Από την πολυεθνική “Σελανίκ” της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στη Σαλονίκη του Μεσοπολέμου και των πρώτων χρόνων της Κατοχής. «Στα χρόνια ανάμεσα», όπως είναι ο τίτλος του δεύτερου βιβλίου της τριλογίας του Βασίλη Τσιράκη που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις «Τόπος» και το οποίο αποτελεί ένα μυθιστορηματικό πανόραμα της Θεσσαλονίκης από τον ερχομό των προσφύγων το 1922 ως τον διωγμό των Εβραίων το 1943.
Eνα ιστορικό μυθιστόρημα όπου πρωταγωνιστεί η ιστορία καθώς η μοίρα των πρωταγωνιστών, της Δάφνης, της Σμαρώς, του Στέφανου, του Ελιάν και του Αλέξανδρου, «σφραγίζεται» από τις μεγάλες πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές ανατροπές του καιρού τους.
Ένα ιστορικό μυθιστόρημα μέσα από τις σελίδες του οποίου περνούν διακριτικά οι φιγούρες του Γληνού και του Καζαντζάκη, του Πασαλίδη και του Ζαχαριάδη, του Ναζίμ Χικμέτ και του Έρνεστ Χέμινγουεϊ, ενώ η Θεσσαλονίκη «χρωματίζει» τα πάθη των πρωταγωνιστών.
Με αφορμή την παρουσίαση του μυθιστορήματος «Τα χρόνια ανάμεσα» που θα πραγματοποιηθεί στα Χανιά, σήμερα στις 7.30 το απόγευμα στο καφέ «Αθέατον» στο Εμπορικό Κέντρο Ερμής, οι «Διαδρομές» μίλησαν με τον συγγραφέα Βασίλη Τσιράκη για το νέο του βιβλίο, τις προκλήσεις του ιστορικού μυθιστορήματος αλλά και την Τέχνη που έχει ανάγκη ο κόσμος για να αλλάξει…
Πού μας μεταφέρουν “Τα χρόνια ανάμεσα”;
Είναι μια ιστορία του Μεσοπολέμου. Ένα ιστορικό μυθιστόρημα όπου η ιστορία ακροβατεί ανάμεσα στην πόλη και τους χαρακτήρες. Το ιστορικό μυθιστόρημα ξέρετε έχει πολλούς κινδύνους. Ενας είναι από αυτούς είναι η προβολή του παρόντος στο παρελθόν και η αντιμετώπιση ιστορικών προσώπων όπως τα ξέρουμε σήμερα που έχουν κριθεί πια από την ιστορία. Γι αυτό και ένα ιστορικό μυθιστόρημα οφείλει να προσπαθεί να «μπεί μέσα στα παπούτσια» των ανθρώπων εκείνης της εποχής. Σε αυτή τη βάση προσπάθησα να μην δώσω στον αναγνώστη ιστορικά γεγονότα και πρόσωπα όπως τα ξέρουμε σήμερα, εκ των υστέρων.
Γιατί επιλέξατε ως καμβά της ιστορίας σας τον Μεσοπόλεμο;
Θα έλεγα ότι αυτός με επέλεξε. τα “Χρόνια ανάμεσα” είναι το δεύτερο μυθιστόρημα της τριλογίας της Θεσσαλονίκης. Το πρώτο, το «Σελανίκ» σταματάει το 1916. Έτσι προέκυψε η ανάγκη για την ιστορική συνέχεια. Βέβαια υπάρχει η ιδιαιτερότητα στη συγκεκριμένη τριλογία ότι δεν είναι ίδιοι οι ήρωες, αλλά ο συνεκτικός κρίκος είναι η πόλη, η Θεσσαλονίκη. Το τρίτο μυθιστόρημα στο οποίο βρίσκομαι σε διαδικασία έρευνας θα εκτυλίσσεται μετά τον εμφύλιο και μέχρι -ίσως- το Πολυτεχνείο.
Η Θεσσαλονίκη πράγματι “χρωματίζει” τα “Χρόνια ανάμεσα”…
Οπως έγραψε ένας κριτικός, στο “Σελανίκ” ο κεντρικός χαρακτήρας του βιβλίου είναι η πόλη και οι ήρωες είναι κατά κάποιο τρόπο το φόντο. Η διαφορά στα “Χρόνια ανάμεσα” είναι ότι η πόλη υποχωρεί και περνάει η ιστορία σε πρώτο πλάνο.
Γιατί το ιστορικό μυθιστόρημα γνωρίζει μια άνθηση τα τελευταία χρόνια;
Νομίζω ότι η κρίση έχει παίξει έναν ρόλο σε αυτό. Ο κόσμος ψάχνει τρόπους να ξεφύγει από το δυσβάσταχτο σήμερα. Να ξεφύγει όμως όχι επιφανειακά, ούτε προσωρινά. Και το ιστορικό μυθιστόρημα του δίνει τη δυνατότητα να επιστρέψει πιο δυνατός και να αντιμετωπίσει με καλύτερους όρους την πραγματικότητα.
Τα όρια ανάμεσα στο ντοκουμέντο με τη μυθοπλασία που μπαίνουν σε ένα ιστορικό μυθιστόρημα;
Είμαι της άποψης ότι το ιστορικό μυθιστόρημα πρέπει να στέκεται με σεβασμό απέναντι στην ιστορία, αποφεύγοντας παρεκκλίσεις ή αναχρονισμούς. Ούτε όμως θα πρέπει η ιστορία να είναι απλά το σκηνικό μπροστά από το οποίο εξελίσσεται η πλοκή. Πρέπει αυτά τα δύο στοιχεία να συμπλεχθούν και να υπάρχει μια όσμωση ανάμεσα στα ιστορικά γεγονότα και τους χαρακτήρες, ένα δημιουργικό «πάντρεμα» ώστε να μην προδίδεται κάποιο από αυτά τα στοιχεία.
Ζούμε στην εποχή της παντοδυναμίας της εικόνας και της κυριαρχίας του ψηφιακού πολιτισμού. Ανησυχείτε μήπως φθίνει η μαγεία της αφήγησης ιστοριών μέσα από τις λέξεις, η μαγεία της λογοτεχνίας;
Δεν ανησυχώ γιατί πιστεύω ότι η φαντασία του αναγνώστη είναι πολύ πιο δυνατή από κάθε εικόνα που του δίνεται έτοιμη. Οι εικόνες που δημιουργεί ο αναγνώστης διαβάζοντας λογοτεχνία λειτουργούν απελευθερωτικά και λυτρωτικά με κάποιο τρόπο. Με αυτή την έννοια δεν νομίζω ότι η λογοτεχνία θα πάψει ποτέ να υπάρχει…
Η τέχνη και η αισθητική έχουν τη δύναμη να αλλάξουν τα πράγματα γύρω μας;
Η τέχνη δεν μπορεί να αλλάξει τον κόσμο, αλλά κι ο κόσμος δεν μπορεί να αλλάξει χωρίς την τέχνη. Η τέχνη δεν δίνει έτοιμες απαντήσεις, ούτε έχει να αποδείξει κάτι. Η τέχνη προβληματίζει, δημιουργεί υπόβαθρο, κριτήρια, ψηλαφεί ανοιχτές πληγές, ανιχνεύει το μέλλον. Υπό αυτή την έννοια η τέχνη πρέπει να αλληλεπιδρά με το περιβάλλον και τις κοινωνικές αντιθέσεις και δεν μπορεί να είναι μια τέχνη κλεισμένη στον εαυτό της. Δεν μπορεί να είναι μια τέχνη ναρκισσιστική, ούτε όμως και μια τέχνη – προπαγάνδα.
Πότε δικαιώνεται ένα βιβλίο;
Νομίζω ότι δικαιώνεται όταν οι αναγνώστες, αφού το διαβάσουν, πάνε ένα βήμα παραπέρα. Όταν τους έχει βοηθήσει να δουν πράγματα που δεν τα είχαν σκεφτεί πριν και τους έχει βάλει σε μια διαδικασία να δουν ξανά τον εαυτό τους και τον κόσμο γύρω τους.
Αν μπορέσει ένα βιβλίο να δώσει αυτή την ώθηση στον αναγνώστη τότε έχει δικαιωθεί. Υπό αυτή την έννοια δεν γράφουμε για τον εαυτό μας, αλλά για τους άλλους. Όχι όμως για να κολακεύσουμε το αναγνωστικό κοινό, αλλά για να του δώσουμε το ερέθισμα να σκεφτεί πράγματα ή ακόμα και να προβληματιστεί για θέματα που μπορεί να το “ζορίζουν” ή να τα έχει απωθήσει.
Βιβλιοπαρουσίαση στα Χανιά
Η παρουσίαση του ιστορικού μυθιστορήματος του Βασίλη Τσιράκη “Τα χρόνια ανάμεσα” (εκδ. «Τόπος») θα πραγματοποιηθεί σήμερα Σάββατο στις 7.30 το απόγευμα στο Καφέ “Αθέατον” (Μπουνιαλή 11-19 στο Εμπορικό Κέντρο Ερμής). Για το βιβλίο θα μιλήσουν η φιλόλογος Αριάδνη Παπιδάκη, ο οικονομολόγος – εκπαιδευτικός Γιάννης Κυριακάκης και ο συγγραφέας. Την εκδήλωση διοργανώνουν οι εκδόσεις «Τόπος» και το βιβλιοπωλείο «Το βιβλίο».
