Αυτή την εποχή, ο πρωινός αλλά ακόμη σκοτεινός ουρανός στολίζεται από ολοφώτεινα ουράνια σώματα που ο λαός δεν παρέλειψε να τα τραγουδήσει, αφού με τόσο θαυμασμό τα έβλεπε να λάμπουν πριν ο Ήλιος ανατείλει. Είναι η πούλια και ο αυγερινός.
Πούλια (Πλειάδες)
Δεν είναι ένα αστέρι όπως νομίζουμε, αλλά γειτονικό αστρικό σμήνος. Στον ίδιο γαλαξιακό βραχίονα του Ωρίωνα, όπως και ο Ήλιος μας. Είναι το λαμπρότερο αστρικό σμήνος που φαίνεται από τον πλανήτη μας.
Οι Πλειάδες λέγονται και εφτά αδερφές, αφού με γυμνό μάτι φαίνονται εφτά αστέρια. Όσοι διαθέτουν άριστη όραση μπορούν να διακρίνουν ακόμα και έντεκα άστρα χωρίς κυάλια ή τηλεσκόπιο. Είναι ένας πολύ καλός τρόπος για έλεγχο της όρασης στη σκοτεινή νύχτα, φυσικά μακρυά από τα φώτα της πόλης.
Στην πραγματικότητα όμως, κοιτάζοντας αυτό το αστρικό σμήνος των Πλειάδων με τηλεσκόπιο θα διακρίνουμε τετρακόσια περίπου αστέρια που λάμπουν έντονα. Είναι όλα νεότατα αστέρια, μόλις 60 εκατομ ετών που γεννήθηκαν μαζί από ένα τεράστιο αστρικό νέφος. Αν σκεφτούμε ότι γεννήθηκαν την εποχή των δεινοσαύρων στη Γη, τότε μπορούμε ευκολότερα με χρονικό συσχετισμό να αντιληφθούμε την πραγματικά βρεφική τους ηλικία.
Το πιο λαμπρό αστέρι των Πλειάδων είναι η Αλκυόνη, που είναι 500 φορές φωτεινότερη από τον Ήλιο μας (φωτεινότητα εκφράζει το ίδιο το αστέρι, ενώ η λαμπρότητα όπως το αστέρι φαίνεται από τη Γη). Σύμφωνα με την παράδοση των Ινδιάνων οι Πλειάδες είναι οι εφτά Ινδιάνες Παρθένες που τις κατεδίωκαν οι αρκούδες. Αναφέρονται επίσης και σε κινέζικα κείμενα το 2357π.Χ.
Είναι εύκολο να εντοπίσουμε την Πούλια, αν την εποχή αυτή στις 6 το πρωί κοιτάξουμε λίγο δυτικότερα από το κατακόρυφο του τόπου μας.
Αυγερινός
Είναι ο πλανήτης Αφροδίτη, ο δεύτερος κατά σειρά κοντινότερος στο Ήλιο. Πριν λίγους μήνες στόλιζε το δυτικό ουρανό κατά το σούρουπο και τον λέγαμε Αποσπερίτη.
Επειδή η Αφροδίτη περιστρέφεται γύρω από τον Ήλιο γρηγορότερα από τη Γη, σε 224 ημέρες, προσπερνά τον πλανήτη μας και επειδή είναι πιο κοντά στον Ήλιο εμφανίζεται άλλοτε στη Δύση με το σούρουπο ως Αποσπερίτης, και άλλοτε στην Ανατολή πριν το χάραμα ως Αυγερινός, όπως αυτή την εποχή.
Μόνο η Σελήνη ξεπερνάει τη λαμπρότητά του στο νυχτερινό ουρανό ενώ ο Δίας, αν και ο μεγαλύτερος πλανήτης του Ηλιακού συστήματος, δε φτάνει ούτε το μισό της λαμπρότητάς της Αφροδίτης λόγω της μεγάλης του απόστασης από εμάς.
Πριν από 1200 χρόνια η φυλή των Μάγια είχε φτιάξει ένα πολύπλοκο ημερολογιακό σύστημα με βάση μια χρονική περίοδο που χρειαζόταν η Αφροδίτη να επιστρέψει στην ίδια θέση του ουρανού.
Η λαμπρότητα της Αφροδίτης οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην εγγύτητα προς τη Γη. Κανένας άλλος πλανήτης δεν πλησιάζει τόσο πολύ τη Γη (ελάχιστη απόσταση 40 εκατομ χλμ, ενώ η σημερινή είναι 88).
Η Αφροδίτη επίσης επειδή βρίσκεται πολύ κοντά στον Ήλιο δέχεται δύο φορές περισσότερο Ηλιακό φως (ηλιακή ενέργεια) από όση δέχεται η Γη μας. Αυτή η ακτινοβολία του Ήλιου, πέφτοντας στο λευκό μανδύα των νεφών της ατμόσφαιράς της, αντανακλάται κατά 72% δημιουργώντας μια εκθαμβωτική εικόνα.
Η Αφροδίτη, όπως και η Σελήνη, περνάει από φάσεις κοιτάζοντάς την από τη Γη. Άλλοτε με σχεδόν γεμάτο δίσκο, άλλοτε πάλι ως ένας λεπτός μηνίσκος.
Οι φάσεις της Αφροδίτης μπορούν να παρατηρηθούν μόνο με κυάλια. Οταν η απόσταση της Αφροδίτης από τη Γη περνά από το ελάχιστο, κάθε ενάμιση χρόνο, τότε οι λεπτοί φωτεινοί μηνίσκοι δημιουργούν ένα υπέροχο θέαμα.
Αυτές τις ημέρες η ανατολή του Αυγερινού γίνεται περίπου στις 4 το πρωί, που λόγω της περιστροφής της Γης συνεχώς ανεβαίνει στον Ανατολικό ουρανό. Χαμηλά στον ορίζοντα δε φαίνεται και τόσο έντονα, όσο όμως περνά ο χρόνος και πριν την ανατολή του Ήλιου στις 6 η λαμπρότητά του φτάνει στο μέγιστο και μια φωτεινή εικόνα προβάλλεται μπροστά μας. Αυτές τις μέρες η Σελήνη που βρίσκεται στην ίδια περιοχή του ουρανού ομορφαίνει ακόμα περισσότερο το σκηνικό, που παρά το έντονο φως της δε μειώνει τη φωτεινότητα του Αυγερινού. Το θέαμα θα γίνει ακόμα πιο εντυπωσιακό όταν το πρωί της παρασκευής 8 Οκτωβρίου η Σελήνη αφού θα έχει προσπεράσει στην τροχιά της την Αφροδίτη, θα βρίσκεται ακριβώς από κάτω της.
Τις επόμενες ημέρες που θα χαθεί η Σελήνη, αν την ίδια ώρα πριν το χάραμα παρατηρήσουμε τον ουρανό χαμηλότερα από τον Αυγερινό, θα δούμε σε σειρά τους πλανήτες Άρη, Δία και Ερμή.
Καθώς ανατέλλει ο Ήλιος, ο Αυγερινός θα φαίνεται ακόμη να φωτίζει έως ότου χαθεί από το δυνατό φως του Ήλιου. Γι’ αυτό και λέγεται Εωσφόρος, αυτός που φέρνει το φως. Ο νυχτερινός ουρανός πάντα χαρούμενες εικόνες και εκπλήξεις μας επιφυλάσσει.
*Ιπτάμενος Π.Α. (εα)
Βιβλιογραφία
• NightWatch: A Practical Guide to Viewing the Universe, by Terence Dickinson
• Στη Γειτονιά της Γης, Σιμόπουλος Δ.
• Αστέρες και Πλανήτες, Σιμόπουλος Δ.
Αυτές οι δημοσιεύσεις που με τόσο απλό τρόπο περιγράφουν τμήμα του ηλιακού μας συστήματος είναι πολύ χρήσιμες για όσους θέλουν να μάθουν. Συνεχίστε να πληροφορείτε τον επίγειο κόσμο για τον “ουράνιο” κόσμο.