Bιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Citronella Nardus ή Citronella Winterianus.
Αυτές είναι οι δύο κύριες ποικιλίες του φυτού το οποίο έχει πάνω από 50 είδη, τα οποία ανήκουν στην οικογένεια φυτών που φέρουν τη λατινική ονομασία Cymbopogon.
Στη χώρα μας, δεν ευδοκιμεί κανένα από τα είδη του φυτού, το οποίο αναπτύσσεται σε άγρια και καλλιεργημένη μορφή στη Νοτιοανατολική Ασία (κυρίως στην Ταϊλάνδη, την Ιάβα, τη Σρι Λάνκα, την Ινδία), αλλά και στη Νέα Γουινέα. Ορισμένα είδη καλλιεργούνται για το αιθέριο έλαιό τους και άλλα για μαγειρική χρήση.
Η Σιτρονέλλα είναι φυτό που φτάνει σε ύψος τα 150 έως 180 εκατοστά. Είναι μία συστάδα χονδροειδής που δεν επεκτείνεται με ριζίδια αλλά αυξάνεται όσο το φυτό ωριμάζει. Έχει ξυλώδη βλαστό και τα φύλλα με τους μίσχους μπορεί να φτάσουν σε μήκος τα 90 εκατοστά και σε πλάτος τα 2,5 εκατοστά. Δεν αυξάνεται με καταβολάδες αλλά όσο το φυτό ωριμάζει τόσο αυξάνεται.
Για την παρασκευή του αιθέριου ελαίου χρησιμοποιείται η Citronella Nardus και η Citronella Winterianus που θεωρείται ανώτερη ποιότητα. Σε αρκετές περιπτώσεις όμως στα αιθέρια έλαια Σιτρονέλλας που κυκλοφορούν περιέχεται και Eucalyptus Citriodora.
Το αιθέριο έλαιό της χρησιμοποιείται ευρέως στην αρωματοθεραπεία για την αντιμετώπιση προβλημάτων υγείας, καθώς έχει μεταξύ άλλων τονωτική, αντιμικροβιακή και αντισηπτική δράση, ενώ αποτελεί βασικό υλικό της ασιατικής κουζίνας, τόσο για το ιδιαίτερο άρωμά της όσο και για τα θρεπτικά συστατικά που περιέχει.
Ιστορικά στοιχεία
Το βότανο χρησιμοποιείται εδώ και εκατονταετίες σε Κίνα και Ινδία.
Στην Κίνα, χρησιμοποιούνται ευρέως τα φύλλα του φυτού ως φάρμακο για την αρθρίτιδα, τον πυρετό, τα εντερικά παράσιτα, τις παθήσεις του πεπτικού συστήματος και τα προβλήματα της περιόδου. Περισσότερες, όμως, χρήσεις έχει το αιθέριο έλαιο του φυτού. Χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία, για την παρασκευή σαπουνιών, στην αρωματοθεραπεία, σε συνδυασμό με άλλα αιθέρια έλαια, λόγω της τονωτικής, σπασμολυτικής, αντισηπτικής και αποσμητικής του δράσης. Ειδικότερα, βοηθά στην αντιμετώπιση προβλημάτων του νευρικού συστήματος, όπως πονοκέφαλοι, ημικρανίες, νευραλγίες, κατάθλιψη, ενισχύει την άμυνα του οργανισμού, καταπολεμά την κούραση και τονώνει το καρδιαγγειακό σύστημα. Επίσης, βελτιώνει τη λειτουργία του γαστρεντερικού συστήματος, καθώς βοηθά στην πέψη, καταπολεμά τα παράσιτα του στομάχου και του εντέρου, ανακουφίζει από την κολίτιδα και τη δυσκοιλιότητα. Επιπλέον, χρησιμοποιείται για τη ρύθμιση της περιόδου, την ανακούφιση των πόνων από ρευματισμούς και αρθρίτιδα, τον περιορισμό της υπεριδρωσίας και της λιπαρότητας των μαλλιών και του δέρματος. Τέλος, χρησιμοποιείται για την αποστείρωση των πάγκων της κουζίνας.
Συστατικά-χαρακτήρας
Το αιθέριο έλαιο του φυτού, όπως ήδη αναφέραμε, προκύπτει με απόσταξη από δύο είδη σιτρονέλας, το Cymbopogon nardus της Κεϋλάνης και το Cymbopogon winderianus της Ιάβας.
Ενώ η πρώτη ποικιλία αποδίδει ένα έλαιο του οποίου τα κύρια συστατικά είναι σιτρονελλόλη, σιτρονελλάλη, γερανιόλη, λιμονένιο και μεθυλο- ισοευγενόλη, το έλαιο που λαμβάνεται από τη δεύτερη ποικιλία περιέχει σιτρονελλάλη, γερανιόλη, οξικό γερανυλεστέρα και λιμονένιο ως βασικά συστατικά του, με γερανιόλη και σιτρονελάλη υψηλότερες σε συγκεντρώσεις από την πρώτη ποικιλία. Ως εκ τούτου, το έλαιο που λαμβάνεται από την ποικιλία Ιάβας θεωρείται ότι είναι υψηλότερη ποιότητα. Στη σιτρονελάλη οφείλεται το χαρακτηριστικό λεμονώδες άρωμα του φυτού. Oι συγκεντρώσεις των δραστικών συστατικών ποικίλλουν ανάλογα με το φυτό από το οποίο προέρχεται το αιθέριο έλαιο.
Ανθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα φύλλα με τους μίσχους του φυτού. Από αυτά επίσης λαμβάνεται και το αιθέριο έλαιο.
Θεραπευτικές ιδιότητες
και ενδείξεις
Το αιθέριο έλαιο δρα ως αντιβακτηριακό, αντικαταθλιπτικό, αντισηπτικό, αντισπασμωδικό,
αντιφλεγμονώδες, αποσμητικό, εφιδρωτικό, διουρητικό, αντιπυρετικό, μυκητοκτόνο, εντομοαπωθητικό, στομαχικό, τονωτικό, τονωτικό και ανθελμινθικό.
Το αιθέριο έλαιο σιτρονέλας έχει έντονη, φρέσκια λεμονάτη μυρωδιά. Διεγείρει την κυκλοφορία του αίματος και αυξάνει την πνευματική εγρήγορση. Μπορεί ακόμη να ανακουφίσει πεπτικά και καταμήνια προβλήματα.
Είναι όμως γνωστή περισσότερο από όλα αυτά, για την εντομοπαπωθητική της δράση. Ιδιαίτερα μάλιστα όσον αφορά την απώθηση των κουνουπιών που κάθε καλοκαίρι μας κάνουν να υποφέρουμε. Λόγω της σιτρονελάλης και της γερανιόλης, η σιτρονέλα απωθεί τα κουνούπια, γι’ αυτό και χρησιμοποιείται ευρέως ως εντομοαπωθητικό.
Τα κουνούπια είναι πράγματι ένα βασανιστικό πρόβλημα, ιδιαίτερα για όσους τα προσελκύουν. Η λέξη ίσως φαίνεται περίεργη, αλλά η αλήθεια είναι ότι αυτοί οι μικροί βασανιστές δεν προτιμούν όλους τους τύπους των ανθρώπων το ίδιο.
Τα κουνούπια γνωρίζουν πώς να μας ανιχνεύουν μέσα στο σκοτάδι το πιο απόλυτο χάρη σε ένα πολύ ανεπτυγμένο σύστημα υπέρυθρων ακτίνων, αλλά εν μέρει χάρη στην ενισχυμένη τους… όσφρηση.
Ποιες είναι όμως οι μυρωδιές που τα έλκουν περισσότερο;
Μελέτες έδειξαν ότι αγαπημένη μυρωδιά των κουνουπιών προερχόταν από το δέρμα ανθρώπων που έχουν ανεβασμένη χοληστερίνη αλλά και Βιταμίνη Β.
Έλκονται επίσης σε πολύ μεγάλο βαθμό από άτομα των οποίων το δέρμα απελευθερώνει πολύ ανθρακικό αέριο.
Η μυρωδιά λοιπόν φέρνει κοντά αυτά τα αντιπαθητικά πλάσματα και αυτή είναι που μπορεί να τα διώξει. Για το λόγο αυτό, χρησιμοποιούνται για την απώθησή τους αρωματισμένα μόρια που δεν τους αρέσουν καθόλου, όπως η Σιτρονέλλα.
Οι ουσίες σιτρονελλάλη, σιτρονελλόλη και γερανιόλη που περιέχονται στο αιθέριο έλαιο του φυτού, χρησιμοποιούνται ευρέως σε σαπούνια, κεριά και θυμιάματα, αρώματα, καλλυντικά και τις βιομηχανίες αρωματικών ουσιών σε όλο τον κόσμο.
Έρευνες έχουν αποδείξει ότι το έλαιο του φυτού έχει αντιμυκητιακές ιδιότητες.
Παρασκευή και δοσολογία
Το αιθέριο έλαιο χρησιμοποιείται σε συσκευές διασποράς ή για την παρασκευή λοσιόν. Μπορούμε ακόμη να φτιάξουμε κρέμες ή να χρησιμοποιηθεί με τη μέθοδο του εμποτισμού.
Για να φτιάξουμε μία λοσιόν παίρνουμε 85ml καθαρό οινόπνευμα, 5ml σιτρονέλας, 5ml λεμονόχορτο και 5 ml δενδρολίβανο.
Αν θέλουμε να έχει ενισχυμένη δράση, αφαιρούμε 5mp οινόπνευμα και προσθέτουμε 5ml ευκάλυπτο της ποικιλίας lemon. Για να φτιάξουμε κρέμα (για επαλείψεις στο δέρμα) παίρνουμε 50 γραμμάρια κρέμα βάσης και προσθέτουμε σε αυτήν 25 σταγόνες σιτρονέλας.
Προφυλάξεις
Αποφεύγετε να χρησιμοποιείτε τη σιτρονέλα απευθείας στο δέρμα σας σε μεγαλύτερες από τις ενδεικνυόμενες ποσότητες ή συχνότερα από ό,τι σας υποδεικνύει ο ειδικός που έχετε συμβουλευτεί, γιατί υπάρχει ενδεχόμενο να σας προκαλέσει τοξική αντίδραση. Επίσης, απαγορεύεται η χρήση της κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης και της γαλουχίας.
