Σκυλοκρεμμύδα Bιότοπος – περιγραφή

1 από 6

Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι URGINEA maritima (Ουργινεία η παραθαλλάσια ή Σκύλλα η Παράλιος). Ανήκει στην οικογένεια των Λειριοειδών. Τη συναντούμε με τα ονόματα Σκυλοκρέμμυδο, Σκύλλα, Ασκέλλα, Κουβαλοσκέρα, Μπότσικας, Κουτσούνα, Αγιοβασιλίτσα, Ασκυλοκάρα, Ασκελετούρα. Το όνομα Αγιοβασιλίτσα το οφείλει στο γεγονός ότι ανήμερα την πρωτοχρονιά κρεμούν πάνω από την πόρτα την αγριοκρεμμύδα, γιατί συμβολίζει το “ξανάνοιωμα” γιατί δεν χρειάζεται νερό για να βλαστήσει ούτε να φυτευτεί. Είναι ένα από τα πολύ γνωστά φυτά με μεγάλη κρεμμύδα (μέχρι 20 εκατοστά διάμετρο), σκήπο ψηλό που φτάνει το ένα με ενάμιση μέτρο. Τα άνθη του είναι λευκά με πράσινες ή πορφυρές ραβδώσεις κατά τσαμπιά. Το κάθε τσαμπί έχει περισσότερα από 50 άνθη, που έχουν 6 λευκά αστεροειδή πέταλα με πράσινες ή πορφυρές νευρώσεις και πρασινωπούς ανθήρες. Τα φύλλα του είναι λογχοειδή, πλατειά, λεία και φυτρώνουν μετά τα άνθη. Το μήκος των φύλλων κυμαίνεται από 30 έως 100 εκατοστά και το πλάτος τους από 3 έως 10 εκατοστά. Το συναντούμε σε όλη την Ελλάδα σε λιβάδια, βραχώδη εδάφη, φρυγανότοπους, μέχρι την ορεινή περιοχή. Φυτρώνει χωρίς να χρειάζεται νερό. Το αντίθετο μάλιστα. Όταν ποτίζεται δεν βγάζει στέλεχος. Είναι ένα πολύ μεταβλητό φυτό το οποίο έχει αναπτύξει διάφορα είδη. Σήμερα υπάρχουν περίπου 25 είδη του φυτού αλλά τα πλέον γνωστά είναι η λευκή και η κόκκινη που έχουν ίδιες θεραπευτικές ιδιότητες. Και οι δύο ποικιλίες αναφέρονται από τον Πλίνιο και άλλους αρχαίους συγγραφείς. Η λευκή κρεμμύδα αναφέρεται περισσότερο στη μεσαιωνική λογοτεχνία ενώ η ιατρική σχολή του Σαλέρνο στην Ιταλία προτιμούσε την ερυθρή ποικιλία για τα θεραπευτικά σκευάσματα. Ιστορικά στοιχεία Φυτό γνωστό από την αρχαιότητα όπου χρησιμοποιήθηκε ως δηλητήριο και ως φάρμακο. Αναφέρεται στον πάπυρο του Έμπερς (16ο αιώνα π.Χ.), ο οποίος είναι από τα παλαιότερα ιατρικά κείμενα της Αιγύπτου.

Ο Πυθαγόρας αναφέρεται σε αυτό (8ο αιώνα π.Χ.) Οι πολύ έντονες διουρητικές ιδιότητες του φυτού καθώς και η ερεθιστική φλυκταινωτική επίδραση του στο δέρμα ήταν γνωστές στον Ιπποκράτη και τον Γαληνό. Ο Ιπποκράτης το χρησιμοποιούσε για τη θεραπεία του ικτέρου, σε άσθμα και σπασμούς. Ακόμη χρησιμοποιούσε τις σαρκώδεις φλούδες του φυτού για την αντιμετώπιση καρδιακών διαταραχών. Ο Θεόφραστος (3ο αιώνα π.Χ.) το χρησιμοποιούσε σε πρόβλημα υδρωπικίας λόγω των διουρητικών ιδιοτήτων των γλυκοζιτών που περιέχει. Οι αρχαίοι Eλληνες για να εκμεταλλευτούν τις διουρητικές, αποχρεμπτικές και καθαρτικές του ιδιότητες έφτιαχναν ένα διάλυμα με αγριοκρεμμύδα και ξύδι για πολλούς αιώνες. Η σκυλοροσίδη που περιέχει το φυτό το κάνει αποτελεσματικό δηλητήριο για αρουραίους. Τα περισσότερα ζώα δεν το τρώνε γιατί είναι πολύ πικρό αλλά οι αρουραίοι το έτρωγαν εύκολα. Αποξέραιναν το φυτό και το έκοβαν κομματάκια που αναμείγνυαν με δόλωμα για ποντίκια. Παλαιότερα έφτιαχναν με την κρεμμύδα διάφορα φάρμακα τονωτικά και αντιπυρετικά. Σήμερα η λαϊκή ιατρική φτιάχνει ένα ματζούνι με τα μέσα σαρκώδη φύλλα, με μέλι, που χρησιμεύει για την τόνωση του οργανισμού και κατά των ελωδών πυρετών. Οι χωρικοί έλεγαν ότι η Σκύλλα «όταν ανθίζει πρώιμα, ο χειμώνας θα είναι βαρύς, ενώ όταν ανθίζει όψιμα μαλακός και η άνοιξη θά ’ρθει γρήγορα χωρίς συνέπειες και καταστροφές». Τη Σκύλλα την πρωτοχρονιά την κρεμούσαν στις πόρτες γιατί φέρνει ευτυχία και διώχνει τα κακά πνεύματα όπως έλεγαν. Επίσης θεωρούσαν ότι «προφύλασσε από το μάτι». Το έθιμο χρονολογείται από την εποχή του Πυθαγόρα ο οποίος κρεμούσε μία κρεμμύδα σκύλλας, μπροστά από την πόρτα του σπιτιού του ως αλεξιφάρμακο. Αυτό το αναφέρουν ο Διοσκουρίδης και ο Θεόφραστος. Το ίδιο άλλωστε συμβαίνει σήμερα σε όλη την Ελλάδα. Στην Κρήτη ονομάζουν το φυτό σκελετούρα ή ασκελετούρα. Το στέλεχος του φυτού στη Μεσσαρά το λένε “αθάνατο” και στο Ρέθυμνο “Λατζούνι”.

Οι γεωργοί παρατηρούσαν τα κλαδιά του φυτού και έλεγαν ότι όταν τα ραβδιά είναι νευράτα (ζωηρά και γεμάτα άνθη), ή χρονιά δίνει καλό κριθάρι. Τη χρονιά που η σκελετούρα δεν έβγαζε καθόλου ραβδί ήταν σίγουροι ότι η σοδιά κριθαριού θα καταστρεφόταν. Στο Ρέθυμνο έλεγαν ότι αν ανοίξει όλο το λατζούνι θα κάνει βαρυχειμωνιά, ενώ αν ανοίξει 50% ο χειμώνας θα είναι ελαφρύς. Οι χωρικοί έλεγαν ότι το ραβδί της σκελετούρας ήταν το πρώτο προϊόν της γης κάθε χρονιά. Στην Κρήτη χρησιμοποιούσαν το ραβδί του φυτού με μέλι. Το κοπανούσαν, το ανακάτευαν με το μέλι και το τοποθετούσαν στις σκληρίες για να πογιαγέρνουν (να αναστέλλεται η πρόοδός τους). Γνώριζαν βέβαια ότι ο βολβός ήταν ψακωτάρι (δηλητήριο). Χλωρό ή ξερό το κοπάνιζαν και τα ανακάτευαν με λάδι και το χρησιμοποιούσαν εξωτερικά κατά της ισχιαλγίας. Συστατικά – χαρακτήρας Περιέχει καρδιακά γλυκοζίδια (γλυκοσκυλαρίνη, προσκυλαριδίνη, σκυλαρένη, σκυλιγλαουκοσίδη και σκυλιφαεοσίδη), φυτικές χρωστικές, φυτική κόλλα, τανίνη, πτητικό έλαιο και υδατάνθρακες. Η σκυλιροσίδη, ή πιο σημαντική από τις τοξικές ουσίες που περιέχει είναι παρούσα σε όλα τα μέρη του φυτού. Ανθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή Ανθίζει από τον Αύγουστο μέχρι τον Οκτώβριο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα μέσα σαρκώδη φύλλα κρεμμύδας, κομμένα κατά ταινίες. Eχουν γεύση αηδή, πικρή και είναι λευκοκίτρινα και υγροσκοπικά. Φέρουν στόμια, μεσόφυλλο, αγγειώδεις αμφίπλευρες δεσμίδες χωρίς μηχανικά κύτταρα. Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις Είναι διουρητικό, τονωτικό και ευστόμαχο βότανο. Χρησιμοποιείται στην καταρροϊκή βρογχίτιδα. Η σκύλλα, όπως η δακτυλίτις και η κομβαλάρια, περιέχει καρδιοδραστικά γλυκοζίδια, αλλά στην περίπτωσή της διασπώνται τόσο γρήγορα μέσα στο σώμα ώστε έχουν μικρή ή καμία επίπτωση στην καρδιά.

Το βότανο αυτό χρησιμοποιείται ως διεγερτικό της απόχρεμψης, χρήσιμο στην καταρροϊκή βρογχίτιδα και σε άλλες πνευμονικές διαταραχές. Είναι ιδιαίτερα κατάλληλο όταν υφίσταται δεξιόπλευρο καρδιακό πρόβλημα που επιφέρει ασθένεια των πνευμόνων. Δρα ακόμη ως διουρητικό. Σήμερα φτιάχνονται προϊόντα με λάδι ελιάς και αγριοκρεμμύδας για καλλυντικούς και θεραπευτικούς σκοπούς, γιατί όλα δείχνουν ότι ενισχύει σημαντικά την τριχοφυΐα και καταπολεμά τα προβλήματα ακμής, λιπαρότητας και τα σπυράκια. Παρασκευή και δοσολογία Παρασκευάζεται με διάφορες μορφές, ως αλοιφή, σε μείγμα με λάδι , μέλι ή ξύδι, υπό μορφή εγχύματος ή σιρόπι. Υπό μορφή βάμματος η δοσολογία είναι 5 ml ημερησίως. Προφυλάξεις Σε μεγάλες δόσεις το βότανο προκαλεί εμετό. Η κόκκινη σκυλοκρεμμύδα περιέχει σκιλιροσίδη, ένα ισχυρό εμετικό που χρησιμοποιείται ως δηλητήριο κατά των ποντικιών. Αυτό το είδος δεν χρησιμοποιείται θεραπευτικά. Σε περίπτωση υπερδοσολογίας μπορεί να προκληθούν έντονες φλεγμονές του γαστρεντερικού και ουροποιητικού συστήματος, ναυτία, εμετός, πόνοι στην κοιλιά, νωθρότητα, σπασμοί, πτώση θερμοκρασίας και σπανίως θάνατος. Υ.Σ. Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr. Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση info@herb.gr