κα Παυλίνα και όταν είδε που τύλιγα το τυρί σε αυτό το νέο χαρτί μου λέει “κ. Κοματσουλάκη χαλάτε κι εσείς; Βάλατε άλλο χαρτί;”. Αυτή είναι η αγορά και τα προϊόντα της» τονίζει ο συνομιλητής μας.
Πλέον η Δημοτική Αγορά έχει και έντονο τουριστικό χαρακτήρα. Τα καταστήματα με τουριστικά είδη αποτελούν σιγά-σιγά την πλειοψηφία και αυτό έχει θετικά έχει και αρνητικά πάντα στοιχεία.
«Τα τουριστικά μαγαζιά είναι πάρα πολλά. Αν κλείσει ένα τουριστικό μαγαζί και ανοίξει κάποιος και πουλάει γραβιέρες και μέλι μπορεί να μου κάνει ανταγωνισμό αλλά δεν είναι αυτό το ζητούμενο. Εχει αλλοιωθεί η φυσιογνωμία της Αγοράς και αυτό δεν είναι ωραίο. Καλό είναι να υπάρχουν και τα τουριστικά μαγαζιά, δεν το συζητάω, αλλά όχι τόσα πολλά» πιστεύει ο κ. Κοματσουλάκης.
Όσο για τη νέα εκατονταετία της Δημοτικής Αγοράς, ο κ. Κοματσουλάκης είναι προβληματισμένος.
«Αν δεν αλλάξει η συνείδηση του Χανιώτη καταναλωτή δεν είμαι αισιόδοξος. Αν δεν στραφεί στη χανιώτικη αγορά όχι μόνο η Αγορά αλλά και τα μαγαζιά της πόλης μας δεν θα έχουν μέλλον. Θα πρέπει να καταλάβουμε όλοι ότι ο τοπικισμός που έχουμε δεν θα πρέπει να εξαντλείται σε μικροεγωισμούς αλλά στην ουσία στηρίζοντας τα προϊόντα μας και τις επιχειρήσεις μας.
Η πλειοψηφία των Χανιωτών καταστηματαρχών είναι πολύ σωστή, διαλέγουμε τα προϊόντα, έχουμε άμεση επαφή με τον πελάτη, τον συμβουλεύουμε και τον καθοδηγούμε. Μπαίνοντας ο άνθρωπος στην Αγορά αισθάνεται όιτ μπαίνει σε ένα χώρο που είναι δικός του και αυτό εμείς δεν μπορούμε να του το αφαιρέσουμε. Δείξτε μου ένα κατάστημα στην αγορά και ένα πολυκατάστημα να κάνουμε σύγκριση ποιότητας και τιμών αν θέλετε. Τα καταστήματα της Αγοράς είναι σίγουρα καλύτερα» καταλήγει.
Από την κατασκευή μέχρι να κριθεί Μνημείο
Στις 4 Δεκεμβρίου του 1913, τρεις ημέρες μετά την επίσημη Ενωση της Κρήτης με την Ελλάδα εγκαινίαζεται από τον Ελ. Βενιζέλο η Δημοτική Αγορά των Χανίων. Εχει προηγηθεί η απόφαση του Δ.Σ. Χανίων του Ιουνίου του 1908 που αποφασίζει την κατασκευή του τεράστιου κτίσματος έκτασης 4.000τ.μ. και με περιβάλλοντα χώρο 17.200τ.μ.. Για την κατασκευή της δυστυχώς επιχωματώνεται ένα τμήμα της νότιας τάφρου και καταρρίπτεται μέρος των Ενετικών οχυρώσεων. Χρειάσθηκαν τρία χρόνια και το ποσό των 320.000 δραχμών της εποχής για να γίνει πραγματικότητα.
Εχει σχήμα σταυρού. Κάθε τμήμα της είχε συγκεκριμένο χαρακτήρα. Το ανατολικό και το δυτικό για τα κρεοπωλεία, η άκρη του δυτικού όπως και τώρα για τα ψαράδικα, το βόρειο και το νότιο για τα οπωροπωλεία. Χρησιμοποιήθηκε από τους ναζί ως αποθήκη και υπέστη ζημιές κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Μετά την απελευθέρωση συνέχιζε να λειτουργεί ως αγορά και το 1980 χαρακτηρίσθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού ως Διατηρητέο Μνημείο.
«Η Δημοτική Αγορά είναι το σήμα κατατεθέν της πόλης. Ολη η Ελλάδα το γνωρίζει, είναι ένα στολίδι για τα Χανιά. Η πολιτεία που μόνο καταστρέφει αυτήν την περίοδο πρέπει επιτέλους να τη φτιάξει» λέει ο Ευτύχης.
«Είναι 100 ετών αλλά δεν ξέρω πόσο θα παραμείνει. Αν δείτε τις καντονάδες στη βόρεια πλευρά θα καταλάβαιτε.
Είναι το μεγαλύτερο μνημείο στην Κρήτη, δεν υπάρχει πουθενά αλλού» τονίζει ο Αντώνης.
«Τση Κρήτης της ζηλεύουνε της Σούδας το λιμάνι και των Χανιών την Αγορά που δεν υπάρχει άλλη. Αυτή η μαντινάδα τα λέει όλα» αναφέρει ο κ. Νίκος.
«Η αίγλη της Αγοράς ήταν ανυπέρβλητη στο παρελθόν. Μακάρι να την φτιάξουν όπως πρέπει γιατί είναι κρίμα. Δυστυχώς όμως με το να μην έχει χρήματα η χώρα δεν είμαι αισιόδοξος» υπογραμμίζει ο κ. Μανώλης.
«Είναι ένα αληθινό μνημείο των Χανίων. Απ’ όταν γεννήθηκα μέχρι σήμερα θα πάρω την εφημερίδα θα καθήσω στο καφενείο της Αγοράς, θα πιώ τον καφέ μου, θα κάνω τα ψώνια μου. Είναι η συνήθεια μου! Θέλει όμως επιδιορθώσεις γιατί από παντού μπάζει νερά» δηλώνει ο κ. Γιώργος.
«Είμαι συνδεδεμένος με τη Δημοτική Αγορά γιατί ο δήμαρχος Μουντάκης που την έκτισε ήταν πρόγονός μου. Μακάρι να παραμείνει ζωντανή, να έρχεται ο κόσμος να ψωνίζει και να μην γίνει μουσείο.
Η Αγορά είναι ωραία όταν έχει κόσμο, ανθρώπους» επισημαίνει ο κ. Μανώλης.
