Σοβαρό έλλειμμα κινηματογραφικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα, την ίδια στιγμή που υπάρχει αξιόλογο ανθρώπινο δυναμικό, διαπιστώνει η επίκουρος καθηγήτρια του Πάντειου Πανεπιστημίου που διδάσκει Ιστορία του Κινηματογράφου κα Μαρία Παραδείση. Με την ευκαιρία της παρουσίας της στα Χανιά, μιλάει για την εκπαίδευση στο χώρο της 7ης Τέχνης και τις δυνατότητες που υπάρχουν στη χώρα μας ενώ δεν παραλείπει να επισημάνει το ιδιαίτερο πολιτιστικό στίγμα που έχει η Δυτική Κρήτη.
Αυτή τη στιγμή πού βρίσκεται η κινηματογραφική εκπαίδευση στη χώρα μας. Κατ’ αρχήν υφίσταται κινηματογραφική εκπαίδευση υψηλού επιπέδου;
Πρώτα από όλα δεν υπάρχει Ακαδημία Κινηματογράφου, δηλαδή μια σχολή όπου να σπουδάζουν σκηνοθέτες κινηματογράφου. Ενα υποκατάστατο είναι η σχολή της Θεσσαλονίκης, με αξιόλογο δυναμικό αλλά χωρίς υποδομές, που δεν νομίζω ότι πληροί τον ρόλο που θα μπορούσε. Πρέπει να είμαστε η μοναδική χώρα στην Ευρώπη που δεν έχει Ακαδημία Κινηματογράφου, την ίδια στιγμή που το διαθέτουν πάρα πολλές Αφρικανικές χώρες! Το έλλειμμα είναι μεγάλο. Υπάρχουν διάφορα τμήματα επικοινωνίας, μέσων ενημέρωσης, δημοσιογραφίας και εκεί η κινηματογραφική παιδεία είναι ένα από τα πολλά αντικείμενα. Με αυτήν την έννοια είμαστε πολύ πίσω. Καθαρά κινηματογραφικές σπουδές δεν έχουμε. Υπάρχουν και κάποιες ιδιωτικές σχολές σκηνοθεσίας. Κάτι θα κάνουν, αλλά το πώς αυτό έχει μια ακαδημαϊκή επάρκεια είναι το ζητούμενο.
Ως πανεπιστημιακοί έχετε κάνει προτάσεις, έχετε πιέσει τις εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες πάνω σε αυτό το θέμα;
Επανειλημμένως. Και σχέδια και project, από νέους καλλιτέχνες, τα πανεπιστήμια, από πολλούς φορείς. Εχουν γίνει απίστευτες προσπάθειες, έχουν δοθεί υποσχέσεις αλλά επί της ουσίας δεν γίνεται τίποτα.
ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ
Επομένως σε μια χώρα που δεν διδάσκεται σοβαρά η 7η τέχνη μπορεί να αναπτυχθεί ως είδος και να δημιουργηθεί Ελληνική σχολή κινηματογράφου;
Το ότι δεν έχουμε σχολή αποτελεί τεράστιο μειονέκτημα. Αυτό βέβαια δεν αποκλείει νέους ανθρώπους με σπουδές στο εξωτερικό να κάνουν δουλειές. Η διαφορά σε σχέση με το παρελθόν είναι ότι οι νέοι είναι πολύ εξοικειωμένοι με την εικόνα και τις νέες τεχνολογίες. Στην ψηφιακή εποχή που βαίνουμε, το πεδίο της κινούμενης εικόνας, του κινηματογράφου παύει να είναι το κλειστό κύκλωμα που ήταν πριν. Παρά τα μειονεκτήματά μας, πιστεύω πάντως ότι έχουμε καλούς σκηνοθέτες και μάλιστα τόσο ποιοτικά όσο και αριθμητικά.
Πώς το εξηγείτε αυτό; Την τελευταία 15ετία είχαμε πολύ καλές ταινίες από τους Γραμματικό, Γκορίτσα, Παναγιωτόπουλο κ.ά. που το κινηματογραφικό κοινό τις αγκάλιασε. Είναι κάτι τυχαίο;
Η ομάδα των σκηνοθετών που αναφέρατε είναι πολύ αξιόλογη, ανόμια βέβαια μεταξύ της. π.χ. ο Παναγιωτόπουλος έχει σπουδάσει και έχει ζήσει στο Παρίσι, όπως και πολλοί άλλοι. Ο Γραμματικός μέσα από την μεγάλη προσπάθεια και φτιάχνοντας συνεχώς ταινίες κατέκτησε την οικονομία των μέσων του. Αλλοι πάλι δουλεύοντας στην τηλεόραση πήραν εμπειρίες. Γενικά στον κινηματογράφο δύο πράγματα μπορούν να συμβούν. Ή πας σε μια σχολή και αποκτάς ένα πολύ ισχυρό μορφωτικό επίπεδο ή μαθαίνεις τη δουλειά κάνοντάς την. Το ιδανικό θα ήταν να μπορούν να συνδυαστούν και τα δύο μαζί… Αυτό πάντως που πιστεύω είναι ότι έχουμε πολλούς αξιόλογους άνθρωπους στον κινηματογράφο λόγω των νέων μέσων, της ψηφιακής τεχνολογίας, με την εξοικείωση των νέων με αυτά. Πλέον έχουμε ταινίες που γίνονται με μια κάμερα χειρός.
Η άνθιση της τηλεόρασης μέχρι και πρόσφατα, πιστεύετε ότι ενίσχυσε τον κινηματογράφο;
Κοιτάκτε, είναι δύο ανεξάρτητα πράγματα. Βέβαια από την άλλη υπάρχει μια αμφίδρομη σχέση καθώς η τηλεόραση τρέφεται από τον κινηματογράφο και ο κινηματογράφος από την τηλεόραση. Προσωπικά δεν έχω καλή σχέση με την μικρή οθόνη, γιατί έχω πολύ καλή σχέση με τη μεγάλη. Δεν νομίζω όμως ότι η ανάπτυξη της τηλεόρασης έγινε σε βάρος του κινηματογράφου. Η μεγάλη κρίση που πέρασε ο κινηματογράφος λόγω τηλεόρασης, τέλη δεκαετίας ’80 -αρχές δεκαετίας ’90- έχει παρέλθει. Οι άνθρωποι επιστρέφουν στις αίθουσες εδώ και χρόνια. Εξάλλου δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πολλές κινηματογραφικές παραγωγές έγιναν με τη χρηματοδότηση της ΕΡΤ.
Χανιά και Κινηματογράφος!
Εχετε βρεθεί πολλές φορές στα Χανιά. Πρόσφατα γυρίσθηκε στην παλιά πόλη και σε επιλεγμένα σημεία στην ύπαιθρο μια χολιγουντιανή παραγωγή ´Τα δύο πρόσωπα του Ιανουαρίου´. Πιστεύετε ότι μπορεί να προκαλέσουν παραγωγές όπως αυτές, το ενδιαφέρον και άλλων σκηνοθετών ή εταιρειών παραγωγής προκειμένου να κάνουν τις ταινίες τους στα Χανιά;
Δεν νομίζω ότι κάτι τέτοιο είναι εφικτό. Το να λειτουργεί η πόλη σαν ντεκόρ μπορεί να σημαίνει ότι θα τονωθεί η τουριστική αγορά αλλά ως προς τον πολιτισμό δεν νομίζω ότι προσφέρει κάτι. Ενα πράγμα που θέλω να επισημάνω είναι ότι η πόλη των Χανίων έχει ένα ιδιαίτερο πολιτιστικό στίγμα, που πολύ λίγες επαρχιακές πόλεις το έχουν. Και υπάρχουν πρωτοβουλίες ανθρώπων, όπως η Κινηματογραφική Λέσχη του Λ. Κακάρογλου (ένας άνθρωπος που συμβουλεύομαι πολύ συχνά όταν έχω να επιλύσω θέματα που έχουν να κάνουν με τη δουλειά), ο Δημοτικός Κινηματογράφος. Τα Χανιά έχουν αξιόλογο κινηματογραφικό δυναμικό.
Ποια είναι
Με σπουδές νομικών, πολιτικής κοινωνιολογίας και κινηματογράφου στη Θεσσαλονίκη και στο Παρίσι η Μαρία Παραδείση δούλεψε στη συνέχεια τη διδακτορική της διατριβή με θέμα ´Η παρουσίαση της γυναίκας στον κινηματογράφο του Χόλυγουντ´.
Εργάσθηκε στον Ιδιωτικό Τομέα από το 1984 μέχρι το 1988 και υπήρξε ραδιοφωνική παραγωγός στο τρίτο πρόγραμμα της ΕΡΤ το 1988, σκηνοθέτις πολιτιστικών εκπομπών στην ΕΤ1 από το 1988 μέχρι το 1990, τακτικό μέλος της ερευνητικής ομάδας του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) που πραγματοποίησε την έρευνα ´Οι ταινίες και το κοινό τους´ από το1990 μέχρι το 1992, διδάσκουσα στο επιδοτούμενο επιμορφωτικό σεμινάριο για την κατάρτιση στελεχών ΜΜΕ στο Πάντειο Πανεπιστήμιο από το 1990 ως το 1994, ειδική επιστήμονας (Π.Δ. 407/80) στον Τομέα Θεατρολογίας του Πανεπιστήμιου Κρήτης (1989 – 1994), ειδική επιστήμονας 1993 – 1997 στο Πάντειο Πανεπιστήμιο στο τμήμα Επικοινωνίας, Μέσω και Πολιτισμού.
Σήμερα είναι επίκουρη Καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο (τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού), μέλος της επιστημονικής επιτροπής του προγράμματος ´Σπουδές φύλου και ισότητας στις Πολιτικές και Κοινωνικές Επιστήμες του Παντείου Πανεπιστημίου (ΕΠΕΑΚ ΙΙ), της επιστημονικής ομάδας του ερευνητικού προγράμματος ´Παραγωγή βοηθητικού εκπαιδευτικού υλικού για την εισαγωγή θεμάτων σχετικά με τα φύλα στην εκπαιδευτική διαδικασία|´ (ΕΠΕΑΚ ΙΙ) του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και επίσης μέλος της επιστημονικής ομάδας του ερευνητικού προγράμματος GE.M.I.C. (Gender, Migration, Intercultural Interaction in the Mediterranean and South East Europe: an interdisciplinary perspective).
