Το όνειρο ενός γελοίου

Ιδού εγώ! Ιδού ο άνθρωπος ανά τους αιώνες. Από Γενέσεως Κόσμου, όταν είπε ο Θεός “γεννηθήτω φως και εγένετο φως” και εμφανίσεώς του στη γη, μέχρι σήμερα, το 2016 μ.Χ. Σε όλη την προϊστορική και ιστορική διαδρομή του. Ο άνθρωπος με όλες τις “καλλίες” του (μου αρέσει πολύ αυτή η λέξη που χρησιμοποιεί ο φίλος μου ο Νίκος Βαβουλές στο βιβλίο του “Στροβλές Σελίνου”) κι όλες τις κακίες του. Ο άνθρωπος – άγγελος, μα και ο άνθρωπος – διάβολος. Ο άνθρωπος εντός του οποίου συνυπάρχουν συγκρουόμενα και συγκρούονται συνυπάρχοντας το καλό και το κακό, το φως και το σκοτάδι, το δίκαιο και το άδικο, το ουράνιο και το υποχθόνιο, το άσπρο και το μαύρο, η μέρα με τη νύχτα. Ο άνθρωπος έτσι, όπως κατά Φιοντόρ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι, σε ελεύθερη, πλην όμως “σεβαστική” διασκευή της Γλύκας Στόιου, είδε “ένας γελοίος στο όνειρό του”, για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι όλα μπορούν να γίνουν “καλά λίαν”, αν αγαπάμε τους άλλους σαν τον εαυτό μας. Ιδού εγώ, ο πρώτος και ο έσχατος άνθρωπος(*).

Γνωστός και βέβαια αγαπημένος και σ’ εμένα ο Ντοστογιέφσκι απ’ τα μυθιστορήματά του (κι αν έχω εντρυφήσει στις σελίδες τους!) όχι όμως και απ’ τα διηγήματά του. Ούτε σαν τίτλο δεν ήξερα το “Ονειρο ενός γελοίου” για παράδειγμα, που επέλεξε να μεταφέρει στο θεατρικό σανίδι, στην πρώτη φετινή χειμερινή παραγωγή του το Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Κρήτης. Ντοστογιέφσκι πάντως είναι αυτός! Ενα επιπλέον κίνητρο για να πάω στην πρεμιέρα, την προηγούμενη Παρασκευή. Συν το κρατούμενο ότι το έργο είχε βασικά την υπογραφή της γνωστής μου, από μια συνέντευξη που της είχα δώσει πριν από 4 χρόνια στις “Στιγμές” της Γλύκας Στόιου (δική της η μετάφραση, η διασκευή και η σκηνοθεσία). Με δεδομένο βέβαια και την εμπιστοσύνη μου στις επιλογές του Μιχάλη Αεράκη. Ωστόσο…

Ωστόσο, τα που “βίωσα” παρακολουθώντας το “όνειρο ενός γελοίου” που κρατά λίγο περισσότερο από μία ώρα, ήταν υπεράνω κάθε προσδοκίας. Αριστουργηματικό, δεν λέω, το συγκεκριμένο διήγημα του μεγάλου Ρώσου συγγραφέα, πάντα μαγευτικός και πάντα επίκαιρος ο λόγος του, αντάξιά του, όμως και η όλη παράσταση. Ασπροπρόσωπο έβγαλαν τον Αεράκη για την επιλογή του η Γλύκα και οι συνεργάτες της, η Αγγελική Καρακαξίδου και ο Νικόλας Πιπεράς (στον ρόλο του Γελοίου, δική του και η μουσική). Υποδειγματικοί και ως άτομα και ως σύνολο. Μην τη χάσετε! Αξίζει τον κόπο όχι μόνο να τη δει, αλλά και να την ξαναδεί κανείς!

“Του μέλλοντος οι μέρες στέκοντ’ εμπροστά/ σα μια σειρά κεράκια αναμμένα -/ χρυσά ζεστά και ζωηρά κεράκια”. Και τον Κ.Π. Καβάφη (απ’ το ποίημά του “Κεριά” οι στίχοι) και τον Οδυσσέα Ελύτη και τον Νίκο Καζαντζάκη και τον Χανς Κρίστιαν Αντερσεν, μέχρι και δημοτικά νανουρίσματα, βάζει στο “παιχνίδι” η σκηνοθέτις. Να, επί σκηνής “το κοριτσάκι με τα σπίρτα” ή ένα κοριτσάκι που μοιάζει με την ηρωίδα του Αντερσεν, για παράδειγμα. Θα το προσπεράσει “υπακούοντας” στο μέσα του διαβολάκι ο Γελοίος. Θα τον φορτώσει με τύψεις γιατί το προσπέρασε το αγγελάκι. Για να μείνω μόνο σε μια απ’ τις πάμπολλες σκηνές του έργου που εντυπωσιάζουν, αλλά και προβληματίζουν ταυτόχρονα τα μάλα τον θεατή για την πορεία του ανθρώπινου είδους στη φύση και στην ιστορία, κρατώντας τον σε μια διαρκή εγρήγορση.

Μια σκάλα, τρεις κάπες, δύο μαγνάδια κι ένα μήλο, το “υλικό” που χρησιμοποιείται για το “χτίσιμο” της παράστασης. Με το ελάχιστο γίνεται το μέγιστο! Εκανα κι αυτήν τη σκέψη παρακολουθώντας τη. Σαν συνακόλουθη, ωστόσο, μιας άλλης σχετικά με το μέγεθος της δουλειάς που έγινε για να βγει επί σκηνής το “αποτέλεσμα” υπερθέαμα έτσι όπως βγήκε. Φως φανάρι, αυτό! Συγχαρητήρια και από εδώ! Αξίζει “τον πόνο και τον κόπο να κάνεις θέατρο μέσα σε τόσο αντίξοες συνθήκες”, Γλύκα, Αγγελική και Νικόλα! Το ίδιο θα σας πει και ο Αεράκης…

*Ο τελευταίος στίχος απ’ το ποίημά μου “Ιδού εγώ” (βλ. “ΚΑΖΟΒΑΡ”, Χανιά, Γ’ έκδοση 2014).

Η αλληλογραφία μας

Αθηνά Κανιτσάκη, συγγραφέα, Χανιά: Πολλά μπορεί να γράψει κανείς παίρνοντας… αμπάριζα απ’ την παρουσίαση του βιβλίου σας “Τρικυμία” προχθές απ’ την “Πολυδράση” στο Τ.Ε.Ε. Χανίων. Και για τη συγγραφική σας προσφορά και για τις πολυποίκιλες δράσεις των μελών της “Πολυδράσης” στο πολιτισμικό γίγνεσθαι του τόπου μας. Υπάρχει ελπίς!