Γράφει ο ΙΩΑΝΝΗΣ Κ. ΤΖΑΝΗΣ*
Η ξηρασία αποτελεί ένα περιοδικό κλιματικό φαινόμενο που εμφανίζεται συχνά στην περιοχή της Μεσογείου, η οποία χαρακτηρίζεται ως μία από τις περισσότερο «ευπαθείς» περιοχές όσον αφορά τις μελλοντικές ακραίες συνθήκες βροχόπτωσης εφόσον βρίσκεται στη μεταβατική ζώνη ανάμεσα στη Βόρεια Αφρική και Νότια Ευρώπη. Η βροχόπτωση αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την εμφάνιση φαινομένων ξηρασίας.
Η γεωγραφική κατανομή της βροχόπτωσης εξαρτάται από ποικίλες παραμέτρους, όπως τοπογραφία, διεύθυνση ανέμου και θερμοκρασιακές διαφορές μεταξύ ηπειρωτικών και θαλάσσιων περιοχών. Διάφορες μελέτες έχουν αποδείξει ότι το ποσό βροχόπτωσης αυξάνεται με το υψόμετρο, με αποτέλεσμα οι ορεινές περιοχές να καθίστανται περισσότερο ευάλωτες σε συχνά ακραία καιρικά φαινόμενα.
Σε πρόσφατη μελέτη του Εργαστηρίου Διαχείρισης Υδατικών Πόρων και Παράκτιας Μηχανικής του Πολυτεχνείου Κρήτης με διευθυντή τον δρα Ιωάννη Τσάνη, σε συνεργασία με την κα Αγγελική – Ελένη Βροχίδου, υποψήφια διδάκτωρ και τον δρα Αριστείδη Κουτρούλη, πραγματοποιήθηκε ανάλυση γεγονότων ξηρασίας σε χωρική και χρονική κλίμακα καθώς επίσης και η συσχέτισή τους με την κατανομή της βροχόπτωσης. Ο προσδιορισμός της χωροχρονικής διαφοροποίησης της βροχόπτωσης μπορεί να χρησιμεύσει στη δημιουργία ενός αξιόπιστου συστήματος πρόβλεψης ξηρασιών.
Συγκεκριμένα, η καταγραφή δεδομένων βροχόπτωσης από 56 μετεωρολογικούς σταθμούς (Εικόνα 1) για την χρονική περίοδο 1974 – 2005 σε συνδυασμό με τη μέθοδο γραμμικής παλινδρόμησης έδειξε ότι η βροχόπτωση μειώνεται από τα δυτικά προς τα ανατολικά κατά 400 mm. Επιπλέον, φαίνεται ότι υπάρχει αύξηση της βροχόπτωσης με το υψόμετρο κατά 0.55 mm/m (Εικόνα 2). Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι σε ένα υγρό έτος η δυτική Κρήτη λαμβάνει 1395 mm, σε ξηρό έτος 708 mm και σε ένα μέσο έτος 1052 mm. Από την άλλη μεριά, η ανατολική μεριά χαρακτηρίζεται από 1108 mm βροχόπτωσης σε ένα υγρό έτος και 526 mm σε ένα ξηρό.
Στη συνέχεια, έγινε μια προσπάθεια σύγκρισης γεγονότων ξηρασίας μεταξύ διαφορετικών γειτονικών περιοχών με διαφορετική μέση ετήσια βροχόπτωση, με τη χρήση του νέου δείκτη SN-SPI (Spatially Normalized – SPI) που αναπτύχθηκε αποκλειστικά στα πλαίσια της παρούσας μελέτης. Όπως φαίνεται στην Εικόνα 3, τα Παλαιά Ρούματα –που αντιπροσωπεύουν τη Δυτική Κρήτη- εμφανίζουν μια περίοδο ξηρασίας (1988-1996) και μια ιδιαίτερα υγρή περίοδο κατά το χρονικό διάστημα 1980-1985, ενώ η Γέργερη (Κεντρική Κρήτη) χαρακτηρίζεται μόνο από μια περίοδο ξηρασίας (1988-1994). Αξιοσημείωτο είναι το αποτέλεσμα ότι η Ανατολική Κρήτη (Άγιος Γεώργιος) εκδήλωσε δύο επιπλέον περιστατικά ξηρασίας, γεγονός που επιβεβαιώνει την πτωτική τάση της βροχόπτωσης από τα δυτικά προς τα ανατολικά.
Τα επικείμενα ερευνητικά σχέδια του Εργαστηρίου Διαχείρισης Υδατικών Πόρων και Παράκτιας Μηχανικής του Πολυτεχνείου Κρήτης περιλαμβάνουν την εφαρμογή δεικτών ξηρασίας σε μελλοντικά δεδομένα κλιματικών μοντέλων στα πλαίσια της κλιματικής αλλαγής, έτσι ώστε να οριστεί μια σαφής περίοδος επαναφοράς ξηρασιών. Επίσης, πρόκειται να γίνει περαιτέρω μελέτη της εξέλιξης υδρολογικών παραμέτρων όπως απορροή, εδαφική υγρασία και υπόγεια ύδατα και η επιρροή τους στην πορεία των ξηρασιών. Με αυτόν τον τρόπο, θα επιτευχθεί μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση των παραγόντων που καθορίζουν τέτοια ακραία φαινόμενα στα πλαίσια της διαχείρισης υδατικών πόρων και θα αποφευχθούν αρνητικές επιπτώσεις στον αγροτικό τομέα.
*καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης, Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος
