Με την πρόσφατη περίπτωση σύλληψης επιβαινόντων σε τουριστικό σκάφος αλλοδαπών γιατί είχαν ανασύρει από τον βυθό στα Χοιρονήσια κάποια, ίσως ασήμαντα, αρχαία θα σας διηγηθώ κάποια άγνωστα στοιχεία για την περιοχή.
Την τοποθεσία αυτή, δύο βραχάκια και με βλυχάδα, συναντούμε ερχόμενοι με πλεούμενο από Κολυμπάρι. Μετά είναι το Ακρωτήρι Χοιρονήσι το Σφακό ή Κυπαρισαύλακο, ο κάβος Πιτσίλης, το Κακόβολο φαράγγι, το Λιμνιονάρι (βλυχάδες) και φθάνομε στον όρμο Κατζηλιέρη γνωστό σαν Μένιες. Φθάνοντας ως εκεί την δεκαετία του 1950 για διήμερο με τον ορειβατικό Χανίων επισκεφθήκαμε και τα αμέτρητα κομμάτια από σκόρπια μάρμαρα του κατά τους ειδικούς, ναού της Αρτέμιδας Δίκτυνας. Φαινόταν να έλλειπαν λίγα για να αναστηλωθεί ο ναός. Σήμερα δεν νομίζω να υπάρχουν πάνω από δυο – τρία.
Έχω επισημάνει παλαιότερα το γεγονός ότι σε Βενετσιάνικους χάρτες το ιερό αναφέρεται σαν Δίκταμος και όχι Δικτυναίον. Ποια σχέση με το γνωστό βοτάνι κάνεις δεν ερεύνησε.
Ως γνωστόν το Δικτύναιον ήταν από τα σπουδαιότερα Ιερά, ιδίως της Ρωμαϊκής εποχής, και ο πλακόστρωτος δρόμος για να διέρχονται οι άμαξες ως αυτό έχει καθαριστεί σε ένα μικρό μήκος από την αρχαιολογία.
Αλησμόνητος φίλος από τα Αφράτα, που απεβίωσε ενενήντα χρόνων πριν λίγα χρόνια, μου είχε κάμει πολλές ιστορίες για την περιοχή.
Αρχές του προηγουμένου αιώνα, του είχε εξιστορήσει ο πατέρας του που ψάρευε στην περιοχή, έφθανε, δεν γνωρίζω για ποσά καλοκαίρια, ένα μικρό αγγλικό κότερο που άραζε εκεί και ντόπιοι ακόμη και από το μοναστήρι του Αϊ Γιώργη, χάριζαν στους επιβαίνοντες, ή πουλούσαν, αρχαία. Οι ντόπιοι έλεγαν «ήρθε πάλι το Λορδικο Παπόρι». Μάλιστα είχαν φιλοξενήσει στο μεσημεριανό τον πατέρα του που πρώτη φορά έτρωγε πατάτες, αφού στην περιοχή φαίνεται να μην τις γνώριζαν, και οι… λόρδοι του έδωσαν να φυτέψει. Όταν τον άλλο χρόνο τον ερώτησαν αν έπιασε το φυτό απάντησε πως ναι έβγαλε φύλλα αλλά καρπούς όχι. Δεν γνώριζε ότι οι καρποί είναι μέσα στην γη. Επίσης ο ίδιος ο φίλος μου είχε εργαστεί αγγαρεία όταν οι Γερμανοί στην κατοχή άνοιγαν τον δρόμο για το Ξωβίγλι, Δεματαρά και Πατελούρο τα γκρεμνά, για να μεταφέρουν τα τεράστια επάκτια πυροβόλα κ.λπ. και όταν έβρισκαν τμήματα αρχαίων αγαλμάτων τους απομάκρυναν μέχρις να τα τακτοποιήσουν. Αραγε πού να βρίσκονται τώρα αυτά τα αγάλματα; Και το τελευταίο. Φίλος βοσκός από Ροδωπού θα’ ναι είκοσι χρονιά, που μου ανέφερε ότι πριν λίγες ήμερες πέρασε ένας εκσκαφέας συνοδευόμενος από φορτηγάκι και ο βοσκός σκέφθηκε ότι θα πρόκειται να φτιάξουν τον δρόμο που κατεβαίνει στις Μένιες. Του έκαμε όμως εντύπωση που την επόμενη πέρασαν πάλι αναχωρώντας και πήγε στις Μένιες οπού αντίκρυσε ένα βαθύ και πλατύ λάκκο, διανοιγμένο προφανώς από το μηχάνημα, που ο καθένας μπορεί να σκεφθεί ότι κάτι πολύτιμο ανέσυραν μετά από ενδείξεις σχετικού μηχανήματος.
Στο μοναστήρι του Αϊ Γιώργη, πριν 15 χρονιά περίπου, είχα δει μια πολύ παλαιά πήλινη κολυμβήθρα που την παρέδωσα στην Βυζαντινή υπηρεσία και μέσα στα ερείπια υπήρχε ακόμη μια μεγέθους τέμπλου εικόνα του Αγίου με παραστάσεις από τη ζωή του και ζωγραφικής κάπου πριν 150 χρονιά αν θυμάμαι. Μου έκαμε εντύπωση πως την είχαν αφήσει τα γεράκια αλλά δεν την πήρα να την παραδώσω στη Μονή Γωνιάς μήπως στη διαδρομή τύχει να βρεθεί στο όχημα και άλλη φορά το ανέφερα στη Μονή ότι θα φέρω την εικόνα ώστε να μην έχω οποία ευθύνη στο όχημα μου. Είχε μείνει εκεί 150 χρονιά και όταν πήγα πάλι, έλειπε δυστυχώς.
Άποψη μου προσωπική: Τα αναφερόμενα στα ΜΜΕ πρόσφατα για Κρήτη και λοιπή Ελλάδα για αρχαιοκάπηλους δεν γράφονται σωστά.
Αρχαιοκάπηλος, κατά το λεξικό Μπαμπινιώτη, είναι όποιος πωλεί, ή έχει αυτή την πρόθεση, αρχαία ευρήματα, αλλιώς είναι απλώς παράνομος κάτοχος. Τα εικονιζόμενα πρόσφατα δεν αποτελούν αρχαία “αντικείμενα”. Αντικείμενο είναι κάτι ολοκληρωμένο, συγκεκριμένο. Είναι όστρακα από αγγεία όπως τα ονομάζουν οι αρχαιολόγοι, από τα οποία κατά χιλιάδες πραγματικά, συναντάς στα έξι στα δέκα σπήλαια και στο ένα στα 50 χωράφια ή βοσκότοπους. Τη δεκαετία του 1960, είχαμε επανειλημμένως αποστείλει επιστολές στην Εισαγγελία και τον τοπικό Τύπο, με θέμα “Τα αρχαιολογικά σπήλαια μας λεηλατούνται”. Και έτσι ήταν και είναι ακόμη. Η περίφημη Αρκουδιώτισσα στο Ακρωτήρι, έχει υποστεί λαθρανασκαφή τέσσερις φορές. Δυστυχώς, δεν είναι δυνατόν η Αρχαιολογία ή η Αστυνομία να έχει φύλακες σε έρημες τοποθεσίες επί 24ώρου βάσεως. Η προστασία εναπόκειται στον… πατριωτισμό των Ελλήνων, όπως γράφει και το σύνταγμα.
Όστρακα λοιπόν έχουμε παραδώσει, πέρα από τα κάπου 20 πρωτόκολλα παράδοσης ειδωλίων κ.λπ., αμέτρητες κούτες γεμάτες, έτσι που η εξαίρετη επιστήμονας και άνθρωπος κα Βλαζάκη, να αναφέρει πως δεν έχει πλέον πού να τα αποθηκεύει. Από Σπάθα, Γραμβούσα, Σούγια, Λευκά όρη, Γαύδο, Σφακιά, Ακρωτήρι κ.λπ.
Τελειώνοντας επισημαίνω, πως οι πραγματικοί αρχαιοκάπηλοι, εργάζονται νύχτες, έχουν ρημάξει τα πάντα, και δεν περιορίζονται σε κάποια ψιλοκομματάκια (όστρακα) από αγγεία, όπως το ζεύγος στα Χοιρονήσια που για 16 θρύψαλα, υπέστη τόση ζημιά από κατασχέσεις.
Και μια διαπίστωση δεκαετιών πεζοπορίας στο Ακρωτήρι Σπάθα. Εχει όψη βραχώδους και άχρωμου τόπου αλλά έχει υπέροχες ομορφιές και ενδιαφέροντα. Λίγα από αυτά:
Το ονομαστό μοναστήρι του Αϊ Γιάννη Γκιώνας και πιο κάτω το βυζαντινό τοιχογραφημένο του Αγίου Παύλου. Τα ονομαστά ορυχεία σιδήρου αρχών του 20ου αιώνα (Μίνες). Τις κορυφές Όνυχας με αρχαίο ιερό υψ. 748 μέτρα και Μονόλιθος 747 μέτρα, με μοναδική θέα προς κόλπο Κισάμου και Χανιών. Τα φαράγγια Βαθύ και Αγριοφάραγγο και τα μικρότερα Μονοκερατέ, Σφακό, Κακό φαράγγι. Το αρχαιολογικό σπήλαιο Ελληνόσπηλιος. Εκτός από Μένιες τις παραλίες Χαλικιά, Ραβδούχα κ.λπ. Επισκεφθείτε την.
