H σταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος έχει αναχθεί σε ύψιστη προτεραιότητα της Ε.Ε. Τη στιγμή που η ρευστότητα δέχεται ένα από τα μεγαλύτερα πλήγματα τα τελευταία χρόνια και το τραπεζικό σύστημα καταγράφει, σύμφωνα με τα στοιχεία, τις μεγαλύτερες απώλειες αναφορικά με τη δυνατότητα δανεισμού, αλλά και την προσέλκυση νέων πελατών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε πρόσφατα προτάσεις για την αλλαγή της συμπεριφοράς των 8.000 τραπεζών που λειτουργούν στην Ευρώπη.
Πρωταρχικός στόχος της πρότασης είναι να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα του τραπεζικού τομέα της Ε.Ε., διασφαλίζοντας ταυτόχρονα ότι οι τράπεζες θα συνεχίσουν να χρηματοδοτούν τις οικονομικές δραστηριότητες και την ανάπτυξη.
Η πρόταση απαιτεί από τις τράπεζες να διαθέτουν περισσότερα και καλύτερης ποιότητας κεφάλαια για να αντισταθούν από μόνες τους στα μελλοντικά πλήγματα. Θεσπίζεται επίσης ένα νέο πλαίσιο διακυβέρνησης παρέχοντας νέες εξουσίες στους ελεγκτές για να παρακολουθούν τις τράπεζες πιο στενά και να λαμβάνουν μέτρα μέσω ενδεχόμενων κυρώσεων όταν εντοπίζουν κινδύνους, για παράδειγμα προκειμένου να περιορίσουν τον δανεισμό, όταν φαίνεται ότι εξελίσσεται σε φούσκα, για να βελτιωθεί η βραχυπρόθεσμη ανθεκτικότητα του προφίλ κινδύνου ρευστότητας των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
Η Επιτροπή πρότεινε επίσης την καθιέρωση, το 2015, ενός δείκτη κάλυψης ρευστότητας (Liquidity Coverage Ratio ή LCR), η ακριβής σύσταση και διακρίβωση του οποίου θα καθοριστούν μετά από μία περίοδο παρακολούθησης και επανεξέτασης.
Ολα για τις τράπεζες λοιπόν και την ομαλή επιβίωσή τους, παρά τα όποια μέτρα για να μην ξεφεύγουν αυτές από τα λογικά όρια σε ότι αφορά τα δάνεια ή τα κεφάλαια και την αποφυγή της όποιας, όπως είπαν “φούσκας”.
Σε μια εποχή πάντως που οι πολίτες της Ε.Ε. και ειδικά στις πιο αδύνατες οικονομικά χώρες, είναι υπερχρεωμένοι με δάνεια και πιστωτικές κάρτες, σε μία περίοδο που η χρηματοπιστωτική κρίση πλήττει την μία μετά την άλλη τις χώρες της ευρωζώνης, οι τράπεζες καταγράφουν το τελευταίο διάστημα βάσει των διαθέσιμων στοιχείων ζημιές εκατομμυρίων. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Δ.Ν.Τ., οι ζημίες που υπέστησαν οι Ευρωπαϊκές τράπεζες λόγω της κρίσης από το 2007 έως το 2010 πλησιάζουν το 1 τρισ. ευρώ ή 8% του Α.Ε.Π. της Ε.Ε. Είναι όμως λόγος αυτός να χρηματοδοτούνται γενναία οι ευρωπαϊκές τράπεζες από τα κράτη, τις περισσότερες μάλιστα φορές εις βάρος των φορολογουμένων; Το γεγονός ότι οι τράπεζες κατέγραψαν αυτές τις απώλειες το προαναφερόμενο χρονικό διάστημα, θα έπρεπε να ωθήσει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να κοιτάξουν καλύτερα να διορθώσουν τον τρόπο λειτουργίας των τραπεζών και όχι να επεμβαίνουν ως αιμοδότες, χρηματοδοτώντας τες με επιπρόσθετα κονδύλια. Γιατί την ίδια στιγμή που ενισχύονται οι τράπεζες, οι πολίτες καλούνται να βγάλουν τα κάστανα από τη φωτιά. Η σταθερότητα στον τραπεζικό τομέα επιβάλλεται ως πρώτη προτεραιότητα και οι τράπεζες χρηματοδοτούνται με πολλά εκατομμύρια ευρώ. Και όλα φυσικά στην πλάτη των φορολογουμένων. Σύμφωνα με τα στοιχεία, για να αποκατασταθεί η σταθερότητα στον τραπεζικό τομέα και να εξασφαλιστεί η συνεχής ροή πιστώσεων προς την πραγματική οικονομία, η Ε.Ε. και τα κράτη μέλη της έλαβαν ένα ευρύ φάσμα μέτρων άνευ προηγουμένου των οποίων το τελικό κόστος κλήθηκαν να καλύψουν οι φορολογούμενοι.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε μέτρα κρατικών ενισχύσεων ύψους 4,1 τρισεκ. ευρώ προς χρηματοπιστωτικά ιδρύματα από τα οποία άνω των 2 τρισεκ. ευρώ χρησιμοποιήθηκαν το 2008 και το 2009.
Μιλάμε λοιπόν για εξωφρενικά ποσά που επρόκειτο να μεταφερθούν ως βάρος στις πλάτες των πολιτών. Το γεγονός το βιώσαμε φυσικά και στην χώρα μας με την πρόσφατη γενναία χρηματοδότηση των τραπεζών από το επίσημο κράτος σε περιόδους σοβαρής και παρατεταμένης οικονομική κρίσης.
Ο χρηματοπιστωτικός τομέας ενισχύθηκε σημαντικά και την ίδια στιγμή που τα δάνεια περιορίστηκαν, η τραπεζική κερδοφορία έκανε και πάλι αισθητή την παρουσία της. Μεταξύ των μέτρων που προτάθηκαν για την στήριξη των τραπεζών ήταν και η εισαγωγή για τις τράπεζες δύο κεφαλαιακών εφεδρειών, ενός αποθεματικού κεφαλαιακής συντήρησης ταυτόσημο για όλες τις τράπεζες στην Ε.Ε. και μια αντικυκλική κεφαλαιακή εφεδρεία που θα προσδιοριστεί σε εθνικό επίπεδο. Οπως βλέπουμε λοιπόν δημιουργούνται όλες οι προϋποθέσεις για την εδραίωση της τραπεζικής σταθερότητας με την βοήθεια της κεφαλαιακής συντήρησης και εφεδρείας. Πώς όμως δημιουργείται αυτή η αποκαλούμενη κεφαλαιακή εφεδρεία; Είναι οι πολίτες αμέτοχοι στην όλη διαδικασία ή μήπως όλα αυτά τα χρήματα τους ανήκουν; Συνήθως, σε αντίστοιχες περιπτώσεις οι εφεδρείες αυτές προέρχονται από τις τσέπες τους. Δίδονται από το οικονομικό απόθεμα του κάθε κράτους ξεχωριστά, προκειμένου να συντηρηθεί η τραπεζική κερδοφορία. Γιατί πώς αλλιώς θα μπορούσε να αναπτυχθεί ο χρηματοπιστωτικός τομέας την στιγμή μάλιστα που σε ευρωπαϊκό επίπεδο καταγράφονται μειώσεις στα κέρδη από τις επενδύσεις και τον δανεισμό; Οι τράπεζες ιστορικά δεν αφέθηκαν ποτέ στην τύχη τους. Στηρίχθηκαν και συνεχίζουν να υποστηρίζονται δυναμικά, προκειμένου να εξυπηρετηθεί το όλο σύστημα της οικονομικής δοσοληψίας και άκρατου καταναλωτισμού.
Την ίδια στιγμή όμως που οι τράπεζες ενισχύονται σημαντικά, οι πολίτες αφήνονται ουσιαστικά στην τύχη τους, βορά στις πιέσεις των τραπεζών.
Στη χώρα μας, για παράδειγμα, το φαινόμενο τείνει να λάβει εφιαλτικές διαστάσεις καθώς οι πολίτες αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στις δανειακές τους υποχρεώσεις. Κανένα κράτος όμως δεν έρχεται στις περιπτώσεις αυτές ως από μηχανής Θεός, προκειμένου να επιβάλλει στις τράπεζες πιο ελαστική συμπεριφορά στις σχέσεις τους με τους πολίτες. Ετσι τα χρέη τις περισσότερες φορές ξεπερνούν κάθε όριο και οι τράπεζες με τα ανεξέλεγκτα επιτόκια κερδοσκοπούν ασύστολα εις βάρος των πελατών τους. Το όλο σύστημα φυσικά υπηρετεί την διαιώνιση του βρογχικού καπιταλιστικού συστήματος που τείνει να πνίξει μαζί με την επικείμενη κατάρρευσή του τα ευρωπαϊκά και μη κράτη.
Η σταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος λοιπόν συνεχίζει να είναι η βασική προτεραιότητα των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων. Με συνεχείς οικονομικές αιμοδοσίες και παρουσίαση εικονικών ζημιών στα τραπεζικά κέρδη, το κερδοσκοπικό παιχνίδι σε βάρος των πολιτών συνεχίζεται χωρίς σταματημό. Το μόνο που μένει είναι απλά και μόνο η διασφάλιση πως το παιχνίδι αυτό θα στοχεύει πάντα στην τσέπη των πολιτών και στην ανθεκτικότητα του τραπεζικού συστήματος και των εκάστοτε λειτουργιών του. Απλά η αίσθηση πως κάθε φορά το κράτος – σωτήρας θα ευνοεί με κατάλληλες ρυθμίσεις το κεφαλαιακό τραπεζικό στάτους. Με κάθε τίμημα και κόστος και πρωτίστως εν αγνοία των πολιτών.
* phil.zaharis@gmail.com
