Το κάπνισμα σκοτώνει. Ιδίως όταν συνδυάζεται με άλλους επιβαρυντικούς παράγοντες. Δεν το λένε μόνο οι στατιστικές αλλά και οι καθημερινές ανθρώπινες ιστορίες των δικών μας ανθρώπων.
Γράφαμε πριν από δύο εβδομάδες για τα απρόβλεπτα που μπορούν να προβλεφθούν (ΧΝ 2/7/2014). Ξεκινώντας να γράφω τη σημερινή στήλη ήλθαν στο νου μου μερικές ιστορίες που αξίζει να τις μοιραστώ μαζί σας. Πρόκειται για τις τραγικές ιστορίες μερικών «θεριακλήδων» καπνιστών που νομίζω ότι πρέπει να τις διαβάσουν όσοι, νέοι κυρίως, ξεκινούν τώρα το κάπνισμα.
Αρχίζω με την ιστορία του πατέρα μου. Έφυγε από το χωριό του πολύ μικρός κι ήλθε στην Αθήνα της δεκαετίας του 1920 να δουλέψει μαζί με τα μεγαλύτερα αδέλφια του στο εστιατόριο των θείων του. Σκληρή δουλειά. «Να φανταστείς», μας έλεγε, «πως όταν γινόμουν μούσκεμα στον ιδρώτα σταματούσα να στύψω τη φανέλα μου για να την ξαναφορέσω και να συνεχίσω το τρέξιμο στις εξωτερικές παραγγελίες». Κάπου εκεί ως έφηβος άρχισε το κάπνισμα. Στα 65 του περίπου μια κρίση χολής τον οδήγησε στο χειρουργείο για αφαίρεση χολόλιθων.
Ο ηπατολόγος που τον χειρούργησε μας είπε ότι δεν βρήκε μόνο πέτρες … «Τον καθάρισα όσο καλύτερα μπορούσα» μας είπε. «Αλλά πρέπει να κόψει το κάπνισμα…». Πράγματι όσο ήταν στο νοσοκομείο δεν κάπνισε καθόλου. Αλλά μόλις γύρισε σπίτι, ξανάρχισε απτόητος. Πόσες φορές τσακώθηκε με τη μητέρα μου που δεν μπορούσε να υποφέρει τη μυρωδιά του καπνού; Έφυγε στα 70 του χρόνια όταν ο καρκίνος είχε γεμίσει τους πνεύμονες…
Ένας από τους αδελφούς της μητέρας μου ήταν κι αυτός θηριώδης καπνιστής από τα νιάτα του. Συνδύαζε μάλιστα το κάπνισμα με το καλό φαγητό και το πιοτό κάθε είδους. Ούζα, κρασιά, μπύρες αλλά και πιο βαριά αλκοολούχα ποτά στην ημερησία διάταξη. Κινητικότητα καμία. Στα 40 του ήταν παχύσαρκος. Στα 50 του έκοψε το κάπνισμα αλλά όχι το φαγητό. Όταν διαγνώστηκε με βαριά καρδιοπάθεια δυσκολεύτηκε πολύ να βρει καρδιοχειρουργό που να δεχτεί να τον εγχειρήσει. Η καρδιά του κατέληξε να εργάζεται μόνο κατά 25%. Έχασε βάρος αλλά τον είχε προφτάσει ο σακχαρώδης διαβήτης. Οι παλιές συνήθειες δεν κόπηκαν εντελώς αφού επισκεπτόταν και πάλι συχνά τις παλιές καλές ταβέρνες … Έσβησε, πριν γίνει 70 χρονών ένα πρωί όταν η καρδιά του δεν μπορούσε πια να αντέξει…
Ο θεριακλής ξάδελφος κάπνιζε πάνω από τρία πακέτα την ημέρα. Περηφανευόταν μάλιστα ότι κανείς δεν μπορούσε να τον ξεπεράσει. Ακόμη κι όταν διαγνώστηκε με πνευμονική ανεπάρκεια και άρχισε να παίρνει οξυγόνο και να κοιμάται με μάσκα συνέχισε να ξεκλέβει χρόνο για ένα τσιγαράκι. Συνεχίζει να επισκέπτεται τακτικά τον πνευμονολόγο αλλά η ποιότητα της ζωής του έχει υποβαθμιστεί ιδιαίτερα. Με το παραμικρό του κόβεται η ανάσα. Δεν μπορεί να περπατήσει παρά λίγα μόνο μέτρα. Λαχανιάζει με το παραμικρό. Δεν απομακρύνεται από τη συσκευή του οξυγόνου. Ευτυχώς, έστω και αργά σταμάτησε το κάπνισμα.
Ο καλός συνάδελφος άρχισε κι αυτός να καπνίζει από πολύ νέος. «Οι δυσκολίες της ζωής» μας έλεγε. Στο γραφείο, στο σπίτι, παντού, το τσιγάρο δεν έλειπε. Έκανε ειδικές προμήθειες μήπως ξεμείνει από τσιγάρα το Σαββατοκύριακο ή τις γιορτές. Ο γιός του σπούδασε γιατρός και άρχισε να τον πιέζει να το κόψει. «Αν δεν το κόψεις μην περιμένεις να σε περιθάλψω όταν αρρωστήσεις». Ο σοβαρός επιστήμονας ήξερε τις στατιστικές. Ο πατέρας του είχε πολύ λίγες πιθανότητες να ξεφύγει…
Με τα πολλά ο φίλος μας έκοψε το τσιγάρο. Πέρασε μερικά χρόνια χωρίς πρόβλημα. «Τα καλύτερα του χρόνια», μας έλεγε. Περπατούσε πολύ. Χαιρόταν τη ζωή. Αλλά οι παλιές αμαρτίες τον πρόλαβαν. Ένας βήχας άρχισε να τον ταλαιπωρεί. Οι εξετάσεις έδειξαν όγκο στον πνεύμονα. Μπήκε στο χειρουργείο όπου του αφαίρεσαν ένα μεγάλο κομμάτι πνεύμονα. Οι χημειοθεραπείες τον εξάντλησαν, Εκεί που πίστεψε ότι γλύτωσε ήλθαν κι άλλα άσχημα νέα. Το κακό είχε προχωρήσει στα κόκκαλα. Ακτινοθεραπείες. Κι άλλες χημειοθεραπείες. Οι γιατροί σήκωσαν πλέον τα χέρια ψηλά. Αυλαία.
Μα, θα πούνε μερικοί, εμείς έχουμε ακούσει για καπνιστές που δεν έχουν κανένα πρόβλημα και ζουν ακόμη και μέχρι τα 100! Ίσως να υπάρχουν και τέτοιοι αλλά εγώ δεν τους έχω ακόμη συναντήσει. Και βέβαια θα πρέπει να δούμε πόσα πραγματικά τσιγάρα καπνίζουν την ημέρα. Συχνά, για να εντυπωσιάσουν το ακροατήριο μερικοί ίσως να ισχυριστούν ότι καπνίζουν παραπάνω από όσα καπνίζουν στ’ αλήθεια. Ύστερα έχει σημασία και αν το τσιγάρο καπνίζεται σε ανοικτό ή σε κλειστό χώρο. Ο καπνός που συγκεντρώνεται σε ένα κλειστό δωμάτιο είναι διπλά βλαβερός όχι μόνο για τον καπνιστή αλλά και για τους «παθητικούς» όπως λέμε καπνιστές, δηλαδή όσους δεν καπνίζουν αλλά αναπνέουν το ντουμάνι.
Σημασία έχει επίσης και ο συνδυασμός με άλλους παράγοντες κινδύνου. Παχυσαρκία και σακχαρώδης διαβήτης. Έλλειψη άσκησης. Κακή διατροφή. Άγχος και στεναχώριες της καθημερινότητας. Γιατί θα πρέπει εδώ να αναφέρω και την ιστορία της γιαγιάς.
Διαβητικιά από τα 30 της λόγω μεγάλης στεναχώριας, η γιαγιά έκανε κάθε μέρα ένεση ινσουλίνης μόνη της. Υπόδειγμα πειθαρχίας στο φαγητό δεν ξεπερνούσε ποτέ τα προβλεπόμενα. Το πρωινό της μετρημένο. Το μεσημέρι δύο κεφτεδάκια χωρίς ψωμί και με μπόλικο μαϊντανό και από κοντά λίγο λαδερό ή σαλάτα. Το ίδιο και το βράδυ. Με λίγο γιαούρτι και ένα μήλο. Αν βρισκόταν με παρέα, αντί για ψωμί θα έτρωγε μια μόνο πιρουνιά μακαρόνια ή μια μικρή κουταλιά γλυκό. Όποτε ένοιωθε πως δεν ήταν καλά ρυθμισμένη έπαιρνε μόνη της το ασθενοφόρο και πήγαινε στην κλινική για εξετάσεις και οδηγίες.
Το κυριότερο όμως ήταν «έξω καρδιά». Σχεδόν κάθε εβδομάδα ήταν σε κάποια έξοδο, σε κάποια εκδρομή, με κάποιες ευχάριστες παρέες. Συναναστρεφόταν πολύ τους νέους κι εμείς, τα εγγόνια της χαιρόμαστε να της κάνουμε παρέα. Έδιωχνε τις στεναχώριες σαν το λάδι το νερό. Κι αν είχε γνωρίσει στη ζωή της πίκρες και προβλήματα. Χήρα στα 30 με τρία παιδιά να μεγαλώσει. Τρεις φορές γλύτωσε από πυρκαγιές. Δεν μπόρεσε να γυρίσει στο σπίτι της στην Κωνσταντινούπολη όταν το 1963 άρχισαν οι μαζικές απελάσεις των Ελλήνων της Πόλης.
Και ναι, κάπνιζε ένα τσιγαράκι με τον καφέ της! Τρία ή τέσσερα τσιγάρα στην ημέρα. Ποτέ παραπάνω. Πάντα με καλή παρέα. Πάντα ευτυχισμένη. Πάντα αισιόδοξη! Κι έφυγε 93 χρονών, πλήρης ημερών. Η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα…
