Το διοξείδιο του άνθρακα αλλάζει τις συνθήκες στη θάλασσα
Αν βάλει κανείς μια κιμωλία σε ένα ελαφρώς όξινο υγρό, δε θα χρειαστεί να περιμένει πολύ για να τη δει να διαλύεται. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και στους ωκεανούς του πλανήτη μας με οργανισμούς που έχουν σκελετό ή κέλυφος από ασβέστιο αν δεν περιοριστούν δραστικά οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Τουλάχιστον το 1/4 του CO2 που εκλύεται κάθε χρόνο στην ατμόσφαιρα καταλήγει στη θάλασσα. Εκεί το CO2 αντιδρά με το νερό, παράγεται ανθρακικό οξύ και η θάλασσα γίνεται πιο όξινη.
Από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης, η οξύτητα των επιφανειακών νερών των ωκεανών όπου ζουν οι περισσότεροι οργανισμοί έχει αυξηθεί κατά 30%. Μετρήσεις της τελευταίας 25ετίας δείχνουν ότι η οξίνιση της θάλασσας επιταχύνεται όσο αυξάνεται η συγκέντρωση CO2 στην ατμόσφαιρα – σήμερα η αύξηση είναι 3% το χρόνο. Αν η τάση αυτή δεν αντιστραφεί μέχρι το 2020, οι θάλασσες σε ορισμένες περιοχές του πλανήτη θα γίνουν σταδιακά τόσο όξινες, που κελύφη και ασβεστούχοι σκελετοί θα αρχίσουν να διαλύονται.
Σημαινουν συναγερμο
Οι οργανισμοί που ζουν στις παγωμένες θάλασσες γύρω από το Βόρειο και το Νότιο Πόλο κινδυνεύουν περισσότερο. Το διοξείδιο του άνθρακα απορροφάται περισσότερο από τα παγωμένα νερά παρά από τα θερμά, επομένως εκεί η θάλασσα γίνεται περισσότερο όξινη. Αλλά και στις τροπικές και υποτροπικές περιοχές κινδυνεύουν τα κοράλλια (ανθόζωα), τα οποία σχηματίζουν ασβεστολιθικούς σκελετούς. Οι επιστήμονες φοβούνται ότι ήδη από το 2050 ο σχηματισμός των σκελετών τους θα είναι τόσο αργός, που δε θα μπορεί να εξισορροπεί τη φυσική διάβρωση που προκαλεί το νερό. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος αφορά τη διατάραξη των τροφικών αλυσίδων, καθώς τα Πτερόποδα, για παράδειγμα, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στο όξινο περιβάλλον. Στα κρύα νερά των ωκεανών, η ύπαρξή τους είναι αναγκαία για να τραφούν κριλ, ψάρια, θαλάσσια πουλιά και θηλαστικά.
Η εξέλιξη είναι ιδιαίτερα ανησυχητική. 150 θαλάσσιοι βιολόγοι και άλλοι επιστήμονες από 26 χώρες, με τη λεγόμενη Διακήρυξη του Μονακό, εκφράζουν την ανησυχία τους και καλούν τους πολιτικούς όλης της Γης να αντιμετωπίσουν την οξίνιση των ωκεανών με την ίδια σοβαρότητα που αντιμετωπίζουν τις κλιματικές αλλαγές στον πλανήτη. «Η οξίνιση των ωκεανών εξελίσσεται με τόσο γοργούς ρυθμούς και είναι τόσο εκτεταμένη, που αναπόφευκτα θα πλήξει πολλούς θαλάσσιους οργανισμούς. Το ερώτημα είναι πόσο γρήγορα θα εμφανιστούν οι επιπτώσεις και πόσα είδη θα αφανιστούν», δήλωσε ο James Orr, των Εργαστηρίων Θαλάσσιου Περιβάλλοντος της IAEA (Διεθνής Οργάνωση Ατομικής Ενέργειας) στο Μονακό.
Οι πρώτες ενδείξεις της οικολογικής καταστροφής που βρίσκεται σε εξέλιξη μας έρχονται από τις θάλασσες γύρω από την Ανταρκτική. Μετρήσεις έχουν δείξει ότι τα κελύφη μικρών σαλιγκαριών και τρηματοφόρων έχουν χάσει περίπου το 1/3 της μάζας τους τις τελευταίες δεκαετίες. Τα είδη αυτά αποτελούν τη βάση της θαλάσσιας τροφικής αλυσίδας. «Δεν έχει αποδειχθεί ότι τα λεπτότερα κελύφη οφείλονται στην οξίνιση των νερών, είναι όμως η πιθανότερη αιτία», επισημαίνει ο James Orr.
Άλλες μελέτες πιστοποιούν ότι η διαλυτοποίηση του ανθρακικού ασβεστίου από το οποίο είναι φτιαγμένα κελύφη και σκελετοί έχει ήδη αρχίσει στα κοραλλιογενή συστήματα των τροπικών και υποτροπικών ζωνών. Τα κοράλλια στην αρχή της ζωής τους έχουν μαλακό σώμα και, στη συνέχεια, με τη βοήθεια φυκών με τα οποία συμβιώνουν, απορροφούν ασβέστιο από το νερό και σχηματίζουν το σκελετό τους. Για να καταφέρουν να επιβιώσουν, πρέπει ο σκελετός τους να αναπτύσσεται τόσο γρήγορα που να υποσκελίζει τη φυσιολογική διάβρωσή του από το νερό.
Ένας άλλος παράγοντας που επιδρά αρνητικά στα κοράλλια είναι η υπερθέρμανση των ωκεανών, απόρροια του φαινομένου του θερμοκηπίου. Ο συνδυασμός των δύο αυτών παραγόντων μπορεί να προκαλέσει μια μεγάλη οικολογική καταστροφή. Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι είναι για τη θάλασσα ό,τι τα τροπικά δάση για τη στεριά – φιλοξενούν μια απίστευτη βιοποικιλότητα.
Οι συνέπειες θα φανούν πολύ αργά
Οι σοβαρές επιπτώσεις που φαίνεται ότι θα υπάρξουν στις θάλασσες από την αύξηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα προσθέτουν μια νέα παράμετρο στην παγκόσμια συζήτηση σχετικά με την κλιματική αλλαγή. Μέχρι σήμερα, θεωρούσαμε πολύ θετικό ότι η θάλασσα απορροφά το 1/4 της ποσότητας διοξειδίου του άνθρακα που εκλύεται στην ατμόσφαιρα κατά την καύση ορυκτών καυσίμων. Τώρα, η προσοχή μας πρέπει να εστιαστεί στο γεγονός ότι θα αντιληφθούμε τις συνέπειες της οξίνισης της θάλασσας πολύ αργότερα απ’ ό,τι στην ξηρά. Για να δημιουργηθούν ξανά κοραλλιογενείς ύφαλοι θα χρειαστεί να περάσουν αρκετές χιλιετίες. Για να μην καταστρέψουμε και το θαλάσσιο οικοσύστημα, ένας μόνο δρόμος υπάρχει: η ρύπανση της ατμόσφαιρας να περιοριστεί όσο το δυνατόν πιο σύντομα.
