Το μέλλον των ελληνικών εξαρτάται από την κατοχύρωση της θέσης τους στο ψηφιακό, οπτικοακουστικό και διαδικτυακό οικοσύστημα του 21ου αιώνα.
Συχνά διαβάζουμε δραματοποιημένες ιστορίες για το ζοφερό μέλλον που απειλεί τη γλώσσα μας. Που κατακλύζεται δήθεν από ξένες λέξεις. Που απειλείται δήθεν από τα γκρήκλις που παλιά τα έλεγαν φραγκοχιώτικα. Που θα χάσει δήθεν για πάντα τους τόνους και τα πνεύματα, τα οποία χρησιμοποιούμε για να γράφουμε τα αρχαία ελληνικά ή τα κείμενα της καθαρεύουσας.
Μπορώ να σας βεβαιώσω ότι, ως ζωντανός οργανισμός, η ελληνική γλώσσα είναι καλά στην υγεία της και πορεύεται όπως όλες οι υγιείς γλώσσες. Μας το βεβαίωσε πρόσφατα ο Χριστόφορος Χαραλαμπάκης. καθηγητής της Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και υπεύθυνος σύνταξης του Χρηστικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής της Ακαδημίας Αθηνών. Σε προηγούμενη ευκαιρία μας είχε καθησυχάσει για τον περιορισμό της χρήσης των γκρήκλις. Κάτι που είχε επιβεβαιώσει παλαιότερα, με βάση μάλιστα και σχετικές μετρήσεις στο διαδίκτυο, ο Χρήστος Τσαλίδης, διαχειριστής της εταιρείας Neurolingo, μιας εταιρείας που εξειδικεύεται στην παραγωγή γλωσσικών εργαλείων υποστήριξης της ελληνικής γλώσσας.
Ταυτόχρονα, το καθεστώς της ελληνικής ως μιας από τις 24 επίσημες γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης της εξασφαλίζει προνομιακή αντιμετώπιση και υποστήριξη. Το καθεστώς αυτό εξασφάλισε ήδη από τη δεκαετία του 1980 την ισότιμη υποστήριξη των ελληνικών μαζί με τις άλλες επίσημες γλώσσες στα συστήματα πληροφορικής των θεσμικών οργάνων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Κι αυτό παρόλο που υπήρχαν πράγματι τεχνικά προβλήματα λόγω του ελληνικού αλφαβήτου που ήταν τότε το μόνο μη λατινικό αλφάβητο που έπρεπε να υποστηριχτεί.
Τότε, εξασφαλίστηκε η υποστήριξη των ελληνικών στα συστήματα επεξεργασίας κειμένων και η δημιουργία βάσεων δεδομένων με ελληνικούς χαρακτήρες για την τεχνική ορολογία (Eurodicautom, η σημερινή IATE) και την ενωσιακή νομοθεσία και νομολογία (CELEX, η σημερινή EurLex). Κι επιπλέον η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατάρτισε τις λειτουργικές προδιαγραφές για την πολυγλωσσία στους υπολογιστές, προδιαγραφές που εφαρμόζουν οι εταιρείες πληροφορικής στα προϊόντα τους από το 1995 και μετά.
Η σωστή υποστήριξη των ελληνικών στους υπολογιστές συνέβαλε στην διατήρησή τους και στο ψηφιακό οικοσύστημα του διαδικτύου, όπου σιγά-σιγά περιορίζουν την χρήση των γκρήκλις. Όμως, στο εν λόγω οικοσύστημα εμφανίζονται πλέον νέοι κίνδυνοι. Κι έχουν να κάνουν με το καθεστώς υποστήριξης των ελληνικών στα σύγχρονα εργαλεία πληροφορικής με τα οποία διαχειριζόμαστε την γλώσσα.
Το 2012, μια κοινοπραξία ερευνητικών ιδρυμάτων από όλη την Ευρώπη ανέλυσε την κατάσταση 30 ευρωπαϊκών γλωσσών όσον αφορά την υποστήριξή τους σε σύγχρονα γλωσσικά εργαλεία. Η Λευκή Βίβλος με τίτλο «Η ελληνική γλώσσα στην ψηφιακή εποχή» ανέλυε την υποστήριξη της ελληνικής γλώσσας σε τέσσερεις μεγάλες κατηγορίες γλωσσικών εργαλείων: μηχανική μετάφραση, ανάλυση κειμένου, επεξεργασία φωνής, και διαθεσιμότητα γλωσσικών πόρων. Τότε, η υποστήριξη των ελληνικών στα συστήματα μηχανικής μετάφρασης ήταν «μικρή ή καθόλου» ενώ στα εργαλεία ανάλυσης κειμένου, επεξεργασίας φωνής και γλωσσικών πόρων η υποστήριξη ήταν «αποσπασματική»
Σε δύο πρόσφατες ημερίδες που διοργάνωσαν το Γραφείο Αθηνών της Γενικής Διεύθυνσης Μετάφρασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και το Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου / Ερευνητικό Κέντρο «Αθηνά» τέθηκε ξανά επί τάπητος η υποστήριξη των ελληνικών στα εργαλεία πληροφορικής. Κι αυτό για αρκετούς λόγους.
Πρώτον, η ανάπτυξη της Ψηφιακής Ενιαίας Αγοράς που αποτελεί στόχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα επόμενα χρόνια. Δεύτερον, ο όγκος των κειμένων που διατίθενται πλέον στο ψηφιακό οικοσύστημα και τα οποία είναι αδύνατον να μεταφραστούν από εξειδικευμένους μεταφραστές χωρίς βοήθεια από συστήματα αυτόματης μετάφρασης. Τρίτον, οι γλωσσικοί συνδυασμοί μόνο για τις 24 επίσημες γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι 552 – και στην Ευρώπη μιλιούνται 60 συνολικά γλώσσες αν συνυπολογίσει κανείς και τις μειονοτικές.
Για όλους αυτούς τους λόγους αλλά και για να διατηρήσει την ανεξαρτησία της έναντι μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών που έχουν αρχίσει να εκμεταλλεύονται τη δεσπόζουσα θέση τους στην αγορά π.χ. της αυτόματης μετάφρασης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χρηματοδοτεί ένα φιλόδοξο πρόγραμμα συντονισμού των γλωσσικών πόρων για όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες.
Πρόκειται για τη συλλογή σωμάτων κειμένων σε κάθε μια από τις γλώσσες της Ε.Ε. καθώς και ελεγμένων μεταφρασμένων κειμένων σε δύο ή περισσότερες γλώσσες. Με αυτά τα σώματα κειμένων «εκπαιδεύονται» προγράμματα πληροφορικής που χρησιμοποιούνται για αυτόματη μετάφραση, για την πρόταση διορθώσεων της ορθογραφίας και της σύνταξης ηλεκτρονικών κειμένων καθώς και σε συστήματα αναγνώρισης κειμένων, ανάλυσης της φωνής και σύνθεσης ομιλίας. Όσο περισσότερα σώματα ελληνικών κειμένων συγκεντρωθούν τόσο καλύτερα θα είναι τα αποτελέσματα που θα δίνουν τα εν λόγω προγράμματα στο μέλλον για τα ελληνικά.
Στην πράξη αυτό θα σημαίνει καλύτερους ορθογραφικούς διορθωτές της ελληνικής γλώσσας για υπολογιστές, ταμπλέτες και κινητά, καλύτερη υποστήριξη των ατόμων με αναπηρία και των ηλικιωμένων με προβλήματα όρασης και ακοής. Επίσης, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής ενοποίησης καλύτερη υποστήριξη σε συστήματα επικοινωνίας των δημόσιων διοικήσεων σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και ενωσιακό επίπεδο με τους Ευρωπαίους πολίτες σε όλες τις γλώσσες.
Ο πολίτης θα μπορεί για παράδειγμα να λάβει ένα πιστοποιητικό γέννησης από την Τσεχία, μια βεβαίωση από την εφορία του Βελγίου ή ένα αντίγραφο ποινικού μητρώου από τη Γερμανία στη γλώσσα του ακόμη κι αν βρίσκεται σε άλλη χώρα της Ε.Ε. και δεν γνωρίζει τσεχικά, φλαμανδικά ή γερμανικά… Ταυτόχρονα η επικοινωνία των δημόσιων διοικήσεων θα γίνει ταχύτερη και αποτελεσματικότερη αφού η μετάφραση πολλών κειμένων θα καταστεί ευκολότερη και η δουλειά των μεταφραστών -που πρέπει πάντα να ελέγξουν τα τελικά κείμενα- αποδοτικότερη.
Η προσπάθεια έχει ξεκινήσει. Οι αρμόδιες εθνικές αρχές έχουν επίγνωση. Ας ελπίσουμε ότι θα κινητοποιηθούν σωστά για να εξασφαλίσουμε την επιβίωση και ανάπτυξη στο ψηφιακό, οπτικοακουστικό, διαδικτυακό οικοσύστημα μιας γλώσσας με ιστορία χιλιάδων χρόνων – της ελληνικής.
*φυσικός, στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com
