» Η μαρτυρική Κάντανος
Θάρρος, αυταπάρνηση, μεγαλείο ψυχής, αγάπη για την πατρίδα και την ελευθερία είχαν στην καρδιά και στο νου οι κάτοικοι της Καντάνου, των γύρω χωριών, αλλά και γενικότερα της επαρχίας Σελίνου που πολέμησαν με λιανοτούφεκα και γκράδες της τουρκοκρατίας (λόγω του αφοπλισμού της Κρήτης από τη δικτατορία του Μεταξά την πιο ισχυρή πολεμική μηχανή που είχε δει μέχρι τότε ο πλανήτης τους Ναζί). Γνώριζαν ότι η απόφαση για αντίσταση στους Γερμανούς θα είχε δυσμενέστατες συνέπειες. Γνώριζαν ότι θα ήταν προτιμότερο να ¨κάτσουν στα αυγά τους¨. Δεν το έπραξαν, συναισθανόμενοι το χρέος τους προς τον τόπο και την πατρίδα.
Την Παρασκευή 23 Μαΐου 1941 στα φλώρια και 24-25 Μάιου στο φαράγγι της Καντάνου, στον αμαξιτό δρόμο που συνέδεε τα Χανιά με την Παλαιόχωρα, πραγματοποιήθηκαν σκληρές μάχες, με τους Ναζί να έχουν σημαντικές απώλειες. Στην ¨Εθνική Αντίσταση¨ ο Μανώλης Γλέζος αναφέρεται στη μάχη που έγινε στο φαράγγι, σημειώνοντας τα εξής : ¨Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση της Καντάνου, γιατί είναι η πρώτη μάχη του λαού εναντίον εισβολέων σε ολόκληρη την Ευρώπη. Για πρώτη φορά οι στρατιωτικές δυνάμεις εισβολής το Γ΄ Ράιχ, συναντούν αυτόβουλη λαϊκή αντίσταση …¨ Ο ίδιος τονίζει μεν ότι ¨αυτό βέβαια έγινε σε όλη την Κρήτη¨, διευκρινίζει, ωστόσο, ότι ¨αναφερόμαστε στην Κάντανο γιατί ήταν α) η πολυπληθέστερη απ΄ όλες τις ομάδες με 250 πολίτες, η οποία σχηματίστηκε, β) δεν βρέθηκε να πολεμάει κοντά σε ελληνική ή συμμαχική στρατιωτική μονάδα, είτε να διατελεί υπό τις διαταγές τη, γ) για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετώπισαν οι ναζί αυτή τη χαρακτηριστική περίπτωση¨.
Κυριακή 25η του Μάη και οι Γερμανοί διέρχονται από την Κάντανο φθάνοντας στην Παλαιόχωρα. Πολύ σύντομα όμως επιστρέφουν για να εκδικηθούν. Στις 3 Ιουνίου 1941 ο Ναζί καίνε και ισοπεδώνουν την Κάντανο. Αφήνουν, δε, τρεις επιγραφές, μοναδικά ιστορικά μνημεία σε όλη την Ευρώπη, γιατί όπου αλλού προκάλεσαν εκτεταμένες καταστροφές οι Ναζί δεν άφησαν και δεν τόνισα τόσο πολύ την αντίσταση που συνάντησα. Τις δύο πινακίδες-επιγραφές τοποθέτησαν οι Ναζί στις εισόδους της Καντάνου από Χανιά και Παλαιόχωρα.
Την Τρίτη επιγραφή, που είναι από μάρμαρο, την έφεραν στην Κάντανο το 1943 προοριζόμενη προφανώς για μνημείο που θα κατασκεύαζαν.
Εβδομήντα εννέα χρόνια μετά, οφείλουμε να κρατάμε άσβεστη την ιστορική μνήμη και να προστατεύουμε – αναδεικνύουμε έναν από τους ιστορικότερους χώρους της Καντάνου «τον αμαξιτό δρόμο, εντός του φαραγγιού» όπου πραγματοποιήθηκε η ιστορική μάχη.
Αυτή η οφειλή μας τείνει να χαθεί στον χρόνο, όπως απαξιώθηκε και το ενταγμένο μουσείο που μελετήθηκε για την ανάδειξη και τη διατήρηση της μνήμης αυτής. Δυστυχώς σήμερα, Περιφέρεια και Δήμος δε θέτουν τις ίδιες προτεραιότητες με τους προκατόχους τους. Ίσως να μην αναγνωρίζουν την ίδια «οφειλή» απέναντι στην ιστορία μας, αλλά βολεύει δε βολεύει, δεν μπορεί να αμφισβητείται.
Γιατί το μέλλον έχει προέλευση. Και αυτό δεν πρέπει να το λησμονούμε….
*Ο Ευτύχης Δασκαλάκης είναι πρώην δήμαρχος Καντάνου
