Η θεωρία του του ΖΩΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ (Lebensraum) διατυπώθηκε από τον Γερμανό καθηγητή Friedrich Ratzel (1844-1904).
Με λίγα λόγια και απλά, ο καθηγητής Ratzel μας είπε ότι τα κράτη, ως ζωντανοί οργανισμοί, έχουν μια χωρική ανάγκη επιβίωσης και ανάπτυξης. Ανάγκη, που την καλύπτουν ανταγωνιστικά προς τους γείτονές τους.
Η θεωρία του Lebensraum κυριάρχησε στα πρώτα μισά του 20ού αιώνα στη Γερμανία και αναδείχθηκε σε υπόβαθρο της ιδεολογίας του Ναζισμού.
Ανεξάρτητα, απ’ όσα μας είπε ο καθηγητής Ratzel και τον τρόπο που αυτά αξιοποιήθηκαν από τον Ναζισμό, η αίσθηση του ζωτικού χώρου είναι υπαρκτή. Είναι υπαρκτή σ’ όλους τους έμβιους οργανισμούς του πλανήτη. Είναι το ίδιο υπαρκτή, τόσο στο δέντρο του δάσους και στο κατοικίδιο-ιδιοκτήτη της περιοχής επιβίωσής του-όσο και στον ιδιώτη άνθρωπο, στον άνθρωπο οπαδό, ή στον δημοκρατικό πολίτη.
Η συλλογική αίσθηση της έννοιας του ζωτικού χώρου είναι μάλιστα, πιο έντονη. Ενώ γίνεται σαφώς ισχυρή, όταν εκφράζει ολοκληρωμένες οργανωτικά κοινωνίες, με τα δεδομένα συμφέροντά τους-ιδιαίτερα τα οικονομικά.
Στο προηγούμενο πλαίσιο τα κράτη και οι υπερεθνικές συσπειρώσεις-οικονομικές και στρατιωτικές-όχι μόνον διαθέτουν, αλλά και καλλιεργούν πολύμορφα, τον δικό τους ζωτικό χώρο.
Ο ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΖΩΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και όχι μόνον, φάνηκε στην αρχή, να περιορίζει τις διεκδικήσεις ζωτικού χώρου, όπως τις γνωρίσαμε στον 20ο αιώνα. Μπορούμε μάλιστα να πούμε ότι λειτούργησε ως παράγοντας αποδυνάμωσης και αποσυμπίεσης των σχετικών πιέσεων, που-κατά περίπτωση- αναπτύχθηκαν στο εσωτερικό, τόσο της Αμερικανικής και Ευρωπαϊκής οικονομίας, όσο και κυρίαρχα στο εσωτερικό της Κινεζικής οικονομίας.
Η εξήγηση είναι απλή. Με την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, δόθηκε ουσιαστικά, ελεύθερο πεδίο δράσης, σ’ όλες τις οικονομίες μεγάλης και μικρής κλίμακας, με αποτέλεσμα να καταλάβει η κάθε μια απ’ αυτές τον οικονομικό ζωτικό χώρο, που μπορούσε και της ταίριαζε. Έτσι φτάσαμε στο σημείο να γίνουν παγκοσμίως και για μεγάλο χρονικό διάστημα κυρίαρχοι, στο πεδίο των νέων τεχνολογιών οι ΗΠΑ και στο πεδίο της παραγωγής βιομηχανικών προϊόντων η Κίνα, με τον κεντρικό σχεδιασμό της και το ελεγχόμενο πολιτικά εργατικό κόστος, στην παραγωγή.
Σημειώνεται ότι, στην κατεύθυνση της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας λειτούργησε καθοδηγητικά, ο Ευρωπαϊκός Οικονομικός Χώρος, με τις τέσσερις ελευθερίες του (ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων, προσώπων, υπηρεσιών και κεφαλαίων), χωρίς όμως-στην περίπτωση της παγκοσμιοποίησης-τις αντίστοιχες οριζόντιες-δεσμευτικές πολιτικές, του Ευρωπαϊκού Κεκτημένου, που ήλεγχαν θεωρητικά, τις ελευθερίες αυτές, πολιτικά και κοινωνικά.
Η ΑΝΑΔΙΠΛΩΣΗ
Οι τελευταίες γεωπολιτικές και οικονομικές εξελίξεις μας δείχνουν ότι η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, με τους όρους που έγινε, έχει ξεπεράσει τα όριά της. Αυτό μας δείχνει η επαναφορά στο διεθνές πολιτικό προσκήνιο του όρου ΖΩΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ, από χώρες όπως η Ρωσία, η Τουρκία και η Κίνα. Το ίδιο μας δείχνει και η επανασύσταση ελεγχόμενων οικονομικών χώρων, κατά τα ψυχροπολεμικά πρότυπα. Δηλαδή, οικονομικών χώρων, ελεγχόμενων στρατιωτικά.
Η αίσθηση του ΖΩΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ, όπως αναγνωρίσαμε προηγούμενα, είναι υπαρκτή. Είναι υπαρκτή, σε κάθε οργανισμό, απλό, σύνθετο, ή πολυσύνθετο. Είναι υπαρκτή και καθοριστική, για την επιβίωση των έμβιων πάντων, ανταγωνιστικά, αλλά πάντα, δημιουργικά. Ρυθμιστικά ανταγωνιστικά και δημιουργικά, μέσα στο πλαίσιο, της πολυμορφίας και της βιοποικιλότητας, που επιδέχεται και αποδέχεται η φύση, ανεξάρτητα από τα πληθυσμιακά και τα μεγέθη ισχύος, της κάθε έμβιας ιδιαιτερότητας.
Ο ΖΩΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ, ενώ λοιπόν αποτελεί προϋπόθεση ζωής, μετατρέπεται σε αιτία ερημικού θανάτου, όταν διευρύνεται βίαια. Όταν διευρύνεται, δηλαδή, με όρους που αντιστρατεύονται τις προϋποθέσεις ζωής, που απαιτεί και καλλιεργεί η φύση. Προϋποθέσεις ζωής, όπως εκείνες της πολυμορφίας και της βιοποικιλότητας.
Όσοι επιχειρούν σήμερα τη βίαιη διεύρυνση του ζωτικού τους χώρου, χρειάζεται ίσως, να το ξανασκεφτούν. Να το ξανασκεφτούν, γιατί επιχειρούν ταυτόχρονα και το δικό τους θάνατο. Τον επιχειρούν, αφού η φύση σαφώς δεν επιδέχεται, ανισορροπίες και …μονοκαλλιέργειες. Αντίθετα αποδέχεται και καλλιεργεί συνθέσεις πολύμορφες, πολύχρωμες, πολυποίκιλες και βέβαια συνθέσεις ισορροπημένες.
Να το ξανασκεφτούν, όμως και για έναν ακόμη λόγο. Για μια εικόνα. Την εικόνα, που εμφανίζει τη σχέση του αυταρχισμού με την ιστορία. Σχέση, που όπως φαίνεται, αναπτύχθηκε, αντιστρόφως ανάλογα, στον ιστορικό χρόνο. Σχέση, επίσης, που μας δείχνει, ότι το μέλλον της ανθρωπότητας δεν ανήκει στον αυταρχισμό και στην επιβολή. Ανήκει στη δημοκρατία, στον αλληλοσεβασμό, στη συνύπαρξη και στην αποδοχή. Στην αποδοχή του άλλου, όσο διαφορετικός κι αν είναι από εμάς, στη σκέψη, στο λόγο και στον τρόπο ζωής του.
ΟΙ ΝΙΚΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ
Υπάρχουν, βέβαια και τα θύματα. Τα θύματα επιθέσεων απορρύθμισης της επικρατούσας ισορροπίας ισχύος, όποιας μορφής. Η Ουκρανία είναι το ένα παράδειγμα και η Ευρώπη, το άλλο. Θύματα, που σύρονται από εδώ και από εκεί, σε επιλογές αυτοκαταστροφικές. Δικό τους το πρόβλημα και μόνες τους μένει να το επιλύσουν. Να το επιλύσουν, κατακτώντας τις νέες ισορροπίες τους δυναμικά, σε πλαίσιο και με οπτική ευρέως χρονικού φάσματος. Να το επιλύσουν, δημιουργικά, με βάση τις διδαχές της φύσης, για την έννοια και τα όρια του, κατά περίπτωση, ζωτικού χώρου. Να το επιλύσουν, απεξαρτημένοι από τις επιρροές τρίτων, με βάση τη δική τους οπτική για το μέλλον. Να το επιλύσουν, τέλος, με έγκυρη γνώση, θετική ματιά και με απόλυτη αξιοποίηση ενός γεγονότος ύψιστης σημασίας. Του γεγονότος, ότι υπήρξαν-και πρέπει να παραμείνουν-ΝΙΚΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ.
