Γράφει ο Γιάννης Στεφανογιάννης
Ο ιός εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην Ουγκάντα το 1937, σε μία επαρχία του Δυτικού Νείλου, απ? όπου πήρε και το όνομά του.
Η εμφάνιση του ιού
Ο συγκεκριμένος ιός (West Nile virus, WNV) μεταδίδεται κυρίως με τσιμπήματα κουνουπιών και μπορεί να προκαλέσει σοβαρές λοιμώξεις στον άνθρωπο. Αν και αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά στην Ουγκάντα της Αφρικής, κρούσματα και επιδημίες έχουν παρουσιαστεί κατά καιρούς σε όλες τις ηπείρους. Ειδικότερα, όσον αφορά στην Ευρώπη, η νόσος έχει προσβάλει άτομα σε πολλές χώρες, όπου και σημειώνονται περιστατικά σε ετήσια βάση.
Στο παρελθόν σημαντικές επιδημίες εμφανίστηκαν στη Γαλλία στις αρχές της δεκαετίας του 1960 καθώς και στη Ρουμανία το 1996. Από τις τελευταίες χώρες που παρατηρήθηκαν προσβολές από τον ιό ήταν η Πορτογαλία και η Ισπανία το 2009, ενώ το 2010 και πρόσφατα το 2012, ήρθε η σειρά της Ελλάδας, όπου εντοπίστηκαν αρκετά κρούσματα, ακόμη και σοβαρής μορφής, κυρίως σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας ή επιβαρυμένου ιατρικού ιστορικού. Επίσης, κάθε χρόνο σε διάφορες χώρες εμφανίζονται επιβεβαιωμένα κρούσματα σε άλογα, σκυλιά, κουνέλια και άγρια πτηνά.
Τρόποι μετάδοσης
Ο κύριος τρόπος μετάδοσης του ιού του Δυτικού Νείλου είναι μέσω τσιμπήματος από μολυσμένα κοινά κουνούπια. Τα κουνούπια αυτά συνήθως μολύνονται όταν τσιμπήσουν άρρωστα πτηνά, ενώ δεν είναι σπάνια και η μετάδοση από μεγάλα ζώα, όπως είναι τα άλογα. Οι κύριοι, δηλαδή, ξενιστές είναι τα πτηνά, οι ενδιάμεσοι τα κουνούπια και οι περιστασιακοί ο άνθρωπος και τα υπόλοιπα θηλαστικά.
Επίσης, έχουν καταγραφεί περιπτώσεις μεταφοράς του ιού από τη μητέρα στο έμβρυο με το θηλασμό, μέσω μετάγγισης αίματος, μεταμόσχευσης οργάνων, εργαστηριακής έκθεσης νοσοκομειακού προσωπικού και σπανιότερα με σταγονίδια. Ο ιός, γενικά, δεν μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο, ούτε με καθημερινή επαφή (π.χ. χειραψία), αλλά ούτε και με το φιλί ή τη σεξουαλική επαφή. Σημειώνεται ότι η ανάπτυξη του ιού ευνοείται από την αυξημένη θερμοκρασία και την υγρασία, ενώ εμφανίζεται συχνότερα τους καλοκαιρινούς μήνες.
Τα συμπτώματα της λοίμωξης
Το μεγαλύτερο ποσοστό των ασθενών, δηλαδή 4 στους 5 (80%), δεν παρουσιάζουν κανένα απολύτως σύμπτωμα και δεν αντιλαμβάνονται τη μόλυνση από τον ιό. Το 20% εμφανίζει ήπια συμπτώματα ίωσης, όπως πυρετό, αδυναμία, πονοκέφαλο, πόνους στους μυς και τις αρθρώσεις, έμετο και διόγκωση λεμφαδένων. Σπανιότερα μπορούν να εμφανιστούν δερματικά εξανθήματα ή ήπια νευρολογικά συμπτώματα.
Από τους ασθενείς, τώρα, που μολύνονται από τον ιό, μόνο το 1% (και ιδίως άτομα άνω των 70 ετών και οι ανοσοκατεσταλμένοι), εμφανίζουν σοβαρά συμπτώματα, με κυριότερο την προσβολή του κεντρικού νευρικού συστήματος (εγκεφαλίτιδα ή μηνιγγίτιδα). Σε αυτές τις περιπτώσεις οι ασθενείς παρουσιάζουν υψηλό πυρετό, πονοκέφαλο, δυσκαμψία αυχένα, απάθεια σε εξωτερικά οπτικά ή ηχητικά ερεθίσματα, έλλειψη προσανατολισμού στο χώρο, τρέμουλο, μυικούς σπασμούς ή αδυναμία, ενώ τα σοβαρότερα συμπτώματα περιλαμβάνουν ακόμη και παράλυση ή κώμα, που μπορεί να οδηγήσει τα προσβεβλημένα άτομα ακόμη και στο θάνατο. Σημειώνεται ότι τα πιθανά συμπτώματα εμφανίζονται 3-14 ημέρες μετά το τσίμπημα από μολυσμένο κουνούπι και μπορούν, στις σοβαρές περιπτώσεις, να διαρκέσουν ακόμη και αρκετές εβδομάδες.
Μερικές από τις πιθανές επιπλοκές της προσβολής από τον ιό του Δυτικού Νείλου, είναι η πνευμονία, οι μόνιμες νευρολογικές βλάβες, οι λοιμώξεις του ουροποιητικού, το σύνδρομο κόπωσης, τα δερματικά έλκη κ.ά.
Η εγκεφαλίτιδα
Η εγκεφαλίτιδα είναι φλεγμονή του εγκεφάλου και αποτελεί τη σοβαρότερη επιπλοκή της λοίμωξης από τον ιό του Δυτικού Νείλου. Είναι μια σοβαρή κατάσταση που προκαλείται από την είσοδο του ιού στο κεντρικό νευρικό σύστημα και την επακόλουθη προσβολή του εγκεφαλικού ιστού. Τα κυριότερα συμπτώματά της είναι η εγκεφαλική δυσλειτουργία, το αλλοιωμένο επίπεδο συνείδησης, ο υψηλός πυρετός, ο έντονος πονοκέφαλος, το αίσθημα κόπωσης, η μυαλγία, οι σπασμοί, η φωτοφοβία, η δυσκαμψία του αυχένα, οι αναπνευστικές και γαστρεντερικές διαταραχές, ο λήθαργος ή και το κώμα.
Η σοβαρή εγκεφαλίτιδα μπορεί να προκαλέσει μόνιμες εγκεφαλικές βλάβες, ανακοπή, κώμα ή και θάνατο (περίπου 1/1.000 λοιμώξεις) και γι? αυτό το λόγο, όταν υπάρχουν ύποπτα συμπτώματα θα πρέπει να ζητείται άμεσα βοήθεια από γιατρό, τόσο για τα παιδιά, όσο και για τους ενήλικες.
Η διάγνωση
Η διάγνωση της προσβολής από τον ιό του Δυτικού Νείλου, γίνεται με ειδική εξέταση αντισωμάτων σε υγρά του σώματος, με κυριότερα το αίμα και το εγκεφαλονωτιαίο υγρό, σε συνδυασμό πάντοτε με την κλινική εξέταση του ασθενή και τη λήψη λεπτομερούς ιστορικού.
Η θεραπεία
Ειδική θεραπεία, με κάποιο συγκεκριμένο φάρμακο ή θεραπευτική τεχνική, δεν έχει βρεθεί. Στις ήπιες περιπτώσεις τα συμπτώματα υποχωρούν από μόνα τους, ενώ στις σοβαρές λοιμώξεις οι ασθενείς είναι αναγκαίο να νοσηλευτούν σε νοσοκομείο για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της νόσου (ενδοφλέβια χορήγηση υγρών, εισαγωγή σε μονάδα εντατικής θεραπείας για μηχανική υποστήριξη της αναπνοής κ.λ.π). Ειδικά οι έγκυες και θηλάζουσες μητέρες, θα πρέπει να μιλήσουν με τον γιατρό τους εάν αναπτύξουν συμπτώματα που θα μπορούσαν να εγείρουν υποψίες για προσβολή από τον ιό. Πρέπει, ακόμη, να τονιστεί ότι δεν υπάρχει προς το παρόν διαθέσιμο εμβόλιο για προστασία από τη λοίμωξη με τον ιό του Δυτικού Νείλου.
Μέτρα προστασίας
Οι κυριότερες οδηγίες προστασίας, αφορούν στην προσπάθεια αποφυγής των τσιμπημάτων των κουνουπιών, τα οποία και μολύνουν στις περισσότερες περιπτώσεις τον άνθρωπο. Ειδικότερα συνιστάται:
? Χρήση εντομοαπωθητικών σκευασμάτων στο ακάλυπτο δέρμα, σύμφωνα πάντα με τις οδηγίες χρήσης τους
? Χρήση ανοιχτόχρωμων και άνετων ρούχων, που καλύπτουν μεγάλο μέρος του δέρματος, ιδίως τις ώρες που επιτίθενται τα κουνούπια, δηλαδή από το σούρουπο μέχρι το χάραμα
? Χρήση αντικουνουπικών πλεγμάτων (σίτες) σε παράθυρα και πόρτες
? Συχνά ντους για την απομάκρυνση του ιδρώτα από το σώμα
? Χρήση κουνουπιέρας κατά τον νυκτερινό ύπνο, όπου τα υπόλοιπα μέτρα προστασίας δεν αποδίδουν ή δεν είναι εφικτό να εφαρμοστούν
? Απομάκρυνση όλων, εάν είναι δυνατό, των στάσιμων υδάτων γύρω από τα σπίτια, διότι αποτελούν σημεία συγκέντρωσης κουνουπιών
? Συχνοί ψεκασμοί με εντομοκτόνα, σε στάσιμα νερά, υπονόμους και σε σημεία συγκέντρωσης υδάτων
? Χρήση ανεμιστήρων και κλιματιστικών, που δυσχεραίνουν το πέταγμα των κουνουπιών και τα απομακρύνουν
? Καλό κούρεμα θάμνων και γρασιδιού, για να μη βρίσκουν καταφύγιο τα έντομα, καθώς και χρήση λαμπτήρων κίτρινου χρώματος έξω από το σπίτι, διότι προσελκύουν λιγότερο τα κουνούπια
Οδηγίες επάλειψης εντομοαπωθητικών
Μερικές χρήσιμες οδηγίες για την επάλειψη των εντομοαπωθητικών είναι οι παρακάτω:
? Το σκεύασμα θα πρέπει να τοποθετείται μόνο σε ακάλυπτο δέρμα και κανονικά θα πρέπει να απομακρύνεται με καλό πλύσιμο μετά την είσοδο σε ασφαλή από κουνούπια εσωτερικό χώρο
? Τα εντομοαπωθητικά θα πρέπει να επαλείφονται στο δέρμα μετά τα αντηλιακά
? Μην τοποθετείτε τα σκευάσματα σε πληγές, αμυχές, στο στόμα ή στα μάτια
? Μην παραλείπετε να πλένετε καλά τα χέρια σας, μετά από κάθε επάλειψη
? Αν παρατηρήσετε οποιοδήποτε ερεθισμό στο δέρμα σας, σταματήστε να χρησιμοποιείτε το συγκεκριμένο προϊόν και αν τα συμπτώματα επιμένουν, επικοινωνήστε με κάποιο γιατρό
Επίλογος
Η λοίμωξη από τον ιό του Δυτικού Νείλου δεν είναι μια καινούρια νόσος, αφού μας απασχολεί από τη δεκαετία του 1930, αλλά μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις, να απειλήσει ακόμη και την ανθρώπινη ζωή, εφόσον δεν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα προστασίας, ιδίως από όσους ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου. Τα κρούσματα τον τελευταίο καιρό όλο και αυξάνονται στην Ελλάδα, ενώ πέρα από τα προαναφερόμενα μέτρα, έχει προταθεί ακόμη και ο περιορισμός ή και η αναστολή της αιμοδοσίας, δηλαδή της εθελοντικής προσφοράς φιαλών αίματος, σε περιοχές που έχει εμφανιστεί μεγάλος αριθμός κρουσμάτων.
Το Yπουργείο Υγείας της χώρας μας συστήνει τη λήψη ατομικών μέτρων προστασίας από τα κουνούπια, τη διενέργεια, όπου υπάρχουν περιστατικά, προγραμμάτων ψεκασμών από τις περιφέρειες, αλλά και χτυπάει το καμπανάκι της εγρήγορσης των υγειονομικών αρχών, ώστε τα αναγνωρίζονται και να αντιμετωπίζονται άμεσα τα κρούσματα, αλλά και να εξουδετερώνονται χωρίς καθυστέρηση οι εστίες μόλυνσης, για την αποτελεσματικότερη προστασία του γενικού πληθυσμού.
