«Η τέχνη είναι μια δημιουργική διαδικασία, μια βαθιά υπαρξιακή και ψυχολογική διεργασία που ενσαρκώνεται από καλλιτέχνες. Δεν γεννάται από τις συνθήκες μόνον. Η τέχνη αφορά την ύπαρξή μας. Και βρίσκεται σε μια διαρκή, ιδιότυπη χορογραφία με αυτήν. Όταν γίνεται με ειλικρίνεια και ακεραιότητα, πιέζει, μετατοπίζει ή ακόμη και συντρίβει τα όρια του σώματος, της ψυχής και του πνεύματος, καθώς και της κοινωνίας.»
Μαρίνα Αμπράμοβιτς, Art Performer
Η δημιουργικότητα είναι ανέφικτο να προσδιοριστεί απόλυτα και να αποδοθούν με σαφήνεια τα χαρακτηριστικά της. Οι δημιουργικοί άνθρωποι επίσης εκπλήσσουν διαρκώς με τις γέφυρες που αναδεικνύουν σε ετερόκλητα για άλλους στοιχεία, καθώς και με την άνεση που τις μετουσιώνουν σε αισθητική εμπειρία.
«Οι περισσότεροι ορισμοί, αλλά και αναλύσεις, βλέπουν τη δημιουργικότητα ως μια έννοια μη παρατηρήσιμη, η οποία συσχετίζει την παρόρμηση με την ανταπόκριση, και ως εκ τούτου αποτελεί μια ανθρώπινη ιδιότητα που ποικίλει ως προς τη μορφή, το βαθμό και το περιεχόμενο. Κατά συνέπεια, υποστηρίζουν ότι ο βαθμός καλλιέργειας της δημιουργικότητας μπορεί να αποτιμηθεί μόνο ως προς συγκεκριμένες θεματικές περιοχές, που σχετίζονται με καλλιτεχνικές δραστηριότητες, επιστήμες, έκφραση και χειρισμό λόγου, επιχειρηματικότητα και καινοτομία’ (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 2008).
Αν η τέχνη επιδέχεται πολλαπλών αναγνώσεων και υποβάλλει τους αποδέκτες, αλλά και τους δημιουργούς σε απρόσμενες ενδοσκοπικές συνδέσεις, η δημιουργικότητα θα μπορούσε σε σχέση με αυτήν, να οριστεί ως ο βωμός της έμπνευσης στον οποίο αποκαλύπτονται ανεξερεύνητες δυνάμεις και άπειρες εκφραστικές δυνατότητες.
Η γνωστή για τις art performance Marina Ambramovits μιλώντας για την προσπάθεια της να εισάγει μια μέθοδο για τον δημοκρατικό χαρακτήρα της τέχνης και την τεχνική της performance αναφέρεται στην διαδικασία μιας σειράς ασκήσεων με στόχο «τη διασύνδεση του εσωτερικού μας κόσμου και το βίωμα της εμπειρίας του “τώρα» Του να είσαι παρών στη στιγμή και όχι χαμένος μόνο στη σκέψη στο παρελθόν και το μέλλον στον πόνο και τον φόβο…Αυτό που στην ουσία είναι η ζωή!»
Τα «Σκεψεδάκια» του Δημήτρη Γραμμένου αντλούν τα συστατικά της επιτυχίας τους από «το βίωμα της εμπειρίας του τώρα» που απελευθερώνει το σώμα την ψυχή και το πνεύμα, οδηγώντας τα άτομα ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία τους σε γοητευτικές αποκαλύψεις δυνατοτήτων που εδραιώνουν απόλαυση, αυτοεκτίμηση, μεταγνώση, χαρά,, θετική σκέψη .
O Δημήτρης Γραμμένος σαφώς δεν χρειάζεται συστάσεις γιατί είναι ένας κορυφαίος και πολύ δραστήριος επιστήμονας με σπουδαίες διακρίσεις και επιτεύγματα. Είναι κύριος Ερευνητής του Ινστιτούτου Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας και επικεφαλής μηχανικός αλληλεπίδρασης (interaction engineer) και σχεδιαστής εμπειρίας χρηστών (user experience designer) του Εργαστηρίου Αλληλεπίδρασης Ανθρώπου-Υπολογιστή. Στο πλαίσιο του Προγράμματος Διάχυτης Νοημοσύνης του ΙΠ-ΙΤΕ, ασχολείται κυρίως με το σχεδιασμό και την ανάπτυξη ανθρωποκεντρικών «Ευφυών» Περιβαλλόντων και εφαρμογών, συμπεριλαμβανομένων διαδραστικών εγκαταστάσεων που συνδυάζουν την τέχνη με την τεχνολογία, για μουσεία και κοινόχρηστους χώρους.
Ο Δημήτρης Γραμμένος όμως είναι και ταυτόχρονα μια αθόρυβη αέναη δημιουργική προσωπικότητα που «ευτυχώς για το πεδίο της μάθησης» επικεντρώνεται στην «ανατρεπτική της διεκδίκηση»!
Τα βιωματικά του εργαστήρια (μια ενότητα από τα πολλά που έχει σχεδιάσει αποτελούν τα «Σκεψεδάκια») συνιστούν σύλληψη δημιουργικών βημάτων μιας πρωτότυπης δυναμικής διεργασίας δημιουργικότητας που ενώ έχει μεθοδολογικά βήματα, δεν είναι ποτέ κανονιστική και στάσιμη. Γιατί ακριβώς αξιοποιεί τον πλούτο της διαφορετικότητας, ενθαρρύνει το λάθος συνδυάζει αβίαστα ατομικότητα και συλλογικότητα, απελευθερώνει τη φαντασία, επενδύει στην χαρά και την άνεση των συμμετεχόντων και καταφέρνει να λειτουργήσει εν τέλει ως μια ιδιαίτερη πρόκληση ατομικών συναισθημάτων και διεύρυνση της αντίληψης κάθε προσώπου στον μέγιστο βαθμό.
Ο ίδιος μιλώντας για τα «Σκεψεδάκια» του εξηγεί:
«Όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζει κανείς προκειμένου να μπορεί να σκέφτεται δημιουργικά μπορούν να συνοψισθούν σε 5 απλές φράσεις : 1. ΔΕΝ ΞΕΡΩ 2. ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΚΑΝΩ ΛΑΘΟΣ 3 ΤΑ ΛΑΘΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΟΤΥΧΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΣΚΑΛΟΠΑΤΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΥΤΥXIA 4. ΔΕΝ ΤΟ ΒΑΖΩ ΚΑΤΩ 5 ΑΜΦΙΣΒΗΤΩ ΤΑ ΠΑΝΤΑ (ΓΙΑΤΙ?)Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται δημιουργικοί. Η μη δημιουργική συμπεριφορά είναι κάτι το οποίο μαθαίνεται ή με άλλα λόγια δεν μαθαίνουμε να σκεφτόμαστε δημιουργικά … το ξεμαθαίνουμε! Η δημιουργικότητα απαιτεί πολύ χρόνο και προσπάθεια.! Συνήθως επειδή κανείς βλέπει μόνο το τελικό αποτέλεσμα μιας μακράς πορείας (με πολλές αποτυχίες και κόπο) προς την επιτυχία, αποκτά την εντύπωση ότι η δημιουργικότητα είναι «στιγμιαία» και «αυτοφυής». Οι άνθρωποι μπορεί να είναι δημιουργικοί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Το “Σκεψεδάκι” είναι μια σύνθετη λέξη η οποία προέρχεται από τις λέξεις «σκέψη» και «μεζεδάκι» Είναι μια μικρή νοητική μπουκίτσα που έχει ως στόχο να ανοίξει την όρεξη για δημιουργική σκέψη χωρίς όμως να κάνει αυτόν που την καταναλώνει να μπουχτίσει.
Ένα “Σκεψεδάκι” μπορεί να φτιαχτεί χρησιμοποιώντας τα παρακάτω υλικά: 1. ¨Εμπνευση: Μια σύντομη εισαγωγή που έχει ως στόχο να διεγείρει τη δημιουργική σκέψη. Μπορεί να είναι σχετική με δραστηριότητα π.χ ένα παρόμοιο παράδειγμα , ή απλώς να παρέχει κάποιου είδους ( φιλοσοφικό ή πρακτικό ερέθισμα π.χ μια διάσημη φράση, ένα αντιδιαισθητικό περίεργο ή εκπληκτικό γεγονός. Ένα «πρόβλημα» που πρέπει να λυθεί, μια ερώτηση προς απάντηση, μια δράση που πρέπει να υλοποιηθεί. Μπορεί να απαιτεί γράψιμο, ζωγραφική, ομιλία, τραγούδι, κίνηση, κατασκευή κλπ 2. Μουσική Οι δραστηριότητες κατά κανόνα συνοδεύονται από μουσική η οποία υποστηρίζει τη δημιουργική διαδικασία και προσφέρει στους συμμετέχοντες έμπνευση και νέες ευφάνταστες ιδέες. Επιπλέον χρησιμοποιούνται μικρά μουσικά αποσπάσματα για να σηματοδοτήσουν σημαντικές στιγμές όπως στην αρχή ή το τέλος ένα άσχετο κλπ
3. Μοιραζόμαστε: Παρουσίαση και συζήτηση ( αλλά όχι κριτική) των ιδεών που δημιουργήθηκαν γιατί όπως είχε κάποτε δηλώσει ο Ιρλανδός συγγραφέας George Bernard Shaw ( Νόμπελ Λογοτεχνίας, 1925) “ Αν εσύ έχεις μήλο κι έχω κι εγώ ένα μήλο και τα ανταλλάξουμε, τότε ο καθένας μας πάλι ένα μήλο θα έχει. Αν όμως εσύ έχεις μια ιδέα κι έχω κι εγώ μια ιδέα και τις ανταλλάξουμε, τότε ο καθένας μας θα έχει δύο ιδέες!”
4.( Επιπλέον) Έμπνευση: Παρουσίαση ενδιαφερόντων δημιουργικών αποτελεσμάτων που έχουν δημιουργηθεί για αυτήν (ή παρόμοια) δραστηριότητα από άλλους (προηγούμενους συμμετέχοντες, διάσημους δημιουργούς, παιδιά κλπ) και ερεθίσματα για περαιτέρω σκέψη ή ακόμα και νέα αντίληψη που αντιφάσκει και υπονομεύει την αξία και την εγκυρότητα των αποτελεσμάτων που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας. Ένα πολύ σημαντικό «μετα-συστατικό» που χρησιμοποιείται για να «νοστιμίσει» τα «Σκεψεδάκια» προκειμένου να ενισχυθεί η επίδραση όλων των υπόλοιπων συστατικών τους είναι η ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ. Όπως συμβαίνει και με οποιαδήποτε άλλη συνταγή , είναι δυνατόν να δημιουργηθούν παραλλαγές παραλείποντας αντικαθιστώντας ή πολλαπλασιάζοντας μερικά από τα συστατικά. Ωστόσο για να είναι κάτι “Σκεψεδάκι” θα πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον κάποια μορφή δραστηριότητας στην οποία εμπλέκονται ενεργά οι συμμετέχοντες.
Στα “Σκεψεδάκια» οι συμμετέχοντες επιτρέπεται να αντιγράφουν ο ένας τον άλλο και να κουβεντιάζουν ελεύθερα κατά τη διάρκεια των δραστηριοτήτων. Συχνά η αντιγραφή είναι ένα καλό σημείο εκκίνησης για την παραγωγή ιδεών. Επίσης στις περισσότερες δραστηριότητες οι συμμετέχοντες δουλεύουν σε ζευγάρια και ενίοτε σε ομάδες των 3 ή 4 , αλλά όχι παραπάνω γιατί όπως έλεγε και η Λερναία Ύδρα : «Δυο κεφάλια, είναι καλύτερα από ένα!»
Γενικά το πνεύμα που διέπει τα “Σκεψεδάκια” συνοψίζεται στη φράση:«Δεν με ενδιαφέρει να ανταγωνιστώ με κανέναν. Ελπίζω να τα καταφέρουμε ΟΛΟΙ!!!!»
***Τα έργα τέχνης που πλαισιώνουν το κείμενο ενδεικτικά αξιοποιούνται στα «Σκεψεδάκια» και είναι επιλογή του Δημήτρη Γραμμένου
(Von Wong
https://www.vonwong.com/)
Αναλυτικότερα στις διευθύνσεις:
https://www.ics.forth.gr/hci/index_main.php?l=e&c=561
https://www.facebook.com/groups/sxediastes/
http://www.ics.forth.gr/ami/projects
https://www.kathimerini.gr/846572/article/politismos/eikastika/h-texnh-afora-thn-ypar3h-mas
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=LEGISSUM%3Al29020
