Καθημερινά 42.000 συνάνθρωποι εγκαταλείπουν τη μακροχρόνια εμπόλεμη χώρα τους (Συρία, Ερυθραία, Σομαλία, κ.λπ.) και παίρνουν τον δρόμο της προσφυγιάς. Οι περισσότεροι έχουν σαν προορισμό χώρες της βορείου Ευρώπης, όπως Γερμανία (39% των αιτήσεων ασύλου, Γαλλία 7%, Σουηδία, κ.λπ.).
Σε χώρες σαν τον Λίβανο που συνορεύει με τη Συρία, το 1/3 του πληθυσμού είναι πρόσφυγες. Πολλοί από αυτούς φιλοξενούνται σε παραπήγματα που φιλοξενούσαν παλαιότερα τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες του πολέμου. Πάνω από 1.000.000 Σύροι βρίσκονται σε κέντρα προσφύγων στην Ιορδανία. Συνολικά περίπου 10.000.000 Σύροι έχουν εγκαταλείψει τα σπίτια τους και διαμένουν είτε σε άλλες περιοχές μέσα στη Συρία είτε εκτός Συρίας.
Οι πρόσφυγες με προορισμό τη Β. Ευρώπη μπορούν να φτάσουν με κάθε τρόπο στην Τουρκία, ακόμα ίσως κι αεροπορικά, αφού η είσοδος τους σε αυτή τη χώρα είναι «ελεύθερη». Κάποιοι παγιδεύονται κατά καιρούς στα σύνορα Τουρκίας – Συρίας. Η Τουρκία δεν εμποδίζει κανένα φευγιό από το έδαφός της. Σήμερα πάνω από 2.500.000 Σύροι και άλλοι πρόσφυγες «διαμένουν» σε κέντρα προσφύγων στην Τουρκία, κοντά στα σύνορα με τη Συρία. Στα κέντρα αυτά, εξαντλούνται σιγά – σιγά τα χρήματά τους και οι ελπίδες να επιστρέψουν στα σπίτια τους σβήνουν, ψάχνουν μια διέξοδο, ένα ανθρώπινο μέλλον για την οικογένειά τους. Δεν πρόκειται πλέον για μια σκηνή ή ένα πιάτο φαΐ.
Οι πρόσφυγες φιλοδοξούν να φτάσουν στη Β. Ευρώπη για ασφάλεια και αξιοπρεπείς συνθήκες ζωής. Τη φαντάζονται σαν γη της Απαγγελίας. Φεύγουν από στεριά και θάλασσα. Τίποτα δεν τους σταματά.
Το προσφυγικό πρόβλημα βάζει τον ανθρωπισμό σε όλες τις εμπλεκόμενες χώρες -και όχι μόνο- σε σκληρή δοκιμασία. Η πολιτική καθώς και η αισχροκέρδεια προσπαθεί να επωφεληθεί από αυτές τις συγκυρίες. Από την άλλη η αλληλεγγύη, η μεγάλη κινητοποίηση εθελοντών και πολιτών δείχνουν ότι η πραγματικότητα δεν έχει μόνο μία όψη.
Στη χώρα μας όπως και στη Ν. Ιταλία αντιμετωπίζουμε καθημερινά φαινόμενα πνιγμών στις θάλασσές μας. Οι πρόσφυγες οικογενειακώς τολμούν να διασχίσουν τις θάλασσες νύχτα με κακοκαιρία πάνω σε σαπιοκάραβα και λέμβους. Οι καθημερινοί πνιγμοί ακόμα και παιδιών και νηπίων έχει συγκλονίσει το πανελλήνιο. Διασώστες είναι εθελοντές και ψαράδες και κάπου το Λιμενικό. Από εκεί και πέρα το κράτος έχει εξαφανιστεί παρόλα αυτά ο πρωθυπουργός της Ελλάδος τολμά να επαινεί από το βήμα τον ανθρωπισμό των απλών ανθρώπων των νησιών μας.
Μέρος της κοινής γνώμης ζητά από την κυβέρνηση να τηρήσει τις προεκλογικές υποσχέσεις που αφορούσαν στο γκρέμισμα του τοίχους του Εβρου για να διευκολυνθεί το παράνομο πέρασμα των προσφύγων από ξηράς. Οι κυβερνητικοί ξέχασαν όμως τι έλεγαν προεκλογικά.
Παρακολουθούμε, λοιπόν, την προσπάθεια αμάχων πληθυσμών – θυμάτων κοινωνικής και περιβαλλοντικής ερήμωσης συνεπεία παντός είδους πολέμων για το μοίρασμα του πλούτου και της κυριαρχίας – να προσπαθούν να επιβιώσουν κατευθυνόμενοι σε αυτές που θεωρούν μητροπόλεις της ευημερίας και της Δημοκρατίας. Προσπαθούν δηλαδή ειρηνικά και με τα «όπλα» που τους δίνει η ίδια η δημοκρατία να «αλώσουν τα δυτικά φρούρια», διεκδικώντας το ανθρωπιστικό ξαναμοίρασμα του πλούτου και της εργασίας σε αυτή τη μεριά του πλανήτη.
Ομως είναι έτοιμα τα κέντρα αυτά του κόσμου, μπορούν σαν κοινωνίες να αφομοιώσουν το όλο και αυξανόμενο αυτό πλήθος προσφύγων; Ο ανθρωπισμός μπροστά στα ξεβρασμένα από τις θάλασσες μικροσκοπικά πτώματα λέει περιθάλψτε τους και σταματήστε τους πολέμους.
Από την Ελλάδα οι πρόσφυγες ζητούν μόνο να τους επιτραπεί να περάσουν.
Από την Ελλάδα ζήτησε η Ευρώπη να αναχαιτίζει τα κύματα των προσφύγων. Μας δόθηκαν αρχικά κονδύλια από τα οποία πήραμε για να φτιάξουμε τον φράκτη στον Εβρο. Μας δίνουν κονδύλια για να περιθάλψουμε προσωρινά όσους επιβιώνουν των παρανόμων περασμάτων. Λέτε να μας δώσουν κονδύλια για να ναυλώσουμε πλοία για τη μεταφορά προσφύγων;
Δύσκολο, αλλά όχι ακατόρθωτο:
Πρέπει όμως να πέσει το τείχος του Εβρου και να μεταφέρονται νόμιμα οι πρόσφυγες από την Τουρκία στην Ελλάδα και να καταγράφονται με προορισμό τη Δ. Ευρώπη. Παράλληλα να οργανώσουμε την ανθρώπινη διαμονή τουλάχιστον των 50.000 προσφύγων για τους οποίους έχει δεσμευτεί η χώρα. Ή και περισσότερων. Αφού η χώρα του Ξένιου Δία «φιλοξενεί» πάνω από 20.000.000 τουρίστες κάθε τουριστική σεζόν δεν θα μπορούσε να φιλοξενήσει μερικές δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες, αξιοποιώντας έτσι σωστά τα ειδικά κονδύλια (πάνω από 500.000.000 ευρώ από ευρωπαϊκούς πόρους);
Να αρθεί η απόφαση που επέτρεπε μέχρι τώρα τον επαναπατρισμό πίσω στην πρώτη χώρα καταγραφής τους, αν και δεν εφαρμόζεται προς το παρόν στην πράξη. Αλλά και να υπάρχουν, από κοινού με εκπροσώπους κι άλλων ευρωπαϊκών χωρών και της Υπατης Αρμοστίας του Ο.Η.Ε. για τους πρόσφυγες, ειδικά γραφεία στην Ελλάδα και στην Τουρκία (ιδιαίτερα στα κέντρα προσφύγων) που θα εξετάζουν αιτήσεις παροχής ασύλου, ειδικά για τους Σύρους.
Σύμφωνα με τις διεθνείς συμφωνίες δεν μπορεί να ζητηθεί από την Τουρκία να κλείσει τα σύνορά της και να μην δέχεται «ταξιδιώτες» από τις εμπόλεμες περιοχές. Θα μπορούσαν όμως να γίνουν συντονισμένες προσπάθειες για να σταματήσει ο σκοτωμός στη Συρία και να μπορέσουν οι πρόσφυγες να επιστρέψουν με ασφάλεια στους τόπους τους -οι οποίοι θα χρειαστούν έτσι κι αλλιώς βοήθεια για να ξαναφτιαχτούν. Μέχρι τότε πρέπει να οργανωθεί η φιλοξενία των Σύρων προσφύγων στις ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και σε άλλες χώρες που θα μπορούσαν αξιοπρεπώς να φιλοξενήσουν κατατρεγμένους ανθρώπους.
Η Δημοκρατία διστάζει και κλονίζεται.
Τους πρόσφυγες, όμως, τίποτα δεν τους σταματά. Γιατί προσπαθούν απεγνωσμένα για μια ανθρώπινη ζωή, ακόμα και αν τη διακινδυνεύσουν στα νερά του Αιγαίου και της Μεσογείου θάλασσας.
*κοινωνιολόγος, ποιήτρια,
αντιπρόεδρος των Πρασίνων – Αλληλεγγύη
