Με αφορμή το πρόσφατο ατύχημα στα διυλιστήρια Ασπροπύργου ας θυμηθούμε την ισχύουσα νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα ατυχήματα σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις με επικίνδυνες χημικές ουσίες.
Μια από τις παλαιότερες και εξαιρετικά χρήσιμες νομοθετικές πράξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα των βιομηχανικών ατυχημάτων είναι η περίφημη οδηγία Σεβέζο. Στην αρχική της μορφή θεσπίστηκε το 1982 έξη χρόνια μετά το τραγικό ατύχημα που έπληξε την ομώνυμη πόλη της βόρειας Ιταλίας.
Μια παράλειψη του προσωπικού είχε ως αποτέλεσμα να διαφύγουν έξη τόνοι δηλητηριώδους διοξίνης που σκέπασαν μιαν έκταση 18 τετραγωνικών χιλιομέτρων με επίκεντρο το Σεβέζο. Χιλιάδες ζώα πέθαναν και πολύ περισσότερα θανατώθηκαν για να μην περάσει η διοξίνη στην τροφική αλυσίδα. 500 άτομα υπέφεραν από εγκαύματα, 27 έγκυες υποβλήθηκαν σε προληπτική έκτρωση και 700 περίπου άτομα απομακρύνθηκαν από τα σπίτια τους. Η απορρύπανση της περιοχής στοίχισε 120 δισ. ιταλικές λιρέτες.
Η αρχική οδηγία 82/501/EOK που θεσπίστηκε έξη χρόνια μετά το ατύχημα αντικαταστάθηκε το 1996 (οδηγία 96/82/ΕΚ) και πάλι το 2012 από τρίτη βελτιωμένη έκδοση (οδηγία 2012/18/EE). Μάλιστα, η τελευταία αυτή οδηγία, τι ειρωνεία, πρέπει να έχει ενσωματωθεί στο δίκαιο των κρατών μελών μέχρι τις 31 Μαΐου προκειμένου τα μέτρα που προβλέπει να εφαρμόζονται από 1ης Ιουνίου!
Και οι προηγούμενες εκδόσεις της οδηγίας αποτελούν βέβαια χρησιμότατες νομοθετικές πράξεις, αφού με την εφαρμογή τους τα ατυχήματα στις χημικές βιομηχανίες έχουν ουσιαστικά εξαλειφθεί. Η οδηγία εφαρμόζεται σε όλες τις χημικές εγκαταστάσεις που παράγουν ή αποθηκεύουν συγκεκριμένες επικίνδυνες χημικές ουσίες, συμπεριλαμβανομένων των διυλιστηρίων και των εγκαταστάσεων αποθήκευσης πετρελαιοειδών και προϊόντων φυσικού αερίου.
Ανάλογα με τις παραγόμενες ποσότητες οι εγκαταστάσεις υποχρεούνται να λαμβάνουν μέτρα πρόληψης και, αν οι ποσότητες υπερβαίνουν ορισμένα όρια, να υποβάλλουν έκθεση ασφαλείας μαζί με σχέδια έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση ενδεχόμενου ατυχήματος αλλά και την προστασία και την ενημέρωση του περιβάλλοντος πληθυσμού. Τα κράτη μέλη υποχρεούνται επίσης να συνεκτιμούν την προστασία από μείζονα ατυχήματα στο πλαίσιο των ρυθμίσεων χωροταξίας και πολεοδομίας σε συγκεκριμένες αποστάσεις γύρω από τις εν λόγω εγκαταστάσεις.
Η τελευταία έκδοση της οδηγίας προβλέπει επικαιροποίηση του καταλόγου των επικίνδυνων ουσιών και ευθυγράμμισή του με τις επικίνδυνες ουσίες που καλύπτει ο κανονισμός 1272 του 2008 για την ταξινόμηση, την επισήμανση και τη συσκευασία των ουσιών και των μειγμάτων. Και ο εν λόγω κανονισμός θα ισχύει πλήρως από 1ης Ιουνίου …
Η σημαντικότερη καινοτομία πάντως της νέας οδηγίας είναι η ενίσχυση των δικαιωμάτων των πολιτών όσον αφορά την πρόσβαση στις πληροφορίες, τη δικαιοσύνη και τη συμμετοχή τους στη λήψη των αποφάσεων. Το κοινό δικαιούται να γνωρίζει αν η μονάδα τηρεί την κείμενη νομοθεσία σχετικά με τα σχέδια ασφαλείας, ποιες είναι οι ουσίες που παράγει και διακινεί μαζί με τα χαρακτηριστικά τους, τα συστήματα συναγερμού και τις ακολουθητέες συμπεριφορές, καθώς και τα ισχύοντα σχέδια αντιμετώπισης των ενδεχόμενων ατυχημάτων.
Παράλληλα, για κάθε νέα εγκατάσταση ή σημαντική τροποποίηση υφιστάμενης μονάδας ή αποθήκης, οι αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες οφείλουν να διενεργούν διαβούλευση με το ενδιαφερόμενο κοινό και μάλιστα πρέπει να συνεκτιμούν κατά την λήψη της τελικής απόφασης και τις απόψεις που θα διατυπώσουν οι κάτοικοι. Τέλος, με τη νέα οδηγία θεσπίζονται αυστηρότερα πρότυπα για τις υποχρεωτικές περιοδικές επιθεωρήσεις έτσι ώστε να εξασφαλιστεί αποτελεσματικότερη εφαρμογή του νόμου.
Μας αφορούν όλα τα παραπάνω εδώ στα Χανιά και στην Κρήτη γενικότερα; Μα φυσικά! Μόνο στα Χανιά έχουμε τέσσερεις εγκαταστάσεις Σεβέζο. Σύμφωνα με το geodata.gov.gr που απεικονίζει τα δεδομένα των δημόσιων υπηρεσιών στον χάρτη της Ελλάδας, πρόκειται για τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης πετρελαιοειδών της Shell και της Silk Oil στον Άγιο Φανούριο στο Ακρωτήρι. Τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου της Ασπροπυργκάζ στην Αγία Κυριακή Χαλέπας. Και τις εγκαταστάσεις της ΔΕΗ στην Ξυλοκαμάρα Νεροκούρου.
Όμως, οι ενδεχόμενοι κίνδυνοι ατυχήματος δεν αφορούν μόνο τις καταγεγραμμένες εγκαταστάσεις Σεβέζο τις οποίες οι αρμόδιες υπηρεσίες φροντίζουν ασφαλώς να επιθεωρούν περιοδικά με βάση την ισχύουσα νομοθεσία. Αφορούν και τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις που δεν υπάγονται στην οδηγία Σεβέζο και στις οποίες αποθηκεύονται πυρομαχικά. Στις εν λόγω εγκαταστάσεις πρέπει επίσης να λαμβάνονται μέτρα ασφαλείας για την αποφυγή ατυχημάτων όπως η έκρηξη που σημειώθηκε στη ναυτική βάση της Εθνικής Φρουράς Κύπρου «Ευάγγελος Φλωράκης», τον Ιούλιο του 2011.
Υπάρχει όμως και μια άλλη διάσταση (βλ. Χ.Ν. 20/7/2011). Στην Κρήτη υπάρχουν και πολλές μικρές βιοτεχνίες που διατηρούν ή επεξεργάζονται επικίνδυνες ουσίες σε ποσότητες μικρότερες από τα όρια που προβλέπονται στην οδηγία. Σε περίπτωση ατυχήματος οι περιοχές γύρω από αυτές τις εγκαταστάσεις είναι δυνατόν να αντιμετωπίσουν προβλήματα ενώ συχνά ακόμη και οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης αγνοούν την ύπαρξη των επικίνδυνων ουσιών.
Κι όταν μιλάμε για επικίνδυνες ουσίες δεν αναφερόμαστε μόνο σε βενζίνες, πετρέλαια και εκρηκτικά. Οι τσικουδιές, τα λάδια, τα λιπάσματα, τα ζιζανιοκτόνα και τα εντομοκτόνα ακόμη και σε μικρές σχετικά ποσότητες μπορεί να αποδειχτούν εξαιρετικά επικίνδυνα για τους περίοικους σε περίπτωση πυρκαγιάς, ιδίως αν οι πυροσβέστες ή οι εθελοντές δεν γνωρίζουν ότι η μικρή πυρκαγιά που καλούνται να αντιμετωπίσουν τους επιφυλάσσει δυσάρεστες εκπλήξεις με την μορφή εκρήξεων και τοξικών αερίων!
Οι αρχές θα πρέπει να προχωρήσουν στην καταγραφή όλων των μικρών εγκαταστάσεων και επιχειρήσεων που χρησιμοποιούν, μεταφέρουν ή/και αποθηκεύουν επικίνδυνα υλικά, τα οποία ενδέχεται να συμβάλλουν στην επιδείνωση οποιασδήποτε έκτακτης κατάστασης. Αυτό, σε συνδυασμό με την ενημέρωση και εκπαίδευση όλων των εμπλεκόμενων (ιδιώτες, υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης, δημοτικές αρχές) με τη συμμετοχή και τη συνεργασία των επιστημόνων του Πολυτεχνείου και του Πανεπιστημίου θα αποτελέσει εγγύηση για καλύτερο επίπεδο ασφαλείας στο τουριστικό μας νησί.
Πρόληψη! Πάντα πρόληψη! Για να αποφύγουμε τα χειρότερα…
*φυσικός, στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com
