Kαλοκαίρι του 1994. Ο άγνωστος με το σπρέι έγραφε στον -γκρεμισμένο πλέον- τοίχο στην οδό Σαρπηδόνος: «Ο Ατλαντικός δεν είναι αδιάβατος. Η επανάσταση ξέρει κολύμπι». Και κάπως έτσι, ξεκίνησε να διαδίδεται και στα Χανιά ο λόγος του υποδιοικητή Μάρκος. Της εμβληματικής αυτής προσωπικότητας του κινήματος των ιθαγενών της πολιτείας Τσιάπας στο Μεξικό. Την 1η Ιανουαρίου του 1994, οι Ζαπατίστας ξεκινούν την ειρηνική τους εξέγερση με αίτημα ένα και μοναδικό: Αξιοπρέπεια.
Είκοσι χρόνια μετά, το κίνημα – “σύμβολο” στον αγώνα ενάντια στην παγκοσμιοποίηση συνεχίζει να δίνει τη μάχη του.
«Kάνει κρύο, όσο και πριν από 20 χρόνια» το μήνυμα του υποδιοικητή Μάρκος, για τους ιθαγενείς του Μεξικού
ΙΝΔΙΑΝΟΙ ΣΕ ΕΞΑΘΛΙΩΣΗ
Οι Ινδιάνοι της Chiapas αντιμετωπίζονται διαχρονικά με αδιαφορία από την κεντρική εξουσία. Οι ιθαγενείς ζουν σε καθεστώς εξαθλίωσης. Περισσότερο από το 50% του πληθυσμού υποσιτίζεται. Το νερό των ποταμών δεν είναι πόσιμο, αφού πολλές φορές μολύνεται από τα απόβλητα των στρατιωτικών εγκαταστάσεων που υπάρχουν γύρω από τις κοινότητες. Η λεϊσμανίαση και άλλες αρρώστιες είναι ευρύτατα διαδεδομένες και ο μέσος όρος ζωής πολύ χαμηλός.
Πριν λίγα χρόνια, το ποσοστό θνησιμότητας των βρεφών ήταν 150‰ όταν στο υπόλοιπο Μεξικό ήταν 45‰. Το ποσοστό αναλφαβητισμού είναι από τα υψηλότερα στο Μεξικό. Είναι χαρακτηριστικό ότι η πλειοψηφία των ιθαγενών δεν γνωρίζει καν ισπανικά και δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που οδηγήθηκαν στα δικαστήρια χωρίς να τους παρέχεται καν διερμηνέας, χωρίς επομένως να έχουν τη δυνατότητα να υπερασπισθούν τους εαυτούς τους.
Έτσι, αναγκάζονται να κάνουν τις πιο βαριές και κακοπληρωμένες δουλειές. Η συνήθης εργασία τους είναι στα χωράφια των γαιοκτημόνων της περιοχής έναντι ελάχιστης αμοιβής. Για πολλές δεκαετίες τους κρατούσαν στην εξαθλίωση και την υποταγή με το αλκοόλ και τα ναρκωτικά.
Για τους ινδιάνικους αγροτικούς πληθυσμούς της περιοχής, το ζήτημα της γης ήταν πάντοτε το πλέον σημαντικό.
Η παράδοση των Μάγια αναφέρει ότι ο άνθρωπος δημιουργήθηκε από το καλαμπόκι. Συνεπώς η γη για τους Ινδιάνους της Chiapas ταυτίζεται με τη ζωή. Η μισή γη είναι κατανεμημένη ανάμεσα στους «ejidos» (Αγροτικές κοινότητες που κληρονομήθηκαν από τη μεξικανική επανάσταση. Είναι ιδιοκτησία των κοινοτήτων οι οποίες αναλαμβάνουν τη διαχείριση και κατανομή τους) κατά 40%, και τις κοινότητες. Το άλλο μισό το κατέχουν μεγαλοϊδιοκτήτες φυτειών και κτηνοτρόφοι. Τον Φεβρουάριο του 1992, η μεταρρύθμιση του άρθρου 27 του Μεξικανικού Συντάγματος, που όριζε μέχρι τότε τις βασικές αρχές της αγροτικής μεταρρύθμισης, προκάλεσε έντονες αντιδράσεις. Με την τροποποίηση του άρθρου, ουσιαστικά καταργήθηκε το σύστημα των εχίδος και η γη μπορούσε πλέον να αγοραστεί από αυτόν που την καλλιεργούσε.
Είναι προφανές ότι η διάταξη αυτή ευνοούσε τους γαιοκτήμονες, από τη στιγμή που μόνο αυτοί είχαν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν τη γη. Η αλλαγή αυτή του άρθρου 27 επιβλήθηκε φυσικά σαν βασικό σημείο έκφρασης των διεκδικήσεων των Ζαπατίστας.
Η επαρχία Chiapas
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός, ότι το κίνημα των Ζαπατίστας ξεκίνησε από την πολιτεία Chiapas. Αυτό, προκύπτει από τη μελέτη οικονομικών και κοινωνικών στοιχείων της πολιτείας αυτής. Αναφερόμαστε στη νοτιότερη πολιτεία του Μεξικού, με 3,2 εκατομμύρια κατοίκους το ένα τρίτο των οποίων είναι Ινδιάνοι και μάλιστα πλειοψηφούν σε περιοχές όπως, το Σαν Κριστομπάλ ντε Λας Κάσας. Η πλειονότητα των Ινδιάνων ανήκει στη φυλή των Μάγιας, γεγονός που αποδεικνύεται από τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους. Η καταγωγή τους αυτή, δημιουργεί συγγενικούς δεσμούς με τους Ινδιάνους της Γουατεμάλας, από τους οποίους αρκετοί κατέφυγαν στην Chiapas για να γλιτώσουν από τις σφαγές τους καθεστώτος στη δεκαετία του 1980. Εξάλλου η Chiapas ανήκε στη Γουατεμάλα, αλλά με δημοψήφισμα το 1824 αποσχίστηκε και ενώθηκε με το Μεξικό. Είναι η μοναδική πολιτεία του Μεξικού η οποία επέλεξε να προσχωρήσει στο μεξικανικό έθνος. Πρόκειται για την πλέον αντιφατική περιοχή του Μεξικού. Ουσιαστικά είναι αδύνατον να εξετάσουμε την Chiapas σαν ολότητα. Και αυτό γιατί στην πολιτεία αυτή συναντάμε περιοχές με μεγάλες κοινωνικές και οικονομικές διαφοροποιήσεις. Η Chiapas είναι μια περιοχή από την οποία απουσιάζει η βιομηχανική δραστηριότητα. Κυριότερη απασχόλησή των κατοίκων της είναι η γεωργία. Είναι η πρώτη περιοχή της χώρας σε παραγωγή καφέ και καλαμποκιού και κατέχει μια από της πρώτες θέσεις στην κτηνοτροφία. Από τα φράγματά της παράγεται περισσότερη από τη μισή ηλεκτρική ενέργεια του Μεξικού και παράλληλα έχει πολύ σημαντικά αποθέματα πετρελαίου και δασικού πλούτου. Ο φυσικός αυτός πλούτος της Chiapas, διέγειρε το ενδιαφέρον της Μεξικανικής κυβέρνησης για τη δημιουργία υποδομών, εις βάρος όμως του αγροτικού πληθυσμού καθώς οξύνθηκαν οι ελλείψεις στους τομείς της δημόσιας Υγείας, της Εκπαίδευσης και των επικοινωνιών.
Ο ΠΡΟΑΓΓΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΞΕΓΕΡΣΗΣ
Το 1992, επέτειος των 500 χρόνων από την ανακάλυψη της Αμερικής, τρεις μεγάλες διαδηλώσεις των Ινδιάνων, υποδηλώνουν ότι ο ινδιάνικος πληθυσμός έχει φτάσει πλέον στα όριά του. Στις 7 Μαρτίου εκατοντάδες Ινδιάνοι από το βόρειο τμήμα της Chiapas, κάνουν πορεία προς την πρωτεύουσα, διαμαρτυρόμενοι για την καταπίεση, τη διεφθαρμένη διοίκηση και την τροποποίηση του άρθρου 27.
Οι διαδηλωτές διένυσαν παραπάνω από χίλια χιλιόμετρα αλλά το μόνο που κατάφεραν να αποσπάσουν ήταν αόριστες υποσχέσεις από την κυβέρνηση. Στις 10 Απριλίου, επέτειο του θανάτου του Ζαπάτα, χιλιάδες Ινδιάνοι διαδηλώνουν στις περιοχές της Chiapas, με τα ίδια αιτήματα και παράλληλα εκδηλώνοντας τη δυσαρέσκειά τους για τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις στη NAFTA (συμφωνία ελεύθερου εμπορίου μεταξύ των χωρών της Αμερικανικής Ηπείρου).
Στις 12 Οκτωβρίου, χιλιάδες Ινδιάνοι γιορτάζουν τα “500 χρόνια αντίστασης” με μια εντυπωσιακή πορεία στο Σαν Κριστομπάλ. Οι διαδηλωτές γκρεμίζουν το άγαλμα του Ντιέγκο δε Μασαγιέρος, ιδρυτή αυτής της αποικιοκρατικής πόλης του 16ου αιώνα. Οι τρεις αυτές διαδηλώσεις έκαναν φανερό ότι, η περίοδος των ειρηνικών λύσεων είχε τελειώσει. Ηταν τρία προειδοποιητικά χτυπήματα, προάγγελοι της ένοπλης εξέγερσης.
Η ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΤΟΥΣ ΖΑΠΑΤΙΣΤΑΣ
Την πρωτοχρονιά του 1994, την ίδια ημέρα που το Μεξικό και οι ΗΠΑ υπέγραφαν τη NAFTA, χιλιάδες αντάρτες καταλάμβαναν μεγάλο αριθμό χωριών και πόλεων της πολιτείας Chiapas. Η κυβέρνηση του Μεξικού αρχικά αιφνιδιάστηκε, αλλά στη συνέχεια εξαπέλυσε στρατιωτική αντεπίθεση με πολύ ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις.
Με την αντεπίθεση του Μεξικανικού στρατού, 150 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και η οργάνωση Human Rights Watch America, αποκάλυψε σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τα κυβερνητικά στρατεύματα. Στην πόλη του Μεξικού, χιλιάδες διαδηλωτές, έδειχναν την αντίθεσή τους προς την κυβέρνηση και την υποστήριξή τους στους Νέο-ζαπατίστας.
Όταν έγινε φανερό ότι οι εξεγερμένοι ήταν σε θέση να αντιτάξουν μια μακρόχρονη αντίσταση στη στρατιωτική επίθεση, η κυβέρνηση του Σεδίγιο, ζήτησε διάλογο στον οποίο οι Ζαπατίστας, μετά από συζητήσεις και αποφάσεις όλων των κοινοτήτων, ανταποκρίθηκαν. Στις 12 Ιανουαρίου κηρύχτηκε κατάπαυση του πυρός από την κυβέρνηση και οι εχθροπραξίες σταμάτησαν. Ετσι ξεκίνησαν οι διαπραγματεύσεις στο Σαν Αντρές.
Ο διάλογος αυτός είχε σαν αποτέλεσμα την υπογραφή μιας συμφωνίας που αναγνώριζε την αυτονομία των ιθαγενών και εγγυούταν την εξέταση και άλλων αιτημάτων των Ινδιάνων. Ο διάλογος αυτός, κράτησε μέχρι το 1996, οπότε οι Ζαπατίστας αποχώρησαν. Μεταξύ των σοβαρών αιτιών που τους οδήγησαν σε αυτήν την απόφαση ήταν το ότι, ενώ διαρκούσε ο διάλογος, η επιθετική τακτική της κυβέρνησης συνεχιζόταν.
Οι Ζαπατίστας συνέχισαν στα χρόνια αυτά να επιμένουν στην ανάγκη επανέναρξης του διαλόγου για την εξεύρεση μιας ειρηνικής λύσης στην Chiapas. Μετά την εκλογή του νέου προέδρου του Μεξικού Βισέντε Φοξ τον Ιούλιο του 2000, που προεκλογικά είχε υποσχεθεί διάλογο αλλά και επίλυση του ζαπατίστικου προβλήματος «σε ένα τέταρτο της ώρας» οι Ζαπατίστας επαναβεβαίωσαν τη θέλησή τους για διάλογο αλλά και τους όρους για την επανέναρξή του.
Οι ασάφειες και οι παλινδρομήσεις του νέου προέδρου οδήγησαν στην απόφαση για την “ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑΣ”, τη μεγάλη πορεία των 23 comandantes και του subcomandante Μάρκος στην Πόλη του Μεξικού, τον Φεβρουάριο του 2001. Η πορεία είχε πολύ μεγάλη απήχηση τόσο στη μεξικάνικη, όσο και στη διεθνή κοινή γνώμη. Το γεγονός αυτό ανάγκασε την κυβέρνηση Φοξ να δεχθεί δημόσια τους όρους των Ζαπατίστας και να δρομολογηθεί έτσι η επανέναρξη του διαλόγου. Ωστόσο, παρά τις υποσχέσεις, η κυβέρνηση Φοξ ψηφίζει τον Απρίλη του 2001 ένα ιθαγενικό νόμο που απέχει πολύ από αυτά που όριζε η συμφωνία του Σαν Αντρές. Οι Ζαπατίστας διακόπτουν αμέσως το διάλογο, δηλώνουν πως δεν θα επανέλθουν σε διαπραγματεύσεις εάν δεν εκπληρωθούν οι όροι που έχουν θέσει.
ΣΗΜΕΡΑ 20 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ
Σήμερα, είκοσι χρόνια μετά την εξέγερση των ιθαγενών, η Τσιάπας έχει κερδίσει μια σχετική αυτονομία, όμως οι Ζαπατίστας αισθάνονται ακόμα παραμελημένοι. «Πριν από 20 χρόνια, πετάξαμε στον κάδο των σκουπιδιών όλα τα πολιτικά κόμματα» και σήμερα «είναι ο λαός εκείνος που αποφασίζει ποιος πρέπει να κυβερνήσει», είπε η διοικήτρια Ορτένσια, μιλώντας στην επέτειο της εξέγερσης. Η ίδια τόνισε -όπως μετέδιδε το ΑΠΕ – ΜΠΕ- ότι πριν από τον ξεσηκωμό του EZLN, τα πάμφτωχα χωριά της Τσιάπας δεν είχαν υπηρεσίες υγείας, ούτε παιδείας. Όμως ούτε το γεγονός ότι στους κατοίκους της Τσιάπας προσφέρθηκαν έκτοτε τέτοιες υπηρεσίες, ούτε η αυτονομία που χορηγήθηκε στην περιοχή επαρκούν.
Οι Ζαπατίστας διεκδικούν περισσότερη αυτονομία, διαμηνύοντας ότι θα αντισταθούν στην τυραννία της κεντρικής κυβέρνησης και στο στρατό, πρόσθεσε ακόμη η Ορτένσια. Στους εορτασμούς -με μουσική και χορούς- ο υποδιοικητής Μάρκος, ο ηγέτης των Ζαπατίστας εδώ και 20 χρόνια, παρέμεινε εκτός του προσκηνίου, όπως συνηθίζει.
Την περασμένη εβδομάδα πάντως, ο υποδιοικητής Μάρκος δημοσίευσε μια ανακοίνωση, στην οποία τόνιζε ότι και τον Δεκέμβριο του 2013 «κάνει κρύο, όσο και πριν από 20 χρόνια», και ότι «σήμερα, όπως και τότε, συγκεντρωνόμαστε κάτω από το ίδιο λάβαρο: αυτό της εξέγερσης». Φέτος αναμένεται να προωθηθεί μία νέα μεταρρύθμιση για να δοθεί μεγαλύτερη αυτονομία στην περιοχή, όπως δήλωσε την Τρίτη στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Χάιμε Μαρτίνες Βελός, ένας κυβερνητικός αξιωματούχος αρμόδιος για τον διάλογο με τις φυλές των ιθαγενών του Μεξικού. Οι Ζαπατίστας, που λένε ότι κουράστηκαν να περιμένουν να δράσει η κυβέρνηση, έχουν δημιουργήσει στο μεταξύ δικά τους αυτόνομα συστήματα απονομής δικαιοσύνης, υγείας και παιδείας σε πέντε δήμους που αποκαλούν καρακόλες, ή κελύφη.
Οι πρωταγωνιστές του κινήματος
Ο EZLN (Ejertico Zapatista de Liberacion Nacional), αποτελεί το ένοπλο τμήμα της παράνομης Επαναστατικής Επιτροπής των Αυτοχθόνων, ανωτάτου όργανου του κινήματος που διοικεί τις απελευθερωμένες ζώνες. Η στρατιωτική διοίκηση ανήκει στον υποδιοικητή Μάρκος. Δεν υπάρχει ανώτερος στρατιωτικός από αυτόν, ούτε υπάρχει στη δομή του EZLN, άλλος στρατιωτικός με τον βαθμό του υποδιοικητή.
Βάση της στρατολόγησης του EZLN είναι οι Ινδιάνοι, συνήθως νέοι (18-20 ετών) με στοιχειώδη μόρφωση, κοινωνικά αποκλεισμένοι, βρισκόμενοι σε ρήξη με τις παραδοσιακές αρχές των κοινοτήτων. Η δύναμή του, εκτιμάται σε 3000 άνδρες, ενώ ταυτόχρονα απασχολεί 10.000 άτομα σε δευτερεύοντα καθήκοντα και βοηθητικές στρατιωτικές αποστολές.
Η οργάνωση του EZLN, προσιδιάζει με οργάνωση τακτικού στρατού. Εχει στολές, βαθμούς και η πιο συνηθισμένη ενδυμασία είναι το καφέ πουκάμισο, το χακί παντελόνι, κόκκινο μαντίλι και η πασαμοντάνια, η μαύρη κουκούλα που φορούν οι αντάρτες. Η εκπαίδευση των ανδρών είναι σκληρή, έτσι ώστε να είναι ικανοί να δρουν και ως τακτικό στράτευμα και ως αντάρτικα τμήματα.
Το επαναστατικό του μοντέλο βρίσκεται ριζωμένο στη μεξικάνικη κουλτούρα. Η εθνικιστική διάσταση του κινήματος φαίνεται από τη συμβολική επιλογή της μεξικάνικης σημαίας ως εμβλήματός του. Δεν πρόκειται για ένα οποιοδήποτε αυτονομιστικό κίνημα. Είναι ένα κίνημα ένοπλης μεταρρύθμισης μιας και δεν επιδιώκει την κατάληψη της εξουσίας αλλά την αλλαγή των συσχετισμών δυνάμεων μέσα στην μεξικάνικη κοινωνία. Ο EZLN δεν έχει μια προκατασκευασμένη πολιτική θεωρία για να την επιβάλλει. Διατυπώνει απόψεις που στηρίζονται σε συνθήματα και εικόνες με μεγάλη συναισθηματική εμβέλεια. Ενα συναίσθημα όπου συνοψίζεται στη φράση ΥΑ BASTA! (αρκετά).
Ο ΥΠΟΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΜΑΡΚΟΣ
Ο Μάρκος αποτελεί τον αδιαμφισβήτητο ηγέτη του Νεοζαπατιστικού κινήματος. Κατέχει την ανώτερη θέση στη στρατιωτικήιεραρχία του αντάρτικου και είναι επιφορτισμένος με την επικοινωνία των εξεγερμένων ιθαγενικών κοινοτήτων με τον έξω κόσμο, τη μεξικανική και διεθνή κοινωνία των πολιτών. Ξεφεύγοντας από την ξύλινη γλώσσα της αριστεράς, χρησιμοποιεί αλληγορικά την ινδιάνικη μυθολογία για να προάγει τα αιτήματα των Ζαπατίστας.
Αποτασσόμενος τον πόλεμο, βομβαρδίζει τον κόσμο με διηγήματα, παραμύθια, χιουμοριστικές αφηγήσεις και πολιτικούς λόγους με έντονο το ποιητικό στοιχείο. Οι παραβολές του συγκεντρώνουν τη δομή και τα θέματα της ινδιάνικης μυθολογίας της Chiapas, χωρίς να απαρνούνται τα εφόδια της δυτικής κουλτούρας. Ετσι, βρίσκουμε αναφορές στους θεούς των Μάγιας αλλά και σε πολιτικά πρόσωπα της δύσης. Πρωταγωνιστής των ιστοριών του είναι ο Γέρο Αντόνιο, μέσα από τον οποίο μιλάει η αναμνησιακή και υπερβατική συνείδηση της κοινότητας, η φωνή του λαού του βάθους, ενσαρκωμένη στους γέροντες. Σκοπός του δεν είναι να καθοδηγήσει ή να μεταδώσει πληροφορίες. Πρόκειται για μια συζήτηση, στην οποία ανταλλάσσονται απόψεις μέσω της αφήγησης μεταφυσικών εμπειριών. Σε κάθε παρουσία του στο κοινό, διακρίνεται η μεγάλη σημασία που δίνει στους συμβολισμούς.
Η πολεμική εξάρτησή του, δείχνει πως οι Ζαπατίστας δεν έχουν μετανιώσει για τον ένοπλο ξεσηκωμό τους και δεν έχουν παραδώσει τα όπλα. Ο ασύρματος και οι ηλεκτρονικές συσκευές που τον πλαισιώνουν, δίνουν την εντύπωση ενός σύγχρονου τακτικού στρατού και το κόκκινο παραδοσιακό μαντήλι καταδεικνύει τον ιθαγενικό χαρακτήρα του κινήματος. Η μαύρη κουκούλα, αποτελεί δική του έμπνευση για να κάνει ορατούς τους έως τότε αόρατους Ινδιάνους. «Φορέσαμε την πασαμοντάνια για να μας δείτε» δηλώνει χαρακτηριστικά.
Δική του έμπνευση επίσης, αποτελεί και ο βαθμός του υποδιοικητή, καθώς υποστηρίζει ότι ο αληθινός διοικητής είναι ο λαός και μοναδικός διοικητής (comandante) στην ιστορία, ήταν ο Τσε. Η επικοινωνιακή του ικανότητα, κατάφερε να συσπειρώσει στο πλευρό των Ζαπατίστας τη διεθνή κοινότητα, εκατοντάδες ενώσεις πολιτών και Μ.Κ.Ο. καθώς και πολλούς διανοούμενους και διακεκριμένες προσωπικότητες, όπως ο Ιγνάσιο Ραμονέ και ο Νοάμ Τσόμσκι.
Το γεγονός αυτό, συνέβαλε στο να εγκαταλείψουν οι Ζαπατίστας οριστικά τη βία. Στον αγώνα του για τη χειραφέτηση των Ινδιάνων, καλεί όλη την ανθρωπότητα σε αγώνα ενάντια στην παγκοσμιοποίηση και τον νεοφιλελευθερισμό. Εχει κατηγορηθεί από τις αρχές ότι είναι δάχτυλος ξένων δυνάμεων, εκμεταλλευτής των Ινδιάνων ακόμα και ομοφυλόφιλος! Με αφορμή τον τελευταίο αυτό χαρακτηρισμό απάντησε:
«Ο Μάρκος είναι ομοφυλόφιλος στο Σαν Φραντσίσκο, μαύρος στη Νότια Αφρική, Ασιάτης στην Ευρώπη, Μεξικανός των Η.Π.Α. στο Σαν Ισίδρο, αναρχικός στην Ισπανία, Παλαιστίνιος στο Ισραήλ, ιθαγενής στους δρόμους του Σαν Κριστομπάλ, αλητοπαρέα στη Νέζα, ροκάς στην πανεπιστημιούπολη, Εβραίος στην Γερμανία, συνήγορος του πολίτη στο Υπουργείο Αμυνας, φεμινιστής σε πολιτικά κόμματα, κομμουνιστής στην μεταψυχροπολεμική εποχή, κρατούμενος στη Σινταλάπα, ειρηνιστής στη Βοσνία, ιθαγενής Μαπούτσε στις Άνδεις, δάσκαλος του συνδικάτου CNTE, καλλιτέχνης χωρίς γκαλερί ούτε πορτοφόλι,… Τελικά ο Μάρκος είναι όλες οι καταπιεσμένες μειονότητες που αντιστέκονται, εκρήγνυνται και λένε “Φτάνει πια!” …Ο,τι ενοχλεί την εξουσία και τις καθησυχασμένες συνειδήσεις, αυτό είναι ο Μάρκος».
ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ “ΚΕΡΔΟΣ”
Αποφεύγοντας τον ξύλινο λόγο της αριστεράς, μένοντας μακριά από ετικέτες του τύπου, μαρξισμός, σοσιαλισμός, αναρχισμός, προάγουν το μήνυμα της αξιοπρέπειας. Και σε αυτό ακριβώς το σημείο, φαίνεται η μεγάλη συνεισφορά του Μάρκος. Μέσα από τον λόγο του, οι Ζαπατίστας κατάφεραν να ξεφύγουν τόσο από την παγίδα του εθνικισμού, όσο και από την παγίδα του συμβιβασμού.
Δε θα ήταν δύσκολο για τον Μάρκος να αναδειχθεί ως ο Μιλόσεβιτς της Λατινικής Αμερικής ή να προχωρήσει στη δημιουργία ενός κόμματος το οποίο θα διεκδικεί την εξουσία. Παρ’ όλα αυτά ο Μάρκος επιλέγει διαφορετική οδό. Επιλέγει την κατασκευή ενός προοδευτικού κινήματος, μη βίαιου δηλώνοντας ότι «Εκείνος που καταφεύγει στα όπλα για να επιβάλλει τις ιδέες του, είναι σίγουρα πολύ φτωχός σε ιδέες». Με αυτό τον τρόπο, ο Μάρκος εξασφάλισε μια ευρύτερη συμμαχία για τους Ζαπατίστας. Απόδειξη είναι, ότι στους καταυλισμούς της Τσιάπας που υποδέχονται τους υποστηρικτές του κινήματος από όλο τον κόσμο, συναντάμε άτομα με διαφορετικές ιδεολογικές πεποιθήσεις. Μάλιστα, δεν είναι λίγοι αυτοί που επέστρεψαν λέγοντας πως δε βρήκαν αυτό που περίμεναν. Οι ειρηνιστές ενοχλήθηκαν από τις στρατιωτικές παρελάσεις του EZLN και οι αναρχικοί από τις Μεξικανικές σημαίες. Με αυτό το ιδεολογικό πλαίσιο, οι εξεγερμένες κοινότητες της Τσιάπας, αυτοοργανώθηκαν, δημιούργησαν δικούς τους διοικητικούς θεσμούς και οικοδόμησαν δικό τους εκπαιδευτικό σύστημα. Τα προβλήματα βέβαια παραμένουν, καθώς οι οικονομικές δυσκολίες συνεχίζουν να υπάρχουν για τους Ινδιάνους, από τη στιγμή που δυσκολεύονται να προωθήσουν την παραγωγή τους στο Μεξικό, ενώ παράλληλα αντιμετωπίζουν τις επιδρομές του Μεξικανικού στρατού. Υπό αυτές τις συνθήκες, κατάφεραν να αναδείξουν το πρόβλημά τους και να τους δει με συμπάθεια η διεθνής κοινή γνώμη. Για αιώνες υπόμεναν την καταπίεση και τον αφανισμό από την κεντρική εξουσία και μη έχοντας θεσμική πρόσβαση για να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους, εξεγέρθηκαν απαιτώντας αξιοπρέπεια. Ενα Κοινωνικό Κίνημα, που αποτέλεσε πρότυπο – οδηγό για τα απανταχού ειρηνικά κινήματα κατά της παγκοσμιοποίησης.
Κίνημα – “φάρος” κατά του νεοφιλελευθερισμού
Το κίνημα των Ζαπατίστας είναι ένα από τα κινήματα που αναπτύσσονται στις συνθήκες της παγκοσμιοποίησης. Ο EZLN διαφοροποιήθηκε από τα άλλα εθνικοαπελευθερωτικά αντάρτικα που υπήρξαν ή συνεχίζουν να υπάρχουν. Αυτό διαφαίνεται τόσο σε συμβολικό επίπεδο, με την επιλογή της έναρξης της εξέγερσης την ίδια μέρα που τέθηκε σε ισχύ η NAFTA, όσο και από τη διακήρυξη του EZLN που ορίζει ως εχθρό όχι απλά το Μεξικανικό κράτος αλλά τον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό. Στόχος είναι η κατάργηση των δομών εξουσίας και οικονομικής εκμετάλλευσης που επιβάλλει η λεγόμενη παγκοσμιοποίηση, και όχι η δημιουργία εθνικού ανεξάρτητου κράτους των ιθαγενών της Τσιάπας. Εξάλλου, άλλο ένα σημείο διαφοροποίησης είναι η άρνηση του EZLN να παίξει τον ρόλο επαναστατικής πρωτοπορίας, θεωρώντας ότι ο πραγματικός Διοικητής είναι ο ίδιος ο λαός, όπως επίσης και η άρνησή του να καταλάβει ο ίδιος ως οργάνωση την εξουσία. Η εξέγερση της 1-1-94 , αποτελεί ίσως, την πρώτη διαμαρτυρία ενάντια στην παγκοσμιοποίηση, την έναρξη του «τέταρτου παγκοσμίου πολέμου», σύμφωνα με τον Μάρκος. Δηλαδή ενός πολέμου ανάμεσα στους οπαδούς της παγκοσμιοποίησης και σε εκείνους που αντιστέκονται σε αυτήν. Οι ιθαγενικές κοινότητες της Τσιάπας έχουν δώσει επανειλημμένα δείγματα της οικουμενικής αναφοράς τους. Με ανοιχτές τις πόρτες τους σε άτομα απ’ όλο τον κόσμο, οι ιθαγενικές κοινότητες πλουτίζουν την εμπειρία τους χωρίς να αποποιούνται την ταυτότητά τους, και μεταφέρουν στους άλλους τον πλούτο τους σεβόμενοι τη διαφορετικότητά τους. Σε αυτό το πνεύμα γεννήθηκαν τα προγράμματα των αδελφοποιήσεων. Μέσα από αυτές, η εθνική και η διεθνής κοινωνία των πολιτών στηρίζουν τους ιθαγενείς λαούς στην Υγεία, την αγροτική παραγωγή, την Εκπαίδευση, την περίθαλψη των προσφύγων και ανταλλάσσουν ιδέες, εμπειρίες και παραδόσεις.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• Chiapas – Η βία των Ιθαγενών αγγέλων, Ενναλακτικές εκδόσεις Νότιος Άνεμος, Αθήνα, 1997.
• Jean Marc Belancie & Arnaud de La Grande, Εξεγερμένοι κόσμοι, Εκδόσεις Τυποθήτω, Αθήνα 2004.
• P. Calvocoressi, Διεθνής πολιτική 1945-2000, Εκδόσεις Κωνσταντίνου Τουρίκη, Αθήνα, 2004.
• Subcomandante Marcos, Ιστορίες του Γέρο Αντόνιο, Εκδόσεις Ροές, Αθήνα, 2003.
• Yvon Le Bot, Το όνειρο των Ζαπατίστας, Εκδόσεις Νέα Σύνορα, Αθήνα, 1998.
• Ιγνάσιο Ραμονέ, Μάρκος-Η εξεγερμένη αξιοπρέπεια, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα, 2001.
• Πανεπιστημιακές σημειώσεις. Συλλογική δράση και κοινωνικά κινήματα, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Σχολή Κοινωνικών Επιστημών, τμήμα Πολιτικής Επιστήμης, διδάσκων Στέλιος Αλεξανδρόπουλος, Ρέθυμνο, 2005.
• Συνοπτική Ιστορία Μεξικού, Πρεσβεία Μεξικού, Αθήνα, 1983.
ΠΗΓΕΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
• www.angelfire.com/rebellion2/ vrahokipos/zapatistas/Martires%20de%20Chicago.htm
• www.chiapas.ch
• www.dfait-maeci.gc.ca
• www.dolnet.gr
• www.esquelazapatista.gr
• www.ezln.org
• AΠΕ-ΜΠΕ
• http://flag.blackened.net
• www.historychannel.com
• www.idec.gr
• www.iospress.gr
• http://news.bbc.co.uk
• www.paremvasis.gr
• www.schoolsforchiapas.org
